چکیده
از آن جا که علم پزشکی و سلامت در دنیا روز به روز رو به افزایش است و سطح اطلاعات مردم نیز بالا می رود؛ اولین چیزی که مورد توجه قرار م یگیرد مواد غذایی و تغذیه است و از آنجا که رژیم های گیاه خواری در دنیا از اهمیت ویژه ای برخوردار است . جایگاه خاصی را در جهان برای خودگزیده اند و همچنین به اهمیت کشاورزی افزوده می شود و با توجه به اینکه در سال هزاران نفر در جهان بر اثر آلودگی و ناشی از سموم و آفت کش ها در محصولات کشاورزی جان خود را از دست م یدهند . از این رو کشاورزی ارگانیک در سال های اخیر توجه بسیاری از کارشناسان ، پزشکان ، کشاورزان و حتی افراد جامعه را به خود جلب کرده است و کشاورزی در این دوره در مسیر ارگانیزه شدن قرار گرفته است . به طوری که کشاورزی ارگانیک موضوع بحث کارشناسان و شیوه ای جدید برای کشاورزان شده است . سازمان های بین المللی مربوط به کشاورزی بر این امر تاکید کرده و در اولویت دستور کارهای آن نیز قرار دارد.
از این رو می توان به اهمیت این نوع کشاورزی پی برد . در کشاورزی ارگانیک هدف تولید یک محصول سالم و سرشار از مواد غذایی سالم به طوری که در آن استفاده از سموم و کودهای شیمیایی در آنها به حداقل برسد و به جای به کارگیری از آفت کش و سموم دفع علف از روش های بیولوژیک استفاده شود .
کلید واژه:
(ارگانیک، کود شیمیایی، سموم)
مقدمه
استفاده از کودهای شیمیایی به اندازه زیاد و بکار گیری بی رویه آفت کش های شیمیایی باعث آودگی آب، هوا و خاک می شود. طی این فرآیند آفت های موجود نسبت به سموم شیمیایی مقاوم شده و آفت های جدیدی نیز ظاهر می شوند. سلامتی خاک نیز در این روند تحت تاثیر قرار می گیرند و مقدار قابل جذب بعضی از ریزمغزها مانند روی، مسن و آهن پس از مدتی در خاک کاهش می یابد . در اثر این عوامل تولید کشاورزان هر ساله کمتر می شود . چگونه ممکن است که ما بتوانیم بدون آلوده نمودن آب، خاک و هوا همیشه عملکرد زیادی از محصولات کشاورزی به دست می آوریم ؟ پاسخ این سوال احتمالاً در کشاورزی ارگانیک نهفته است .
سموم شیمیایی برای سلامتی انسان خطرناک می باشند هر ساله ۲۲۰۰۰ نفر در کشورهای در حال توسعه در اثر مسمومیت به وسیله آفت کش ها جان خود را از دست می دهند.
جهت ثبت نام در دوره آموزشی مدیریت کشاورزی بر روی تصویر فوق کلیک نمایید
دوره غیر حضوری است و محتوای الکترونیکی در قالب CD یا DVD به آدرستان ارسال می گردد
پس از پایان گواهی و مدرک معتبر دوره آموزشی مدیریت کشاورزی با قابلیت ترجمه رسمی دریافت می نمایید
مشاوره رایگان: ۰۲۱۲۸۴۲۸۴ و ۰۹۱۳۰۰۰۱۶۸۸ و ۰۹۳۳۰۰۲۲۲۸۴ و ۰۹۳۳۰۰۳۳۲۸۴ و ۰۹۳۳۰۰۸۸۲۸۴ و ۰۹۳۳۰۰۹۹۲۸۴
کشاورزی ارگانیک چیست؟
کشاورزی ارگانیک یعنی استفاده از اطلاعات سنتی و علمی برای کاهش استفاده از سموم و مواد شیمیایی در تولید محصولات. سیستم های کشاورزی ارگانیک بر پایه مدیریت اکوسیستم استوار است و به نهاده های خارج از مزرعه وابسته نیست. در این نوع از کشاورزی از نهاده های سنتز شده مانند کودهای شیمیایی، آفت کش ها، داروهای دامپزشکی ، گیاهان اصلاح شده ژنتیکی و نژادی و مواد نگهدارنده ، مواد افزودنی و از تابش اشعه ها استفاده نمی شود.
