کشت آفتابگردان

مقدمه:
گل‌های آفتاب گردان سریع رشد می‌کنند، قد بلندی دارند و بهترین راه جذب حیات وحش به باغچه‌تان هستند. همچنین کودکان در هر سنی که باشند این فعالیت باغبانی را دوست دارند و می‌توانند گام به گام شما را همراهی کنند.
تاریخچه:
آفتابگردان بومی آمریکای شمالی بوده و به فراوانی در بسیاری از مناطق قاره آمریکا یافت می
شود . گرچه تراکم جمعیت و پراکنش آن با افزایش شهر نشینی و چرای حیوانات و غیره کاهش یافته
است ولی تنوع ژنتیکی آنرا هنوز هم در جوامع بومی می توان یافت . آفتابگردان بومی بوسیله بومیان
آمریکای شمالی مورد استفاده قرار می گرفت و شواهد باستان شناسی نشان می دهد که انواع طبق
درشت و دانه درشت آن قرنها قبل موجود بوده است . آفتابگردان توسط بعضی از بومیان آمریکایی
ساکن شرق کوههای راکی مخلوط با سایر سبزیجات در تغذیه و همچنین بصورت کنسانتره مصرف
می شده است .
آفتابگردان توسط جهانگردان اسپانیایی در قرن شانزدهم به اروپا برده شده است و به عنوان
یک گیاه زینتی کشت می گردید . ورود آفتابگردان به روسیه را در قرن هیجدهم نقطه عطفی در
زراعت این محصول می توان در نظر گرفت زیرا بعد از ورود به روسیه به عنوان یک گیاه روغنی
کشت گردیده است.
پس از جنگ جهانی دوم و معرفی ارقام روسی از قبیل پرودویک که برای برداشت مکانیزه
مناسب بودند سبب گردید که توسعه آفتابگردان بعنوان نبات تجارتی در امریکا و اروپا مورد توجه قرار
گیرد . کشف نر عقیمی سیتوپلاسمی بوسیله لکلرک در سال ۱۹۶۸ در فرانسه و بدنبال آن ژن برگشت
دهنده باروری یا رستورر توسط کینمان در سال ۱۹۷۰ در امریکا نقطه عطف دیگری بود که با تولید
ارقام هیبرید پرمحصول و پرروغن باعث گردید که این نبات هرچه بیشتر مورد توجه قرار گرفته و
سطح زیر کشت و تولید محصول آن هرچه سریعتر افزایش یابد .
ورود آفتابگردان به ایران مقارن با جنگ جهانی اول بوده که بروایتی توسط سربازان روسی و
به روایتی توسط تجار ایرانی و قفقازی وارمنی وارد ایران گردیده است و محل توسعه زراعت این گیاه
در مناطق نزدیک به مرز روسیه عمدتاً خوی ، مرند و مشکین شهر بوده که مصرف آجیلی داشته است .
با شروع فعالیت شرکت توسعه کشت دانه های روغنی در سال ۱۳۴۶ زراعت آفتابگردان روغنی با زیر
کشت ۱۷۱۹ هکتار و تولید ۱۴۴۷ تن دانه در سال اول شروع گردید.
از سال ۱۳۴۸ بخش تحقیقات دانه های روغنی موسسه تحقیقات اصلاح وتهیه نهال و بذر طی
عقد قراردادی با دولت یوگسلاوی برنامه وسیعی را برای اصلاح و تولید دانه های روغنی بخصوص
آفتابگردان منعقد نمود و درهمان سال با شروع برنامه هیبریداسیون ۳۴ لاین اینبرد نسل هفتم و هشتم
بوسیله یوگسلاوها به ایران آورده شد و همراه با آن سلکسیون و تولید لاینهای جدید اینبرد آغاز
گردید. لاینهای رستورر برای نخستین بار در سال ۱۳۵۲ به ایران وارد و مورد استفاده قرار گرفت.
از سال ۱۳۵۷ با پیروزی انقلاب اسلامی کارشناسان ایرانی ادامه برنامه را بعهده گرفته و بدین
ترتیب اولین هیبریدهای ایرانی آفتابگردان به اسامی مهر و شفق در سال ۱۳۶۶ معرفی گردیدند .در
CMS31 x R-43 , CMS19 x R-43 , CMS31 x R-28 جدید هیبرید سه ۱۳۷۳ سال در برنامه این ادامه
معرفی و بنامهای گلدیس ، آذر گل و گلشید نامگذاری گردیدند . با تاسیس و تجهیز آزمایشگاه
بیماریهای گیاهی بخش تحقیقات دانه های روغنی در سال ۱۳۷۵ فصل جدیدی در اصلاح آفتابگردان
مقاومت به بیماریها گشوده شده و با تعیین مقاومت لاینهای رستورر اصلاح شده به دو بیماری عمده
کشور یعنی سفیدک کرکی یا پلاسموپارا و زنگ آفتابگردان هیبریدهای جدیدی تولید و در
آزمایشات مقدماتی ارزیابی شدند که تعدادی از این هیبریدها در بررسیهای نهایی قرار دارند . تجهیز و
راه اندازی آزمایشگاه ملی تجزیه روغن بخش تحقیقات دانه های روغنی در سالهای ۷۹-۱۳۷۸ افق
جدیدی را در زمینه اصلاح کیفیت روغن ارقام جدید گشوده است
خاک
آفتابگردان در خاکهایی که بافت آنها از شنی تا رسی تغییرکند ، به خوبی رشد می کند تحمل به
شوری آن که ۶ میلی ماوس در سانتی متر است، آفتابگردان به عنوان یک گیاه دارای تحمل کم نسبت
به شوری طبقه بندی میشود ولی با این حال تحمل آن از لوبیا یا سویا بیشتر است . ذرت ، گندم ،
یولاف و سورگوم از این نظر متوسط هستند.
در شوری ۱۲ میلی ماوس در سانتیمتر ، درصد روغن ۲۱ %کمتر ازمقدار روغن آفتابگردان هایی بودکه
در شوری ۵/۲میلی ماوس در سانتی متر کشت شده بودند . ترکیب اسید های چرب روغن با تغییر
شوری خاک تغییر نکرد . جوانه زدن با غلظت نمک (Nacl (بیشتر از ۷/۰ % تحت تاثیر واقع نشد ولی
مقدار نمک یک درصد Nacl جوانه زدن را کاهش داد. جوانه زدن آفتابگردان در غلظت نمک ۲ %بین
صفر تا ۲۳ % تغییر میکرد .
آفتابگردان به PH خاک چندان حساس نیست . این گیاه در خاک هایی با PH 7/5 تا بیش از ۸ در سطح
وسیع میروید . PH بهینه به ویژگی های خاک بستگی دارد . PH 6 تا ۲/۷ یک PH تقریبا بهینه برای
بسیاری از خاک هاست .PH کم ممکن است فعالیت باکتری های غیر همزیست تثبیت کننده ازت و
فسفر قابل جذب را کاهش دهد و جذب آلومینیم و منیزیم را تا حد ایجاد مسمومیت افزایش دهد . PH
بالا ممکن است سدیم قابل جذب را تا سطحی مسموم کننده افزایش و فسفر، آهن و منیزیم قابل
جذب را کاهش دهد .
