امروزه با گسترش سازمان ها و وجود رقابتهای تجاری در بازار، سازمانها نیاز به منابع انسانی کارآمد میباشند که دستیابی به آن و رسیدن به اهداف سازمانی نیازمند به علم مدیریت، برنامه ریزی و ابزارهای لازم آن به صورت تخصصی در مدیریت و سرپرستی سازمان مشهود می باشد.
- اهداف
در این دوره اهدافی که مدنظر قرار داشته است گسترش آگاهی و یادگیری چگونگی عملکرد در حیطه مدیریت و سرپرستی سازماندر حوزه های زیر:
- علم و برنامه ریزی مدیریت و ابزارهای لازم
- مسائل اصلی سازماندهی، ساختار سازمانی و طراحی فرآیندهای کار
- تجزیه و تحلیل رفتارهای سازمانی
- تامین و تجهیز منابع انسانی و ارزیابی کارکرد
- شناخت ماهیت عوامل انسانی، انگیزش و تیم سازی
- رهبری و ارتباطات
– علم مدیریت:
قبل از اواسط قرن بیستم دیدگاههای متفاوتی از مدیریت پیشنهاد شده اند. بطور کلی مطالعه علم مدیریت شامل سه چهار چوب است:
- نگرش فرآیندی
- نگرش سیستمی
- نگرش اقتضایی
نگرش فرآیندی دگرگونیهای روزمره را در بر گرفته و آنها را به شکلی باهم ترکیب می کند.
نگرش سیستمی در حقیقت تجزیه و تحلیل سیستمی سازمانها می باشد. سازمانها دارای دو سیستم اساسی هستند:
- سیستم بسته: که تحت تاثیر و یا ارتباط متقابل با محیط قرار نمی گیرد.
- سیستم باز: به دنبال ارتباط متقابل و پویا با محیط است.
نگرش اقتضایی برای درهم آمیختن تئوری های مدیریتی مورد استفاده قرار می گیرد و چهار متغیر دارد:
- اندازه سازمان
- عادی بودن تکنولوژی کار
- عدم اطمینان محیطی
- تفاوت فردی
- مدیران چه کسانی هستند و چگونه کار میکنند؟
مدیران فعالیت های دیگر افراد سازمان را هدایت می کنند و معمولا مدیران به مدیران ارشد و میانی طبقه بندی می شوند.
- سطوح سازمانی:
سازمان ها معمولا از سطوح زیر تشکل شده اند:
- مدیران ارشد
- مدیران میانی
- مدیران عملیاتی
- کارکنان عملیاتی
- وظایف مدیران
وظایف مدیران برای دستیابی به اهداف سازمان به بخش های زیر تقسیم می گردد:
- رهبری
- سازماندهی
- برنامه ریزی
- کنترل
- نقشهای مدیریت
مدیران برای اداره سازمانها نیاز به ایفای نقش هایی که به دسته های زیر تقسیم میشوند ، هستند.
- نقش میان فردی (شامل مقام تشریفاتی، رهبر، رابط)
- نقش اطلاعاتی ( گردآورنده، اطلاع رسان، سخنگو)
- نقش تصمیم گیری (کارآفرین، حل کننده مسائل، تخصیص دهنده منابع و مذاکره کننده)
- مبانی برنامه ریزی برای مدیران و دلایل انجام آن
برنامه جهت رسیدن به اهداف و با ابزارهای در اختیار صورت گرفته و دلایل اهمیت انجام برنامه زیری بصورت زیر است:
- تعیین مسیر
- کاهش تاثیر تغییرات ( ناشی از اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و قانونی)
- به حداقل رساندن ضایعات و اضافات
- ایجاد استانداردهایی برای تسهیل کنترل
4-1- مدیریت برمبنای هدف
مدیریت برمبنای هدف براساس ابداع فرآیندی که به وسیله آن اهداف از بالا به پایین سازمان سرازیر می شوند، انجام و موجب عملی شدن و دستیابی به اهداف سازمان می شود. عناصر مشترک برنامه ریزی بر مبنای هدف به بخش های زیر تقسیم می گردد.
- مشخص نمودن هدف
- مشارکت در تصمیم گیری
- جدول زمانی واضح
- بازخورد نمودن نتیجه عملکرد
اهمیت استراتژی سازمانی
تغییرات در قوانین بازی مدیران را وادار به ایجاد ابزاری سیستماتیک برای تجزیه وتحلیل محیط، ارزیابی توانمندیها و نقاط ضعف سازمان و شناسایی فرصتهایی کرد که سازمان در آنها می توانست به برتریهای رقابتی دست یابد.
استراتژیهای اصلی عبارتند از:
- استراتژیهای رشد: سازمان تلاش می کند تا سطح عملیات خود را بالا ببرد.
- ثبات: سازمان حضور خود را در همان بازار و با همان مشتریان ادامه می دهد و سهم بازارش را حفظ می کند
- کاهش: ویژگی سازمانی است که اندازه خود را کوچکتر می کند و برای مدیریت این به معنای تعیین استراتژی در یک محیط رو به نزول است.
- ترکیبی: استراتژی ترکیبی تبعیت همزمان از دو یا چند استراتژی فوق است.
