روانکاو کیست و روانکاوی چیست؟

روانکاو یک متخصص روانشناس یا روان پزشک است که رویکرد درمانی خود را روانکاوی انتخاب کرده است. روانکاوان باور دارند که اختلالاتی که مراجع به خاطر آن ها به درمانگر مراجعه می کند تنها روبنای بیماری هستند و مسائل اصلی بیشتر به ذهن ناخودآگاه افراد و تعارضات آن مربوط می شود. روانکاوان با بررسی گذشته افراد سعی می کنند تا این تعارضات را پیدا کرده و برای حل و فصل آن ها تلاش کنند. چرا که هرکس نسبت به محتوای ناخودآگاه ذهن خود، آگاهی ندارد. به همین خاطر روانکاو در این مسیر می تواند به فرد یاری برساند. 

همان طورکه گفته شد روانکاوی تنها یکی از رویکردهای روانشناسی است و هرکسی که در حیطه روانشناسی کار می کند لزوما روانکاو نیست؛ بلکه ممکن است براساس رویکردهای دیگری فعالیت کند. از جمله سایر رویکردهای روانشناسی که امروزه به میزان بسیاری مورد استفاده قرار می گیرد می توان به رویکرد شناختی رفتاری اشاره کرد. 

تاریخچه روانکاوی:

زیگموند فرویدی که به عنوان عصب شناس کار حرفه‌ای خود را آغاز کرده بود و مدتی را نیز در جوار ژان مارتَن شارکو در فرانسه هیپنوتیزم و تاثیر آن را بر روی علائم بیماری‌ای که به عنوان هیستری شناخته می‌شد را مشاهده و فراگرفته بود. این زمان مصادف بود با همکاری وی با ژوزف بروئر برای تحقیق روی بیماری‌های روانی و منشا آن‌ها.

در همین دهه فروید با تمرکز بر دستگاه روانی انسان و پژوهش در آثار ادبی و هنری، نظریه‌ی ناخودآگاه را به عنوان عامل اصلی رفتار و زیست انسانی پرورش داد. نظریه‌ای که از ابتدای قرن بیستم و با نوشتن کتاب تاویل رویا‌ها، شکلی منسجم‌تر به لحاظ روش روانکاوی به خود گرفته بود.

در واقع فروید نظریه‌ای را بنیان نهاد که به عنوان یک روش عملی در مواجهه با علائم روانی انسان، وی را دارای ساحتی می‌دانست که از دسترس حیطه آگاهی در زندگی روزمره‌اش خارج است؛ اما دلایل رفتارها و افکار او را شکل می‌دهد.

در واقع فروید اذعان می‌دارد که قسمت اعظم روان انسان را تاریکی فرا‌گرفته است و یا در همان مثال معروف کوه یخ، ناخودآگاه آن قسمتی از کوه یخ است که زیر سطح آب قرار گرفته و قابل مشاهده نیست.

همانطور که عنوان شد فروید مدتی به فراگیری هیپنوتیزم مشغول بود و حتی در ابتدا از این روش برای دسترسی به گنجینه‌ی پنهان روان ناخودآگاه در بیمارانش استفاده می‌کرد. اما خیلی زود بنا به دلایلی آن را کنار نهاد که شاید بتوان اصلی‌ترین دلیل وی را ابداع روش تداعی آزاد در روانکاوی نام برد.

فروید دریافته بود که آن‌چه فرد در خواب مصنوعی و هیپنوتیزم به زبان می‌آورد، بسیار ایستا است یعنی فرد خواب شده نمی‌تواند زیاد در آن دخل و تصرف داشته باشد و بعد از بیدار شدن آن چه به زبان آورده است را فراموش می‌کند. هر چند که زوایایی از ناخودآگاه را بیان کرده باشد. و این بر خلاف آن چیزی بود که فروید در تحقیقاتش دریافته بود؛ یعنی اصل پویایی دستگاه روان.

در واقع تداعی آزاد این فرصت را فراهم کرد (و می‌کند) که فرد روی یک تخت راحت دراز بکشد و آن‌چه که به ذهنش می‌آید را بدون هیچ ترس و شرمی و بدون هیچ‌گونه قضاوتی بیان کند.

هر چند که در جریان آن فرد مقاومت‌هایی را از خود نشان دهد و حتی عواطفی را که اکثرا منفی هستند نسبت به شخص روانکاو اظهار کند. مقاومت‌هایی که بر اساس مکانیسم‌های دفاعی ناخودآگاه در هر فرد انسانی شکل گرفته است و یکی از دلایل شکل گیری ناخودآگاه هم هستند. و انتقالی که به واسطه ساخت وضعیت روانی، همواره در پی دست آویزی به یک “دیگری” است.