خاک ورزی
معمولا خاک ورزی یا تهیه زمین شامل یک سری اعمال مکانیکی است که به منظور تهیه هرچه بهتر
بستر خاک برای کشت محصول برروی خاک اعمال میشود.
آماده سازی خاک برای کشت بهاره – تابستانه گیاهان زراعی ازقبیل آفتابگردان به ایجاد بهترین نسبت
بین نوع ذرات خاک و خصوصیات تیپیک خاک به منظور افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک
کمک میکند.
روشهای سنتی کشت شامل یک شخم مقدماتی برای خرد کردن بقایای زراعت قبلی و انجام عملیات
بعدی برای تهیه بستر بذری است که حرارت ، تهویه رطوبت لازم برای جوانه زدن ورشد جوانه را به
گونه ای رضایتبخش تامین نماید .
ادواتی که برای شخم اولیه به کار میرود شامل گاو آهن برگردان دار ، گاو آهن دیسکی ، گاو
آهن قلمی میباشد. این ادوات خاک را نرم کرده و بقایای گیاهی رابا آن مخلوط میکند . نرم کردن
خاک تهویه آن را که سبب افزایش رطوبت و فعالیت های بیولوژیکی درون خاک میگردد ، افزایش
میدهد . گاو آهن برگردان دار و دیسکی خاک را نیز برمی گردانند . زیرو رو شدن خاک سبب برهنه
شدن سطح آن میشود . طبعا زمانی که فرسایش خاک مشکل جدی بوده ویا حداکثر نگهداری برف
مورد نظر باشد ، از سایر ادوات باید استفاده نمود . زیرو رو کردن خاک سبب گرم تر شدن خاک و
افزایش ازت و پتاسیم موجود در دسترس گیاه میشود.
در مناطق مرطوب شخم پاییزه خاک های لومی و رسی بیش از شخم بهاره موجب نرم شدن
زمین و جذب رطوبت جهت جوانه زدن بذر در بهار میشود . لیکن شخم پاییزه بقایای زراعت سویا و
سایر زراعت هایی که خاک را پودر میکنند ، ممکن است سبب ایجاد خاک سطحی بسیار نرمی
شودکه در مقابل فرسایش باد و آب آسیب پذیر است . گاوآهن برگردان دارمعمولا به عنوان اولین
وسیله شخم در کشت آفتابگردان به کار میرود ولی استفاده از گاو آهن قلمی در سایر کشورهای جهان
در حال افزایش است .گاوآهن قلمی بیشتر بقایای گیاهی را در نزدیکی سطح خاک باقی میگذارد .
کنترل فرسایش ، کار آرا بودن در خاک های خشک و سرعت بیشتر مهمترین مزایای آن نسبت به
گاوآهن های برگردان دار است . گاوآهن دیسکی تقریبا همان نیرویی رالازم دارد که گاو آهن
برگردان ولی در خاک های بسیار سخت و خشک یا خاک هایی که برای گاو آهن برگردان دار بسیار
سفت هستند ، به خوبی کار میکند .
ادواتی که برای مرحله دوم عملیات تهیه زمین به کار میروند عبارتند از دیسک معمولی ،
کولتیواتور ، هرس و وسائل مختلف صاف کردن زمین ، همه این ادوات جز کولتیواتور ها بستر بذر را
فشرده میکنند . این ادوات کلوخ ها را خرد میکنند و سبب ایجاد فضاهای کم تر در خاک میشوند . این
ادوات خاک را در شرایط خوبی برای جوانه زدن بذر و در عین حال شدیدا در معرض فرسایش قرار
می دهند.
تناوب
ایجاد یک تناوب به چندین عامل که برای هر سیستم زراعی حیاتی هستند بستگی دارد:
• فراهمآوری فرصتی برای کنترل کمهزینه علفهای هرز
• تضمین کنترل بیماریها طوری که مانع از گسترش بیماریهای مهم شود
• پخش کردن نیازهای کارگری و ماشینآلات کشاورزی
• به حداکثر رساندن محصول و بالا بردن متوسط عملکرد مزرعه
• تضمین حفظ سلامتی خاک و نگهداری پوشش گیاهی
• فراهم آوردن یک بازده مثبت از هر گیاه در تناوب
آفتابگردان یک گیاه کلاسیک برای استفاده در تناوب زراعی است . مقدار ترکیب موادی که
آفتابگردان از عمق خاک بصورت بقایای گیاهی به سطح خاک منتقل کرده و بعد از برداشت در
اهمیت بسیار زیادی دارد تولید ۵/۲ تن دانه در هکتار به طور میانگین ۱ اختیار گیاه بعدی قرار می گیرد
حدود ۵۰ کیلوگرم ازت . ۲۵ کیلوگرم فسفر و ۲۲۵ کیلوگرم پتاس به سطح زمین منتقل می کند.
بایستی اضافه نمود که در مقایسه با سایر گیاهان بهاره آفتابگردان طول دوره رویش کوتاه تری داشته و
مزرعه برای تهیه زمین برای گیاه بعدی تناوب زودتر دراختیار قرار می گیرد .
به منظور جلوگیری از گسترش بیماریهای آفتابگردان باید از کشت مجدد آفتابگردان حداقل ۵ سال در
همان زمین اجتناب نمود. متاسفانه زارعین معمولاً با انگیزه های اقتصادی دوره زمان کمتری را برای
تناوب در نظر گیرند که متعاقباً سبب توسعه بیماری در مزرعه می گردد.آفتابگردان در تناوب نسبت به
سایر گیاهان زراعی برروی کاهش علفهای هرز تاثیر زیادی می گذارد. بعنوان مثال با افزایش دوره
تناوب آفتابگردان از دو سال به ۵ سال تعداد علف هرز انگل گل جالیز از ۶ در هر بوته به کمتر از یک
عدد کاهش می یابد زمانی که گل جالیز درمزرعه وجود داشته باشد ضروری است که در تناوب بعد
از آفتابگردان از غلات پاییزه استفاده شود تا هم انتشار و هم رشد و نمو این علف هرز محدود گردد در
زراعت آفتابگردان در ایران خسارت گل جالیز وجود ندارد .
بحث مهم دیگری که در ارتباط با تناوب وجود دارد این است که اگر چندین نوع علف هرز
که کنترل همه آنها با هم مشکل است در مزرعه وجود دارد با استفاده از آفتابگردان در تناوب می توان
رشد بسیاری از آنها را کنترل نمود . بعنوان مثال علف هرز قیاق در مناطق کشت ذرت با وارد نمودن
– متاسفانه در کشور ما بقایای گیاهی را معمولاً از مزرعه جمع کرده و از بین می برند ولی در کشورهای پیشرفته بعد از برداشت بقایای گیاه ۱
آفتابگردان را ابتدا با دیسک سنگین خرد کرده و حدود ۱۰ کیلوگرم درهکتار اوره به منظور تسریع تجزیه بقایای گیاه به خاک اضافه و سپس
شخم پاییزه انجام می گیرد.
آفتابگردان در تناوب واستفاده از علف کش های انتخابی گرامینه ها بعد از کاشت در سالی که
آفتابگردان کشت شده است این علف هرز را می توان کنترل نمود.
از طرف دیگر برخی علفهای هرز دو لپه ای که کنترل آن ها در زراعت آفتابگردان مشکل
است مانند گاو پنبه ، سلمه تره ، پیچک صحرایی و غیره در تناوب ذرت براحتی کنترل می شوند.
