اهداف کلي بهداشت حرفه اي:

تأمين، حفظ و ارتقاي وضعيت جسمي، روحي و رواني فردي و اجتماعي کارکنان همه مشاغل، پيشگيري از بروز بيماري ها و حوادث ناشي از کار و انتخاب کارگر متناسب با شغلي که قابليت انجام آن را دارد، از جمله اهداف بهداشت حرفه اي به شمار مي روند.اشاره مي گردد که منظور از بيماري ها و حوادث شغلي آنهايي هستند که در حين انجام کار و بواسطه آن رخ مي دهند. از جمله آنها مي توان به کري هاي حرفه اي ناشي از صداي غير مجاز، بيماري هاي پوستي و ريوي، سرطان هاي شغلي و ساير بيماري هاي ناشي از عوامل زيان آور فيزيکي، شيميايي و غيره اشاره نمود.

 تخصص هاي فني و مهندسي بهداشت حرفه اي:

در بيشتر صنايع کشور به ويژه بخش هاي خصوصي و کوچک به دليل محدوديت جذب نيروي انساني از رشته هاي مختلف بهداشت، قسمتي از فعاليت هاي اصلي اين رشته از طريق بهداشت حرفه اي يا واحد ايمني و بهداشت صنعتي صورت مي گيرد که از جمله اين امور مي توان به اجراي برنامه هاي واکسيناسيون، آموزش بهداشت فردي و عمومي، بهسازي محيط کار از نظر چگونگي تأمين آب آشاميدني سالم، مديريت جمع آوري و دفع بهداشتي زباله هاي صنعتي، طرح جمع آوري و تصفيه بهداشتي فاضلاب هاي صنعتي، نحوه کنترل حشرات و جوندگان موذي و ناقل بيماري، ايجاد تسهيلات رفاهي و بهداشتي و کنترل تغذيه کارگران اشاره نمود. ليکن به دليل کم توجهي و عدم شناخت حوزه فعاليت هاي بهداشت حرفه اي از سوي مديران و صاحبان صنايع، رسيدگي به امور فوق به اشتباه محور اصلي فعاليت هاي ايمني و بهداشت صنعتي قرار گرفته و با تحت الشعاع قرار گرفتن فعاليت هاي تخصصي آن، اين واحد بطور شايسته نمي تواند به اهداف اصلي خود دست پيدا کند. همچنين افکار عمومي کارکنان نيز به اينگونه امور معطوف گشته و همه خواسته هاي خود را در قالب بهداشت عمومي از اين واحد پيگيري مي نمايند.

فعاليت هاي بهداشت حرفه اي در همه سازمان ها شامل دو بخش ايمني و بهداشت محيط کار است که در بخش ايمني، شناسايي خطرات محيط کار و چگونگي کنترل آنها مورد بحث قرار مي گيرد و شامل موضوعات متعددي از قبيل ايمني کار در مشاغل جوشکاري، تراشکاري، نجاري، غواصي، کار در ارتفاعات، حفر چاه و تونل، ايمني ساختمان و ساختمان سازي، ايمني ماشين آلات و ابزار، ايمني برق، ايمني حريق، ايمني معدن و غيره مي باشد. در بخش بهداشت محيط کار نيز با هدف پيشگيري از بيماري هاي ناشي از کار، عوامل زيان آوري چون عوامل فيزيکي، شيميايي، بيولوژيکي، ارگونوميکي، مکانيکي و عوامل رواني محيط کار مورد شناسايي، اندازه گيري، ارزشيابي و در نهايت کنترل قرار مي گيرد، که در ادامه بحث اشاره مختصري به هر کدام از آنها خواهد شد.

ـ در بحث عوامل زيان آور فيزيکي مواردي چون صدا، ارتعاش، روشنايي، فشار، پرتوها و شرايط جوي محيط کار (گرما، سرما و رطوبت) مورد تحقيق و بررسي قرار مي گيرد که هر کدام به وسيله دستگاه هاي خاص اندازه گيري شده و بعد از ارزيابي شاخص هاي مربوطه در صورت نياز به روش هاي مختلف مهندسي کنترل مي گردد.

ـ در بحث عوامل زيان آور شيميايي نيز کليه آلاينده هاي شيميايي نظير گازها و بخارات، و گرد و غبارها و بطور کلي ساير آئروسل ها مدنظر بوده که آنها نيز با استفاده از دستگاه ها و وسايل خاص آزمايشگاهي نمونه برداري و آناليز گرديده و بعد از مقايسه با حدود مجاز پيشنهادي در صورت نياز به روش هاي مختلفي مورد کنترل قرار مي گيرند.

ـ در بحث عوامل زيان آور مکانيکي نيز روي ضربات و تروماهاي مکانيکي نظير بيت، بوريست، پينه بستن و ساير صدمات فيزيکي بحث و بررسي صورت مي گيرد.