- مبانی تصمیم گیری در سازمانها:
فرآیند تصمیم گیری شامل مراحل زیر است:
- شناسایی مشکل
- شناسایی معیار تصمیم گیری
- تخصیص وزن به معیار
- ارائه گزینه ها
- تجزیه و تحلیل گزینه ها
- انتخاب بهترین گزینه
- به اجرا در آوردن گزینه
- ارزیابی اثربخشی تصمیم
- مبانی طراحی ساختار:
مفهوم اساسی طراحی سازمان براساس نظریه های نویسندگان مدیریت شامل شش عنصر ساختاری زیر است:
- تخصصی شدن کار
- زنجیره فرماندهی
- حیطه نظارت
- اختیار و مسئولیت پذیری
- تمرکز در برابر عدم تمرکز
- واحد سازی (گروه بندی)
فرهنگ سازمان:
در هر سازمان، نظام یا طرح های ارزشی، نمادها، شعائر، اسطوره و رسومی وجود دارند که در طول زمان تکامل یافته است.
هر چه فرهنگ سازمانی قوی تر باشد مدیران نیاز کمتری به گسترش و توسعه آیین نامه و مقررات دارند.
- مدیریت منابع انسانی:
برنامه زیری استراتژیک در مدیریت منابع انسانی از اهمیت زیادی برخوردار است بدین شکل که فرآیندی است که به وسیله آن مدیریت از وجود تعداد کافی افراد با مهارت های مختلف در سمت ها و زمان مناسب اطمینان می یابد.
- مبانی رفتار فردی و گروهی
رفتار سازمانی به موضوع چگونگی عمل افراد در هنگام کار می پردازد که واضح و آشکار نیستند، بسیاری از این رفتارها را نمی توان با چشم دید، بدین سان سازمان به مثابه یک کوه یخ تشبیه شده است.
نگرش اشتغال:
سه مورد نگرش کاری (شغلی) مهم بصورت زیر است:
- رضایت شغلی: رضایت نگرش کلی کارمند است نسبت به شغل خود
- جاذبه: جاذبه شغلی درجه است که کارمند به طور فعال به کار خود بپردازد و انجام کار و مسئولیت خود را مهم تر از منافع شخصی خویش می پندارد.
- تعهد سازمانی: نمایانگر علاقه مندی کارمند نسبت به سازمان خود است که در قالب وفاداری، شناسایی و جذب نسبت به -سازمان تعریف می شود.
- شکل گیری رفتار:
چهار شیوه برای شکل گیری رفتار وجود دارد:
- تقویت مثبت
- تقویت منفی
- تنبیه
- خاموش سازی (تضعیف رفتار نامطلوب)
- انگیزش و پاداش
انگیزش، اشتیاق برای اعمال تلاش بسیار برای رسیدن به اهداف سازمانی، مشروط به کارآیی تلاش ها جهت ارضای نیاز فردی می باشد.
نظریه های اولیه انگیزش:
- نظریه سلسله مراتب نیازها ( در هرانسانی سلسله مراتبی از 5 نیاز وجود دارد: فیزیولوژیکی، ایمنی، اجتماعی، ارزشی، خود شکوفایی)
- نظریه Xو Y (یک دیدگاه منفی X و دیدگاه مثبت Y)
- نظریه بهداشت (رابطه فرد با کارش اصولی است و نگرش فرد نسبت به کارش به خوبی می تواند موفقیت یا شکست او را تعیین کند)
نظریه های نوین انگیزش:
- نیاز به کسب قدرت
- نیاز به کسب موفقیت
- نیاز به کسب دوستی
- رهبری و سرپرستی:
ویژگی هایی مانند هوش، کاریزما، قاطعیت، شور و اشتیاق، قدرت و جسارت، تشخیص و اعتماد به نفس از خصوصیات رهبری است.
سه نوع شیوه یا رفتار رهبری وجود دارد:
- مستبدانه
- مردم سالارانه
- آزاد منشانه
- سرپرستی سازمان
سازمان چیست
سازمان عبارت است از گروهی متشکل از دو یا چند نفر که در محیطی با ساختار منظم و از پیش تعیین شده برای نیل به اهداف گروهی با یکدیگر همکاری می کنند.
- انواع سازمان
سازمان ها با توجه به اهداف اولیه آنها می توان به انواع مختلف زیر تقسیم کرد:
- سازمانهای انتفاعی و غیر انتفاعی
- سازمانهای تولیدی و خدماتی
- سازمانهای دولتی و خصوصی
- مدیریت
ماری پارکر مدیریت را به عنوان ” هنر انجام دادن کارها به وسیله دیگران” تعریف کرده است. در واقع مدیریت فرآیند بکار گیری موثر و کارآمد منابع مادی و انسانی در برنامه ریزی، سازماندهی، هدایت و کنترل جهت دستیابی به اهداف سازمانی و بر اساس نظام ارزشی مورد قبول صورت می پذیرد.
- مهارتهای مدیران
سه مهارت اصلی که مدیران به آن نیاز دارند به شرح زیر است:
- مهارتهای ادراکی
- مهارتهای انسانی
- مهارتهای فنی
- تئوریهای مدیریت :
- تئوری کلاسیک: قدیمی ترین نوع مدیریت بوده و به سه شاخه اصلی مدیریت علمی، مدیریت اداری و بروکراتیک تقسیم می گردد.
- تئوری هاب نئو کلاسیک: این تئوری ها به سه مکتب اصلی تقسیم میگردند: روابط انسانی- سیستم ها- اقتضایی
نویسنده: ه. حسینی