در مورد تناوب لازم است از بقایای سموم علف کش زراعت سال قبل در زراعت آفتابگردان اجتناب
شود. برخی از علف کش ها ممکن است در خاک باقی مانده و اثر فیتوتوکسیک بر زراعت بعدی
داشته باشد. نمونه بسیار معمول آن بقایای علف کش آترازین در تولید دانه و میزان روغن آفتابگردان
است .
مهمترین ملاحظات در تعییین توالی زراعی ، کنترل آفات و بیماریهای آفتابگردان ، جلوگیری از
کاستن رطوبت و حاصلخیزی خاک توسط آفتابگردان ، اثر زراعت قبلی بر آفتابگردان و اثر
آفتابگردان بر زراعت بعدی است. آفتابگردان را باید جزءگیاهان وجینی به حساب آورد وآن را با
گیاهان شتوی و علوفه ای لگومینوز در برنامه تناوب قرار داد . در برنامه تناوب می توان سال اول
آفتابگردان کشت نمود ، بعد از آفتابگردان دربهار سال بعد سویا ودر پاییز همان سال اقدام به کشت
غلات پاییزه نمود. کشت چغندر – آفتابگردان – جو یا پنبه – آفتابگردان – جو یا آفتابگردان سویا –
گندم یا آفتابگردان – جو یا گندم جزء برنامه های تناوب آفتابگردان می تواند قرار بگیرد .

جهت ثبت نام در دوره آموزشی کشت آفتابگردان بر روی تصویر فوق کلیک نمایید

دوره غیر حضوری است و محتوای الکترونیکی در قالب CD یا DVD به آدرستان ارسال می گردد

پس از پایان گواهی و مدرک معتبر دوره آموزشی کشت آفتابگردان قابلیت ترجمه رسمی دریافت می نمایید

مشاوره رایگان: ۰۲۱۲۸۴۲۸۴ و ۰۹۱۳۰۰۰۱۶۸۸ و ۰۹۳۳۰۰۲۲۲۸۴ و ۰۹۳۳۰۰۳۳۲۸۴ و ۰۹۳۳۰۰۸۸۲۸۴ و ۰۹۳۳۰۰۹۹۲۸۴

کودهای شیمیائی
تغذیه
همانند دیگر محصولات، پیش از هرگونه توصیه کودی زارع و مشاور زراعی او باید همه
اطلاعاتی را که در این زمینه در دسترس آنهاست در نظر بگیرند. این امر شامل زراعتهای سالهای قبل یا
برنامه تناوبی، آزمایش خاک، ذخیره رطوبتی خاک و احتمالا مقدار عملکرد مورد انتظار میشود.
ازت و فسفر بیش از دیگر عناصر مورد نیاز آفتابگردان هستند. پتاسیم باعث تقویت ساقه و دیگر
اندامهای آفتابگردان میشود، بنابراین در هنگام انتخاب نوع کود این نیاز پتاسیم را باید مد نظر قرار
داد. بسیاری از کشاورزان نیز در مورد اهمیت گوگرد (سولفور) سوال میکنند. در پاسخ باید گفت که
در مقایسه با دیگر گیاهان روغنی، آفتابگردان نیاز کمتری به گوگرد دارد.
برخی بررسی ها نشان داده است که کود ازته باعث افزایش درصد پروتئین دانه و کاهش
درصد روغن آن میشود. اما این کاهش ناچیز درصد روغن با افزایشی که در عملکرد دانه بوجود
میآید خیلی زود جبران شده و در واقع عملکرد روغن افزایش پیدا میکند.
دیگر عناصر غذائی ازقبیل روی، به علت دخالت در جذب نیتروژن توسط آفتابگردان برای
آن ضروری هستند. همچنین آفتابگردان به کمبود بر بسیار حساس است و برخی اوقات اثرات کمبود
این عنصر دیده می شود. این کمبود معمولا در سطح کوچکی از مزرعه دیده میشود و گیاهان مبتلا
برگهای بالائیشان سخت، بدشکل، نکروزه و اغلب به رنگ برنزه در میآید و طبقها نیز اکثرا
کوچک و بدشکل میشوند.
عملکرد آفتابگردان در خاکهای حاصلخیز به حداکثر خود میرسد بنابراین اثر باقی مانده
مصرف کود در سایرزراعت ها طی تناوب زراعی به نفع آفتابگردان است . استفاده مستقیم از کود در
زراعت آفتابگردان ممکن است از طریق خاک و یا مصرف آن بر روی شاخ وبرگ آفتابگردان باشد .
معمولا نیازی به دادن کودهای دامی به زراعت آفتابگردان نمیباشد ،ولی چنانچه ممکن بود میتوان ۲۰
تا۳۰ تن کود دامی را در پاییز با شخم به زیر خاک نمود .به طور کلی میزان کودهای شیمیایی مورد
نیاز آفتابگردان ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم ازت خالص، ۵۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم فسفر و پتاس در هکتار میباشد
که باید قبل از کشت در خاک مدفون گردد.
استفاده از علف کش ها :
برای کنترل علف های هرز و اجتناب از هدر رفتن علف کش از طریق تبخیر ویا تجزیه های نورـ
شیمیایی لازم است بعضی علف کش ها با خاک مخلوط شوند.تبخیر علف کش و حرکت آن در آب
موجود در خاک ممکن است سبب توزیع بهتر علف کش شده و غلظت یکنواختی از آن در خاک
حاصل شود. مخلوط کردن علف کش با خاک برای تغییر توزیع نامنظم علف کش ها معمولا توسط
توسط دیسک صورت میگیرد. دوبار به هم زدن با عمق مساوی لازم است . به هم زدن دوم باید در
جهت عمود بر حرکت اول و یا حداقل در همان جهت باشد. با دوبار به هم زدن، دیسک خاک را تا
عمقی که می برد ، به هم می زند ولی توزیع یکنواخت علف کش تا عمقی انجام می شود که حدود ۴
سانتی متر کم تر از عمق برش خاک است .
علف کشهای قبل از کاشت که معمولا در کشور ما توصیه میشوند تری فلورالین(با نام تجارتی ترفلان)
، پروفلورالین(با نام تجارتی سونالان) میباشند این علف کش ها بیشترین تاثیر را بر علف های هرز
گندمیان و کم ترین اثر را بر علف هرز دو لپه ای دارند . پروفلورالین را ظرف ۴ ساعت و تری فلورالین
راظرف ۸ ساعت باید با خاک مخلوط کرد لیکن مصرف علف کش و نخستین اختلاط آن معمولا طی
یک عملیات انجام می شود. مقادیر توصیه شده برای مصرف علف کش در روی بر چسب ها و با
توجه به فرمول های ویژه آنها ارائه شده است.