ـ در بحث عوامل زيان آور بيولوژيکي، کليه پاتوژنها و عوامل بيماريزاي ميکروبي نظير باکتري ها، ويروس ها، قارچ ها، انگل ها و ويبرويون ها و بالاخره بيماري هاي بيولوژيکي ناشي از آنها در مشاغلي چون دباغي ها، بيمارستان ها، آزمايشگاه ها، دامداري ها، کشتارگاه ها، مزارع و غيره مورد بررسي و کنترل قرار مي گيرد.

ـ در بحث عوامل رواني، بطور کلي کليه عواملي که موجب بروز استرس ها و اختلالات روحي و رواني در محيط کار مي شوند مورد شناسايي و کنترل قرار مي گيرند.

ـ بنا به اهميت تأثير عوامل رواني در ميزان کارآيي و بهره وري افراد، اشاره مي گردد که در بسياري از کشورهاي توسعه يافته و صنعتي، روانشناسي کار از اهميت خاصي در جهت افزايش مهارت ها، سطح کارآيي افراد و در نتيجه بهره وري، برخوردار است و فارغ التحصيلان آن پس از جذب در محيط هاي کار در غالب تيم بهداشت حرفه اي نقش مهمي را در افزايش بهره وري ايفا مي کنند. روانشناسان صنعتي علاوه بر تجزيه و تحليل مشکلات اقتصادي، اجتماعي و خانوادگي کارگران و همچنين با ايجاد محيط کاري سالم و با نشاط، سعي مي کنند تا از طريق ارايه و انجام تست هاي گوناگون، امکان جذب و استخدام نيروي کار مناسب را فراهم نمايند. به بياني ديگر اين افراد سعي در کشف انگيزه ها، استعدادها و ويژگي هاي لازم هر شغل نموده و افراد را جهت استخدام متناسب با مقتضيات شغلي هر حرفه راهنمايي مي کنند.

ـ در بحث عوامل زيان آور ارگونوميکي نيز بطور خلاصه اشاره مي شود هدف اصلي کاهش صدمات و ناراحتي هاي آناتوميک (اسکلتي – عضلاني) در مشاغل مختلف از قبيل رانندگي، خلباني، اپراتوري، جابجايي حمل بار، پست هاي کار نشسته يا ايستاده مداوم و غيره مي باشد. به لحاظ اهميت مسايل ارگونوميکي محيط کار اشاره مي گردد که دانش ارگونوميکي نيز مانند روانشناسي کار بصورت يک رشته مستقل در غالب تيم بهداشت حرفه اي نقش بسيار مهمي را در افزايش راندمان و بهره وري افراد ايفا مي نمايد.

برنامه هاي کلي و اجرايي بهداشت حرفه اي در کارخانجات

۱? معاينات شغلي (قبل از استخدام، دوره اي و اختصاصي) به منظور ايجاد يک سيستم پايش و مراقبت دايمي

۲? برنامه هاي مربوط به حفاظت و ايمني به منظور ايجاد يک سيستم حفاظت فني در محيط کار

۳?  برنامه هاي مربوط به بهداشت حرفه اي به منظور حفظ و ارتقاي آن

۴? ايجاد امکانات امدادي و درماني اوليه

۵? برنامه هاي مربوط به آموزش ايمني و بهداشت شغلي

۶? برنامه هاي مربوط به ناتواني يا توانبخشي در صنعت

۷? کنترل وضعيت تغذيه کارکنان

 وظايف متخصصين بهداشت حرفه اي:

در راستاي سيستم ها و برنامه هاي اجرايي بهداشت حرفه اي، رئوس توانايي ها و وظايف متخصصين آن عبارتند از :

1- شناسايي، اندازه گيري، ارزشيابي و کنترل عوامل زيان آور محيط کار از طريق طراحي و نظارت بر ايجاد سيستم هاي فني تأمين بهداشت نظير طراحي روشنايي، طراحي سيستم هاي تهويه صنعتي، طراحي سيستم هاي تصفيه آب و فاضلاب صنعتي و غيره.

2- بررسي نحوه انجام کارها از نظر اصول ايمني و ارگونوميک کار و ارايه روش هاي صحيح انجام آنها.

3- طراحي و نظارت بر ايجاد پست هاي کار ارگونوميکي نظير پست هاي کار کامپيوتري، پست هاي کار مونتاژ، پست هاي کار تحريري، طراحي ارگونوميکي ابزارهاي کار دستي، کنترل ها و نشانگرها و …..

4- آموزش نکات ايمني و بهداشت حرفه اي محيط کار به کارگران

5-  تأمين، آموزش و نظارت بر نحوه استفاده از وسايل حفاظ فردي توسط کارگران.