تفاوت روانکاوی و رواندرمانی تحلیلی

در «روانکاوی» به معنای نظام‌مند آن، جلسات به طور میانگین ۳ جلسه (و بیشتر) در هفته برگزار می‌شود. و در آن آنالیزان «واپس‌روی» بیشتری دارد. به این معنا که به واسطه‌ی فرایند خاصی که در جلسات حاکم است، به احتمال موضوع‌های کهنه‌تر بیشتر مورد بررسی قرار گیرند. در عین اینکه خودِ آنالیزان نیز یک رابطه‌ی ابتدایی‌تری (پرایمری) با آنالیست خود دارد. در این شرایط، تبدیل شدن آنالیست به یک «ابژه‌ی تازه»، فرایندی که هدف عمده رویکردهای روانکاوانه است، به طور مشخص اتفاق می‌افتد.

«درمان‌های تحلیلی» با همان فرمت روانکاوی است، ولی با تعداد جلسات کمتر، و گاهی اوقات (و نه همیشه) با واپس‌روی کمتری همراه است. درمان‌های تحلیلی حداقل یک جلسه در هفته برگزار می‌شوند. تعداد جلسات بسته به موقعیت افزایش پیدا می‌کند (از یک جلسه تا ۴ جلسه یا بیشتر). البته لازم به یادآوری است که این تعداد جلسات قطعی و وحی منزل نیستند، بسته به موقعیت می‌توانند تغییر کنند. این ربط پیدا می‌کند به موقعیت و فضایی که در تحلیل یک فرد حاکم است.

آیا روانکاوی زیرشاخه‌ی روان‌شناسی است؟

برخی از مردم و حتی روان‌شناسان، بر این باورند که روان‌کاوی شاخه‌ای از روان‌شناسی نیست. آن‌ها بر این باورند که روانکاوی دانشی جدای از روان‌شناسی است که به دلیل شباهت کارش با روان‌شناسی آن را زیرشاخه‌ی روان‌شناسی می‌دانند اما چنین نیست. زیگموند فروید بنیان‌گذار روانکاوی، در گفته‌ها و نوشته‌هایش از روانکاوی به عنوان یکی از شاخه‌های روان‌شناسی یاد می‌کرد. اگر فایل صوتی مصاحبه‌ی فروید با بی بی سی را شنیده باشید درمی‌یابید که فروید از روان‌کاوی به عنوان شاخه‌ای از روان‌شناسی یاد می‌کرده است. پس با توجه به گفته‌های زیگموند فروید، روانکاوی شاخه‌ای از روان‌شناسی است. از سوی دیگر اگر به انجمن روانشناسی آمریکا APA نگاهی داشته باشیم می‌بینیم که در آمریکا روانکاوی یکی از زیرشاخه‌های ارزشمند روان‌شناسی شناخته می‌شود.

اصول اساسی روانکاوی

رشد فردی معمولا به وسیله‌ی رویدادهای فراموش‌شده در دوران کودکی، نه تنها به واسطه‌ی ویژگی‌های ارثی مشخص می‌شود.

رفتار و شناخت انسان به طور گسترده توسط افکار و تمایلات غیرمنطقی که در ناخودآگاه ریشه دارند تعیین می‌شود.

تلاش برای آوردن افکار و تمایلات غیرمنطقی از ناهشیار به هشیار، زمینه‌ساز پدید آمدن مکانیزم‌های دفاعی، به ویژه «مکانیزم دفاعی واپس‌رانی» می‌شود.

کشمکش میان خودآگاه و محتویات ناخودآگاه، می‌تواند به اختلالات روانی مانند روان‌نژندی، روان‌رنجوری، اضطراب، افسردگی و… بیانجامد.

محتویات ناخودآگاه را می‌توان در رویاها و رفتارهای ناخواسته (رفتارها، لغزش‌های زبانی و …) یافت.

رهایی از اثرات منفی ناخودآگاه، با آوردن محتویات ناخوداگاه به بخش آگاهانه (هشیار) از راه مداخله‌ی درمانی (روان‌کاوی) انجام می‌شود.

محاسن و معایب روانکاوی چیست ؟  

همان طور که اشاره شد در روانکاوی بهترین دکتر روانکاو  ناخودآگاه افراد بازبینی می کندو به دوران کودکی اهمیت خاصی می دهد. در طول  این درمان همدلی و محیطی بدون قضاوت ایجاد می شود  که در آن مراجع می‌تواند احساس امنیت می کند و می تواند احساسات خود را به راحتی بیان کند.

دوره درمان روانکاوی طولانی مدت است و زمان زیادی لازم است تا به نتیجه دلخواه برسد و اگر کسی به دنبال درمان کوتاه مدت می باشد روانکاوی برای آن ها توصیه نمی شود. زیرا که بسیار هزینه بر و زمان بر می باشد.

روانکاوی برای چه اختلالاتی موثر است ؟

از شایع‌ ترین اختلال هایی که با روانکاوی درمان می شوند،  عبارت ‌اند از استرس کاری، افسردگی و اضطراب، اختلالات شخصیتی یا مشکلات هویتی و جنسیتی ، در مواردی مانند از دست ‌دادن شخصی خاص به‌ خاطر مرگ یا جدایی، مورد سوء‌ استفاده قرارگرفتن در کودکی و نوجوانی می باشد.