توصیه های زراعی برای مناطق مختلف کشور
کشت دوم در مناطق مرکزی کشور
از آنجا که طول فصل رشد در اغلب مناطق ایران طولانیتر از حد مورد نیاز برای آفتابگردان است، این
گیاه را میتوان در طیف وسیعی از تاریخها کشت نمود. کشت آفتابگردان از دهه گذشته در مناطق
مرکزی ایران مانند قم، مرکزی، اصفهان، فارس و کرمان به عنوان کشت دوم بعد از برداشت غلات
توسعه یافته است. در این شرایط، اقتصادیترین تاریخ کاشت، مناسبترین تاریخ کاشت محسوب
میشود، زیرا کشاورزان ترجیح میدهند بعد از برداشت غلات، محصول دیگری کشت کنند تا یک
درآمد اضافی در آن سال داشته باشند. به این منظور، آفتابگردان بایستی بلافاصله بعد از برداشت غلات
حداکثر تا ۲۰ تیرماه کشت شود، گرچه برخی زارعین در اواخر تیرماه و حتی اوایل مرداد نیز اقدام به
کشت آفتابگردان مینمایند، که در اینصورت عملکرد کاهش پیدا می کند. در کشتهای دیر هنگام
در کشت دوم بعد از برداشت غلات ، آفتابگردان دمای بسیار بالایی از زمان جوانه زدن در اختیار دارد
و به شرط آنکه آب کافی در دسترس داشته باشد سبب رشد سریع گیاه خواهد شد. در این حالت گیاه
سریعاً جوانه زده و برگهای خود را سریعتر گسترش داده و بدین ترتیب فتوسنتز زودتر انجام میشود.
هنگامی که کشت دیرهنگام انجام شود، آفتابگردان ممکن است با حرارتهای بالای روزانه مواجه
شود. آفتابگردان درجه حرارتهای بالا را در مراحل رویشی بهتر از دوره زایشی تحمل میکند. باید
اذعان داشت هنگامی که آفتابگردان بعد از برداشت غلات پاییزه کاشته شود حرارتهای بالا به مدت
طولانی نبوده و مشکل جدی در رسیدن فیزیولوژیک ایجاد نمیکند زیرا در مرحله رسیدن، دما یا در
حال کاهش است و یا کاهش یافته است.
وقتی آفتابگردان در کشت دوم کاشته شود مشکلاتی در مورد نیازهای آبی پیش خواهد آمد.
اگر کمبود آب در ابتدای مرحله رویشی اتفاق بیافتد فقط کاهش کارآیی برگها اتفاق افتاده و در نتیجه
تعداد برگها کاهش یافته ولی سطح برگها افزایش میابد. اگر کاهش در انتهای مرحله رشدی گیاه
پیش بیاید به علت رسیدن پتانسیل آب برگ به حدود ۱۵ -بار(۱۹۸۱b, al et Merrien (کاهش در
نواحی فتوسنتز کننده مشاهده شده که نتیجه آن تسریع در پیری و مرگ پهنگ برگ است.باید به خاطر
داشته باشیم اگر چه تنش آبی در همه گیاه قابل مشاهده است ولی در برگها آشکارتر میباشد زیرا تمام
اندام های گیاه بطور مساوی تحت تاثیرتنش آبی از طریق تبخیر و تعرق قرار نمیگیرند.
کشت و کار آفتابگردان به عنوان کشت دوم در اقلیم ها دارای آب و هوای معتدل گرم همراه
با تامین آب مورد نیاز بطور کامل و یا نسبی رضایت بخش است(۱۹۸۸,al et Salera و Baldini
.(et al,1990
تراکم بوته
بررسی ها نشان دادهاند که ارقام زراعی آفتابگردان با ارتفاع بلند و پا کوتاه، عکس العمل متفاوتی
نسبت به تراکم بوته نشان میدهند و حداکثر عملکرد دانه در ارقامی که ارتفاع کوتاه تری دارند از
تراکم های بالاتر و فاصله ردیفهای باریک تر بدست می آید. از طرف دیگر آفتابگردان در کشت دوم
نسبت به تاریخ کاشت های زودتر از ارتفاع کمتری برخوردار هستند بنا براین در کشت دوم مناطق
مرکزی کشور تراکم ۸۰ تا ۹۰ هزار بوته در هکتار برای زراعت آفتابگردان توصیه میشود.
ارقام مناسب
ارقام آزادگرده افشان: زاریا، Master ، رکورد، گابور و آرماویرسکی
ارقام هیبرید: آلستار، هایسان ۳۳ و آذرگل و ۸۵-SHF81
اراضی دیم استانهای گلستان و مازندران
برخی مناطق دارای آب و هوای مدیترانه ای وجود دارند که محصولات بهاره توسط نامنظمی
و متغیر بودن بارش باران در فصل های بارانی تحت تاثیر قرار می گیرند و اگر در مرحله گلدهی که
بحرانی ترین دوره نیاز آبی گیاه است با کمبودآب و دمای بالا و بادهای گرم روبرو شود،بررسیدن
فیزیولوژیک اثر گذاشته و منجر به کاهش عملکرد دانه و میزان روغن آفتابگردان می شود. برای
جلوگیری از این حالت و تضمین اینکه دوره زندگی گیاه در دوره زمانی که بارندگی برای برآوردن
نیازهای آبی گیاه کافی باشد نتایج برخی آزمایشات نشان داده که در مناطق کشت زمستانه امکان پذیر
است و در همه موارد میزان تولید در تاریخهای کاشت زمستان در مقایسه با تاریخهای بهار بیشتر بود .
دماهای پایین در زمستان ممکن است رشد گیاه را کند کرده و سبب ظهور شاخه جانبی در بعضی از
ژنوتیپها گردد .
بر پایه برخی نتایج بدست آمده بنظر می رسد ارقام متوسط رس زودرس بسیار سریعتر با کشت زمستانه
سازگار می شوند زیرا آنها سیکل رشدی آهسته دارند که سبب می شود رسیدن به مراحل غنچه و
گلدهی در زمستان تکمیل شود .
بنظر می رسد ارقام زودرس برای کشت در ژانویه بهتر باشند زیرا گلدهی زود هنگام آنها را قادر
می سازد که از اثرات دماهای بالا تابستان و کمبود آب همراه با آن اجتناب کند . مطلوبترین واریته
برای کشت زمستانه واریته ای است که ازنظر فتوپریود بی تفاوت بوده و قادر به تحمل دماهای پایینتر
در مراحل ابتدایی رشد است و بوسیله رشد آهسته اولیه در سطح زمین و توسعه ریشه های قوی و
انشعاب آنها و داشتن توانایی جوانه زدن و تشکیل غنچه و گل در اواخر زمستان مشخص می شوند. این
ژنوتیپها باید خود سازگاری بالایی داشته و قادر باشند که در اواخر بهار و اوایل تابستان که دما بالا رفته
و آب قابل دسترس کاهش می یابد به مرحله پرشدن و رسیدن برسند. به منظور بدست آوردن
ژنوتیپهای مناسب برای کاشت زمستانه ، روشهای زراعی بایستی به روز شود
تاریخ کاشت
زراعت آفتابگردان در استانهای گلستان و مازندران در شرایط دیم در دو منطقه دشت و مناطق
کوهستانی مانند گلی داغ انجام می گیرد که تاریخهای کاشت آنها با توجه به شرایط آب و هوایی
متفاوت است. مناسب ترین تاریخ کاشت در اراضی دشت نیمه اول اسفند ماه و در مناطق کوهستانی
نیمه دوم فروردین می باشد.
تراکم بوته
تراکم بوته در شرایط دیم معمولا کمتر از شرایط تحت آبیاری است. مناسب ترین تراکم بوته در
اراضی دشت و کوهستانی گلستان و مازندران ۶۰ تا ۷۰ هزار بوته در هکتار میباشد.
ارقام مناسب
ارقام آزادگرده افشان:
• مناطق دشت: گابور، Master و رکورد
• مناطق کوهستانی: پروگرس
ارقام هیبرید: آذرگل، هایسان۳۳ و هایسان ۲۵ و ۷۵-SHF81
مناطق معتدل سرد
مناطق معتدل سرد شامل استانهای آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، کردستان،
کرمانشاه، خراسان شمالی، زنجان، همدان، قسمتی از فارس و سایر مناطق مشابه میباشد.
تاریخ کاشت
آفتابگردان را در این مناطق از دهه سوم فروردین تا ۱۵ خرداد میتوان کشت نمود ولی مناسبترین تاریخ
کاشت نیمه دوم اردیبشت میباشد. البته در برخی ازمناطق مانند خوی که درجه حرارت کمی بالاتر
است اخیرا کشت دوم بعد از برداشت غلات نیز مورد توجه قرار گرفته است.
کاشت بذر و ادوات آن
بذرکارهای دقیق اگر درست تنظیم شوند باعث یکنواختی مزرعه میشوند. این نکته مهم را به
یاد داشته باشید که شیوه استقرار بوتهها در مزرعه اغلب نقش تعیین کنندهای در عملکرد مورد انتظار
آن در یک فصل زراعی دارد. مزرعهای که استقرار بوتههای آن مناسب نباشد، یا اینکه بین بوتهها
فاصله زیادی افتاده باشد، باعث ایجاد مشکلات بعدی در یکنواختی رسیدگی و کنترل علفهای هرز
میشود.
عمق کاشت
عمق کاشت ۳ سانتیمتر در خاک های مرطوب ویا زمانی که بارندگی قریب الوقوع باشد ،
بهترین عمق کاشت است . اگر ضروری باشد جهت دست یابی به رطوبت ، بذر را میتوان حداکثر در
عمق ۱۰ سانتیمتری کشت نمود . آفتابگردان حتی در رطوبت نزدیک به نقطه پژمردگی جوانه میزند .
ولی نفوذ آب از پوست به کندی انجام میشود . لیکن اگر عمق کاشت از ۷ سانتیمتر بیشتر شود ، جوانه
زدن بذور ریز کمتر از بذور درشت خواهد بود .
تراکم بوته و مقدار بذر
عملکرد آفتابگردان حاصل سه جزء است : ۱ (تعداد طبق در هکتار، ۲ (تعداد دانه در طبق، ۳ (متوسط
وزن دانه . از آنجا که ارقام زراعی همه تک طبق میباشند ، بنابراین جزء ۱ باجمعیت گیاه تعیین می شود
، دو جزء دیگر به وسیله جزء اول و رقم زراعی ، هوا و خاک و آفات آفتابگردان تعیین میگردد.
آفتابگردان در تراکمهای کم ، از طریق افزایش وزن دانه و تعداد دانه ها در طبق ، خود را با شرایط
انطباق میدهد و ازطریق کاستن وزن وتعداد دانه در طبق خود را با جمعیت زیاد هماهنگ میکند . عدم
توافق در تراکم بوته بهینه امری عادی است . تفاوتهای موجود در یک ناحیه به بزرگی تفاوتهای بین
کشورهای مختلف جهان است . در بسیاری از آزمایش ها که تفاوت تراکم اثری ندارد ، عملکرد های
متوسط یا پایین نشان دهنده این است که عواملی غیر از تراکم عملکرد را محدود ساخته است از این
رو حتی کمترین تراکم ها توانسته اند بیشترین محصول را تولید می کنند .
تاریخ گل کردن غالبا با تراکمهایی که با محیط انطباق یافته باشند ، تحت تاثیر واقع نمی شود.
تراکمهای بیش از حد موجب ۱ تا۴ روز تاخیر در گل دهی می شود . ارتفاع غالبا با افزایش تعداد بوته
کمی بیشتر میشود . با افزایش تراکم میزان خوابیدگی افزایش می یابد . چنین افزایش هایی معمولا
مربوط به در سایه قرار گرفتن ساقه و کاهش قطر آن است. یک عامل مهم در گسترش سریع پوسیدگی
طوقه یا بیماری Sclerotiorum Sclerotinia تراکمهای شدید است . موجود زنده عامل بیماری از طریق
تماس ریشه گسترش می یابد و فاصله بیشتر بین بوته ها این تماس را کاهش میدهد. همانگونه که
ذکرشد نتایج بدست آمده از آزمایشات برای تراکمهای مختلف متفاوت است ولی جمعبندی این نتایج
نشان مدهد با اینکه در شرایط کشور ما با بالا رفتن تراکم ، عملکرد نیز بالا میرود ولی وقتی این تراکم
خیلی بالا برود قطر بوته ها کم و شکننده میشود. مناسبترین فاصله بین خطوط که چرخ تراکتور نیز
میتواند بین انها حرکت کند ۶۰ سانتیمتر و مناسبترین فاصله بین بوته ها ۲۰ الی ۲۵ سانتیمتر میباشد که
بدین ترتیب تراکم مناسب حدود ۸۰۰۰۰ بوته درهکتار خواهد بود. تراکم بوته با مقدار بذر که غالبا به
صورت کیلوگرم در هکتار نشان داده میشود ، تعیین میگردد . وزن بذر و قوه نامیه بذر وتلفات مورد
انتظار در محاسبه میزان بذر برای یک جمعیت گیاهی مطلوب باید درنظر گرفته شود .
تعداد بوته در هکتار × وزن هزار دانه بر حسب گرم
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ = مقدار بذر مصرفی بر حسب گرم
درصد قوه نامیه × ۱۰۰۰
مقدار بذر محاسبه شده برای خاکهای شنی به مقدار ۵ %و برای خاکهای دیگر به مقدار ۲۰ %باید
افزایش یابد تا برای تلفات بذر ویا جوانه ها پیش بینی لازم شده باشد . مقدار بذر توصیه شده غالبا بیش
از حد لازم است . زیرا هزینه بذر در مقایسه با اغلب زراعت ها کم است . مشکلا ت سبز شدن و تلفات
بوته در تراکم های بالا احتمال کمتری دارد تا تراکم های کم .
جهت خطوط
آفتابگردان از جوانه زدن تا گل کردن گیاهی نور دوست است . طبق و برگها صبح ها در جهت
مشرق و عصر ها در جهت مغرب قرار میگیرند . حدود یک روز قبل از باز شدن گل های زبانه ای
حرکت نور گرایی متوقف میشود و اغلب طبق ها به سمت مشرق قرار میگیرند . وقتی آفتابگردان با
دست برداشت میشود ، بعضی از کشت کاران ارقام پا بلند ترجیح میدهند که خطوط در جهت شمالی-
جنوبی باشد، زیرا طبقها در واگنهایی که در سمت مشرق خطوط کشیده میشود، خم شده و به سادگی
برداشت میشوند .
بر اساس گزارشات کشت آفتابگردان در خطوط شرقی غربی و شمالی جنوبی تفاوتی در
عملکرد دانه ، درصد روغن ، درصد دانه های درشت و وزن دانه ندارد ولی میزان خوابیدگی در
خطوط شرقی غربی به طور معنی دار بیشتر است . سایر جهات نیز با استفاده از روش کشت دایره ای
مطالعه شده است . خطوط شمالی جنوبی ممکن است کمی بر خطوط شرقی غربی ارجح باشند ولی
اثر جهت خطوط بر تجارتی آفتابگردان در خور اهمیت نیست . مزارع تولید بذر هیبرید که نیازمند
آزمایش طبق ها از نظر تولید گرده است ، بایستی در جهت شمالی جنوبی کشت شود تا فضای کافی
برای مخلوط کشی باشد . در مزارع تحقیقاتی خطوط شرقی غربی با نصب اتیکت های کرت در منتهی
الیه غالبا ارجح است زیرا تمامی طبقها به سوی ارزیابی کننده می چرخند و کار ارزیابی کرتها ساده
تراست.
آبیاری
تحت شرایط آبیاری کشاورزان میتوانند به محصولی بالغ بر ۵/۳ تا ۴ تن در هکتار دست یابند.
بر خلاف باور عموم، آفتابگردان نیاز آبی بالائی ندارد و در حقیقت نیاز آبی آنها مشابه و یا کمتر از
دیگر گیاهان زراعی تابستانه است. حضور آب فراوان در هنگام کاشت و به دنبال آن یک آبیاری
سطحی در زمان غنچه دهی یا هنگام پر شدن دانه میتواند یک عملکرد متوسط تولید کند. استفاده از
آبیاریهای بیشتر در طی رشد رویشی گیاه میتواند عملکرد بالائی را به دنبال داشته باشد.
آبیاری از رسیدن پیش از موعد و پیری زودرس جلوگیری می کند وامکان رسیدن نرمال را
می دهد. بنابراین دانه حاصل از مزارع آبیاری شده غالبا دارای درصد روغن بیشتری است . مناطقی که
آبیاری مهم ترین منبع تامین آب است ، آبیاری سطحی با استفاده از جوی و پشته و راندن آب در
فاروها انجام میگردد. آبیاری نشتی تاثیر ناچیزی بر ظهور بیماری دارد و محصول را افزایش می دهد
ولی بر اثر آبیاری بارانی عملکرد وکیفیت را همراه باافزایش بیماری تحت تاثیر قرار می دهد.
نیاز بیشتر آفتابگردان به آب از موقع گل کردن به بعد خواهد بود و چنانچه در موقع گل کردن ، گل
آب آن به موقع انجام نگیرد دانه ها پوک خواهند شد . آفتابگردان را در مناطق گرمسیر هر ۸ روز به ۸
روز ودر مناطق معتدله سرد هر ۱۰ روز به ۱۰ روز و در مناطق سردسیر بیش از ده به ده نوبتهای آبیاری
را در نظر میگیرند. آفتابگردان از کاشت تا برداشت به حدود ۵ هزار مترمکعب آب نیاز دارد .
زراعت آفتابگردان آبی از تنش رطوبت بین آبیاری ها دچار زحمت می شود . طبعا جبران آسیب تنش
رطوبت هم در آفتابگردان آبی و هم در آفتابگردان دیم حائز اهمیت است.
کنترل علف های هرز
تحقیقات مربوط به علف های هرز آفتابگردان بر کنترل علف های هرز یکساله متمرکز شده است
. کنترل علف های هرز چند ساله با در نظر گرفتن دوره ها ی آیش بین زراعت ها ویا کشت سایر
زراعت ها در قالب تناوب انجام میشود . افتابگردان را می توان به طور موفقیت آمیزی در مزارعی که
دارای علف های هرز چند ساله است کشت کرد به شرط این که علف ها از طریق کولتیواتور زدن
خطی زراعت موقتا کنترل گردند.
علف های هرز از نظر جذب رطوبت ، مواد غذایی موجود در خاک وگاهی نور وهوا با
آفتابگردان رقابت مکنند . مقدار کاهش محصول بسته به گونه های علف هرز ، تراکم علف ، زمان
فعالیت علف هرز وجوانه زدن بذر ، هوا وخاک متفاوت است . آفتابگردان به شدت با علف هرز
رقابت میکند ولی سطح خاک را به سرعت نمی پوشاند تا از استقرار علف های هرز جلوگیری نماید .
در تحقیقات انجام شده ارتفاع گیاه به عنوان شاخص رشد آفتابگردان به کار برده شده است که
آفتابگردان در طول ۲ هفته اولیه پس از جوانه زدن با کندی و سپس به طور سریع رشد می کند .
علفهای هرزی که در خلال دوره اولیه یعنی رشد کند آفتابگردان جوانه می زنند ، رقبای مهم تری
برای آفتابگردان هستند تا آن هایی که در مراحل بعدی می رویند . با از بین بردن علفهای هرز در سه
هفته اولیه پس از جوانه زدن آفتابگردان ، از خسارت به محصول جلوگیری می گردد . برای کنترل
ومبارزه با علف های هرز می توان از دوروش کنترل مکانیکی و استفاده از علف کشها بهره جست .
کنترل مکانیکی علف های هرز
وقتی که علف کش مصرف نمی شود ، کولتیواتور بیشترین اهمیت را دارد زیرا تنها راه عملی کنترل
علف های هرز در خطوط کاشت آفتابگردان است . همچنین جانشین مناسبی برای علف کشها به ویژه
در مواردی است که علف کشها قادر به کنترل علف های هرز نباشند . علف هایی که قبل از
آفتابگردان می رویند میتوانند با هرس زدن مزرعه یک هفته پس از کاشت وقبل از جوانه زدن
آفتابگردان از بین بروند .
کولتیواتور زدن بین خطوط روش اساسی کنترل علف های هرز آفتابگردان است.هنوز تنها روش
عملی برای کنترل علف های هرز چند ساله است. جوانه زدن اولیه علف های هرز چند ساله را با
کولتیواتور زدن قبل از جوانه زدن آفتابگردان میتوان کنترل کرد. کولتیواتور زدن سریع بدون خطر
صدمه زدن به بوته های آفتابگردان در همین زمان می تواند انجام شود.
تنک و سله شکنی
برای افزایش عملکرد در آفتابگردان عمل تنک ضروری است تا دریافت عوامل محیطی چون نور
و واکسیژن و غیره به بهترین نحو انجام گیرد لذا کاهش تراکم تعداد بوته بر روی خط مهم می باشد
همچنین عملیات وجین و سله شکنی نیز باید به موقع حتی در چند ین دفعه انجام گیرد ، معمولا تنک
کردن را در موقعیکه گیاه ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر ارتفاع داشته باشد انجام می دهند . آفتابگردان معمولا می
تواند یک یا دو بار کولتیواتور زده شود این کار ترجیحا زمانی که ارتفاع بوته ها ۱۵سانتی متر شده
است باید انجام شودتا کولتیواتور زدن را بتوان با سرعتی معقول و بدون پوشاندن بوته انجام
داد.کولتیواتورها با استفاده از پنجه غازی علف های هرز را از بین می برند و به خاک جهت می دهند.
تحمل به خشکی
آفتابگردان یک گیاه بسیار متحمل به خشکی نیست ولی غالبا در شرایطی که زراعتها صدمه شدید
می بینند ، محصول رضایت بخشی میدهد . ویژگیهایی که به عنوان عامل این واکنش بر شمرده میشود
عبارتند از : سیستم ریشه اصلی متراکم وبه شدت منشعب ، قدرت گسترش ثانویه ونفوذ به اعماق بیش
از دو متر است . گزارش شده که ریشه آفتابگردان بیش از ریشه ها ی ذرت رطوبت خاک را جذب
میکند .
در سطوح بالای تنش رطوبت وحتی زمانی که برگها رشد نمی کنند، فتوسنتز آفتابگردان ادامه می
یابد. طبعا ، دوره های کوتاه خشکی ممکن است عملکرد دانه را کاهش ندهد زیرا رشد گیاه به هنگام
شب که تعرق پایین است ، میتواند انجام شود . دوره بحرانی عملکرد دانه حدود ۲۰ روز قبل و ۲۰ روز
پس از پایان گل است . تنش رطوبتی باید در حدود ۵ هفته از این چهل روز دوره بحرانی را شامل شود
تاعملکرد کاهش یابد . تنش خشکی در دوره مصادف با گل دادن بیشترین صدمات را به عملکرد دانه
وارد میسازد. عملکرد روغن بر اثر خشکی مصادف با ۲۰ روزه پس از گل کردن بیشترین آسیب را
میبیند.
در خشکی شدید زمان رسیدن بعضی از ساقه ها در ۱۰ تا ۶۰ سانتیمتری سطح خاک می شکنند .
این عمل طریقی طبیعی برای کاستن از جمعیت گیاه است . خشکی شدید همچنین سبب خشکیدن
برگها پیش از رسیدن میشود . این خزان برگ اهمیت چندان ندارد به شرط این که پس از گرده افشانی
باشد. اما ملاحظات بعدی مشخص نمود که چیدن برگها به طور مصنوعی ۱ یا۲ روز قبل از گل کردن
عملکرد را به شدت کاهش میدهد.در آزمایشی وقتی که ۴ یا ۸ برگ پایین حذف شد ، عملکرد ۳۰ %
کمتر از شاهدی بود که برگهای آن قطع نشده بود. ووقتی تمامی ۱۶ تا ۲۰ برگ حذف شدند ، عملکرد
تا ۹۳ % کاهش یافت .
درصد جوانه زدن آفتابگردان در خاکهای خشک بیشتر از بسیاری از زراعتها است . در یک خاک
شنی لومی دارای ضریب پژمردگی ثابت ۶/۸ ، % آفتابگردان در رطوبت ۸ % به مقدار ۷۳ % و در
رطوبت ۹ %به مقدار ۸۹ % جوانه زد . لیکن در اغلب مزارع برای جوانه زدن رضایت بخش تامین
رطوبت کافی ضروری است .
زنبورها
زنبورها نقش باارزشی در محیط زندگی ما اجرا میکنند و اغلب در مزارع آفتابگردان به تعداد زیاد
مشاهده میشوند. از اینرو هنگام سمپاشی مزارع در زمان گلدهی باید به این مساله توجه شود. تاثیر
زنبورها پرعملکرد هیبریدهای امروزی نسبتا اندک است، مگر افزایش اندک بالقوه در عملکرد و
درصد روغن واریتههای پرعملکرد. ولی در مزارع تولید بذر هیبرید قرار دادن ۴ تا ۶ کندو در هر هکتار
ضروری است.
برداشت
آفتابگردان از زمان کاشت تا زمان برداشت بسته به ارقام زودرس یا دیررس به سه ماه تا پنج ماه زمان
احتیاج دارد .بوته آفتابگردان زمانی که رنگ پشت طبق از سبز به زرد تغییر کند از نظر فیزیولوژیکی
رسیده است و آماده برداشت کردن است ،این تغییر معمولا قبل از این که طبق ها به حد کافی و مناسب
برداشت خشک شده باشند ، صورت میگیرد.
برای کاهش ریزش زمان برداشت وخسارت پرندگان ، بسیاری از کشتکاران ترجیح می دهند
آفتابگردان را در درصد رطوبتی بین ۲۰ تا ۲۵ % برداشت کنند . دانه آفتابگردان برداشت شده با کمباین
را میتوان بعدا در خشک کن ها خشک کرده و رطوبت آن به ۵/۹ % رساند که رطوبت مطمئنی برای
انبار کردن است .
برداشت محصول آفتابگردان را با دست یا با کمباین انجام می گیرد . در برداشت با ماشین کمباین از
هد مخصوص آفتابگردان استفاده می شود البته این کار رامی توان با هد مخصوص غلات هم انجام داد
ولی این امر سبب خسارتی تا حد ۴۶ % می شود . همچنین با انجام تنظیمات ضمائم آن شامل سرعت
حرکت رو به جلو کمباین و سرعت سیلندر ها یا کوبنده ها و تنظیم ضد کوبنده و باد میتوان عملیات
برداشت را با راندمان بالا انجام داد.
خشک کردن
برداشت آفتابگردان در زمانی که رطوبت دانهها ۱۵-۱۲ %است نسبت به زمانی که بوتهها
کاملا خشک شده باشند با سرعت بالاتر و تلفات کمتری انجام میشود و بذرهای تمیزتری نیز به دست
میآید. بنابراین، زودتر برداشت کردن آفتابگردان مزیتهای قابلتوجهی دارد.
آفتابگردان به علت فضاهای هوایی بزرگ و تراکم پائین دانهها که به هوا اجازه میدهد به
آسانی عبور کند به سادگی خشک میشود. در خشک کردن نمونههایی که مقدار زیادی خاکه دارند
باید توجه خاصی مبذول شود، چرا که اینها وقتی به طور مستقیم در معرض حرارت قرار بگیرند به
آسانی آتش میگیرند. همیشه تجهیزات آتشنشانی را در دسترس داشته باشید و در صورت وقوع
آتشسوزی به سرعت وارد عمل شوید.
از آنجائی که معمولا حرارتهای بالا ضروری نیستند، توصیه میشود به منظور کم کردن
خطر آتشسوزی از دماهای ۴۵ تا ۵۰ درجه سانتیگراد استفاده کنید. اگر رطوبت در حدود ۹ %است،
هوادهی خالی کافی خواهد بود.
انبارداری
برای ذخیرهسازی سالم و مطمئن، رطوبت بذرها باید کمتر از ۹ %باشد (با ۴۰ %درصد روغن) و
در یک محل خنک نگهداری شوند و آشغالهای گیاهی همراه بذر هم کم باشد (کمتر از ۴ .(%
نمونههایی که درصد روغن آنها بالاست باید درصد رطوبتشان کمتر باشد. مثلا برای ۵۰ %روغن،
رطوبت بذر نباید بیش از ۵/۷ %باشد. همچنین درصد بذرهای صدمه دیده هم باید کم باشد.
برای کم کردن خطر حشرات انباری، اطمینان حاصل کنید که خاک و ناحیه ذخیره بذر تمیز و عاری
از باقیمانده بذر دیگر گیاهان هستند.
برای آفتابگردان هیچ ماده شیمیائی برای انبارداری توصیه نشده است، بنابراین رعایت نکات بهداشتی و
هوادهی کافی بذرها ضروری است. از آلوده کردن نقاطی که قرار است آفتابگردان در آنجا ذخیره
شود توسط سموم پایدار خودداری کنید.
بذرهایی که به تازگی خشک شده اند را باید ابتدا برای چند روز پشت یر هم چک کرد، زیرا تعیین
درصد روغن بذرهایی که فورا از خشک کن بیرون می آیند میتواند گمراه کننده و اشتباه باشد.
بیماریهای آفتابگردان
سفیدک داخلی یا پلاسموپارا
بیماری سفیدک داخلی یا پلاسموپارا که عامل آن قارچ halstedii Plasmopara میباشد یک پاتوژن
خاکزی بوده که میتواند ریشه ها را در هفته های اول جوانه زنی آلوده کند خاکهای رسی فقیر با
زهکش طبیعی ضعیف شرایط را برای آلودگی مساعدتر میکند.
علایم مشخصه آن کوتاه ماندن بوته و کلروزه شدن برگها میباشد که با رنگ سبز روشن یا زرد
رگبرگهای اصلی شروع شده و به کناره های برگ توسعه می یابد( شکل B1 . (رطوبت بالا یا شبنم در
طول دوره رویش سبب میشود قارچ در پشت برگها به صورت توده سفید و پنبه ای شکل توسعه
یابد(شکل B2 (این اسپورها میتوانند به برگهای بوته های دیگر منتقل شده و آنها نیز آلوده کنند. به
تدریج که گیاه به رشد خود ادامه میدهد برگها چروکیده شده و از شکل طبیعی خود خارج میشوند و
بوته های آلوده ممکن است از رشد باز مانند. بوته های آلوده معمولا طبق هایی با اندازه معمولی تولید
میکنند که رو به بالا باقی مانده و اغلب دانه های ان ها پوک میباشند(شکل B3 .(حد اقل ۱۲ نژاد
فیزیولوژیک از این قارچ شناسایی شده است. هیبریدهای تجارتی موجود مقاوم به برخی نژادهای
بیماری هستند ولی هیچکدام از هیبریدهای تجاری به تمام نژادها مقاوم نیستند. رعایت تناوب زراعی،
اجتناب از کشت در زمینهای دارای زهکش طبیعی ضعیف و تاخیر در کاشت تا زمانی که درجه
حرارت خاک برای جوانه زدن سریع مناسب باشد از شدت بیماری میکاهد
نکات باغبانی برای کاشت گل‌های آفتاب گردان
مکانی از باغچه‌تان که بیشترین نور خورشید را دریافت می‌کند و از بادهای شدید در امان است انتخاب کنید (۶ تا ۸ ساعت در روز عالی است). از اینکه یک چیزی در آن نزدیکی‌ها هست که بتوانید ساقه را به آن گره بزنید (مانند پرچین) مطمئن شوید. لازم نیست که فقط یک منطقه را به کشت آفتابگردان اختصاص دهید: رنگ زیبای این گل را به همه جای باغچه پخش کنید!
بعد از آب شدن آخرین یخبندان یک یا دو هفته صبر کنید. تخمه‌ها را یک شب قبل از کاشتن آن‌ها در کمی آب گرم خیس کنید. چند حفره بکنید. پشت پاکت تخمه‌هایتان را بخوانید، اما به طور کلی عمق این حفره‌ها باید ۵ سانتی متر و فاصله آن‌ها ۱۵ سانتی متر باشد.
تخم‌ها را بکارید، آب بدهید و از آن‌ها محفاظت کنید. بعد از حدود ۲ هفته شاهد جوانه‌های آن‌ها خواهید بود. برای جلوگیری از از بین رفتن آن‌ها توسط جوندگان، با استفاده از یک فنجان پلاستیکی که ته آن بریده باشد یا کارتون شیر دو نیم شده براحتی می‌توانید خیمه‌های محافظ کوچکی دور این جوانه‌ها درست کنید. آبیاری باید در اوایل شب انجام شود می‌توانید بچه‌ها را مسئول آبیاری منظم گل‌ها بکنید. اگر گل های آفتاب گردان شروع به خم شدن کردند با کمک بچه‌ها آن‌ها را به جایی ببندید؛ برای این کار می‌توانید از یکی از تی شرت‌های کهنه آن‌ها استفاده کنید یا نایلونی را پاره کنید. رشد گل ها را بررسی کرده و درباره آن‌ها بیاموزید. یک کتابچه یا یک جدول درست کنید و به بچه‌ها کمک کنید تا به موارد زیر توجه کنند:
کدام یک از گیاهان بیشتر از بقیه رشد کرده‌اند؛ عکس آن‌ها را در کنار گل‌های آفتاب گردان بگیرید تا بتوانند رشد آن‌ها را مقایسه کنند.
سر کدام یک از یک گل‌ها بزرگ‌تر از بقیه است؛ تمرین بسیاری خوبی برای استفاده از خط کش و کار کردن در مقیاس سانتی متر است.
سر گل چگونه مسیر خورشید را دنبال کرده است؛ راه خوبی است برای کسب دانش بیشتر درباره طلوع و غروب خورشید.
چه حیواناتی به این گل‌ها و تخمه‌ها علاقه دارد، به آن‌ها کمک کنید تا ببینند که کدام پرنده‌ها این گیاه را دوست دارند. اگر ظاهراً پرنده‌ها خیلی به این گل‌ها علاقه دارند چند تا از آن‌ها را با پارچه چیت (muslin) بپوشانید تا مقداری تخمه آفتابگردان برای بچه‌هایتان باقی بماند که سال آینده آن را بکارند.
برداشت تخم آفتابگردان
کاشت تخمه آفتابگردان بهترین پروژه خانوادگی است، زیرا با پایان تابستان جذابیت آن از بین نمی رود. صبر کنید تا سر گل‌های آفتاب گردان کاملاً قهوه‌ای شوند. سپس آن‌ها را ببرید. ساقه را آنقدر بلند بگیرید که بتوانید گل‌ها را آویزان کنید تا تخمه‌هایشان ظرف چند هفته خشک شود. بعد از اینکه خشک شدند سر گل‌ها را به هم بسابید تا جای تخمه‌ها شل شود. ۵۰ یا کمی بیش از ۵۰ عدد از تخمه‌ها را در پاکتی ریخته و روی آن را بنویسید تا سال دیگر آن‌ها را بکارید. سپس باقی آن‌ها را نصف کنید. با نیمه اول برای پرنده‌های باغچه‌تان یک خوراکی خوشمزه درست کنید مانند یک کیک تخمه چرب یا اینکه فقط آن‌ها را بیرون بپاشید تا پرنده‌ها بخورند. نیمه دیگر آن را شب قبل در آب نمک خیس کرده و در فر داغ روی کاغذ ضد چربی تفت بدهید تا برای بچه ها خوراکی خوشمزه و مقوی ای را آماده کنید!
بسیاری از مردم تمام گل‌های آفتاب گردان را برداشت می‌کنند و به پرنده‌ها اجازه خوردن آن‌ها را نمی‌دهند ولی برای بچه‌ها راه حل خوب و زیبا این است که سر برخی از گل‌های را با کیسه‌های توری یا جوراب شلورای کهنه بپوشانند تا بتوانند از آن استفاده کنند، اما بگذارند بقیه گل‌ها برای پرنده‌ها بماند. به عنوان یک پروژه دیگر بچه‌ها می‌توانند یادداشت کنند که کدام پرنده‌ها و چند پرنده به سراغ این گیاهان آمده‌اند.
به کمک بچه‌ها باغچه‌تان زیبا شده و منبع خوبی از غذا برای انواع پرنده‌ها و حیواناتی که اطراف آن زندگی می‌کنند، فراهم آمده است. بنابراین می‌بییند که کوچک‌ترین فرد هم می‌تواند بزرگ‌ترین تاثیر را داشته باشد