کشاورزی ارگانیک مدیریت تولید مناسب است که باعث تقویت و توسعه سلامت اکوسیستم های زیستی ، چرخه های زیستی و فعالیت بیولوژیکی خاک می شود . این نظریه تاکید دارد که از نهاده های داخل مزرعه استفاده گردد و از نهاده های بیرونی استفاده ای نشود. و برای این منظور احتیاج به سیستم های تطابق پذیری در هر منطقه داریم. این کار باعث استفاده از روشهای کشاورزی زیستی و مکانیکی و بدون استفاده از نهاده های خارجی سنتز شده صورت می گیرد(کوچکی ، ۱۳۷۷) .
کنترل علف های هرز در کشاورزی ارگانیک
کنترل علف های هرز یکی از جنبه های مهم تولید در هر نظام کشاورزی است . علف های هرز به دلیل رقابت برای عوامل محیطی و نهاده ها با گیاهان زراعی، کاهش کیفیت و کمیت محصول و ایجاد پناهگاهی مناسب برای حشرات و عوامل بیماریزا می تواند مشکل ساز باشند .
در حال حاضر کشاورزان آمریکایی سالانه حدود ۲/۶ میلیارد دلار صرف کنترل علف های هرز مزارع خود می کنند که از این میان ۶/۳ میلیارد دلار صرف خرید ، ۲۰۰ میلیون کیلو گرم سموم می شود(کوچکی ، ۱۳۷۷) .
با وجود نقش زیاد علف کش ها در کشاورزی امروزی بعضی عوامل موجب شده که مسئله لزوم ارزیابی مجدد استفاده از این متد توصیه می شود (کوچکی ، ۱۳۷۷) .
متد یا روش ارزیابی
۱- منابع آب آشامیدنی مانند رود خانه ها و سفره های آب زیر زمینی به سموم علف کش آلوده شده اند و این موضوع سبب پیدایش بیماریهایی چون سرطان خون است.
۲- هزینه سنگین تهیه و مصرف این سموم سبب شده که کشاورزان کمتر از این مواد استفاده کرده و با استفاده از روشهای مناسب و کم هزینه تر بتوانند سود خود را افزایش دهند . در کشاورزی یک سری روش های فیزیکی و بیولوژیکی برای کنترل علف های هرز وجود دارد که می تواند ضمن کاهش وابستگی کشاورزان به علف کش ها ، زمینه بهبود شرایط زیست محیطی و کسب سود مناسب در تولید را نیز فراهم کنند .
از مهمترین جایگزین ها می توان موارد ذیل را نام برد :
اجرای تناوب زراعی :
با اجرای این روش می توان گسترش جمعیت آنها را محدود کرد و از ایجاد تغییرات عمده در ترکیب گونه ها جلوگیری کرد از آنجا که گیاهان زراعی بویژه گونه های خاصی از علف هرز که دارای تشابه در عادت های رشد با آنها باشند تحت تاثیر قرار می گیرند . بنابراین با کاشت متناوب محصولات گوناگون که در زمان رسیدگی و در تاریخ کاشت ، توان رقابتی و نیازهای غذایی با هم متفاوت باشند ، می توان در رشد و تولید گونه های معینی از علف های هرز خلل ایجاد کرد (کوچکی ، ۱۳۷۷).
به عنوان مثال در تناوب ذرت ، گندم و سویا در مقایسه با کشت متوالی هر یک از این محصولات ، جمعیت علف های هرز کاهش پیدا کرد (الدریج ، ۱۹۸۴).
تاثیر کشت مخلوط سورگوم و لوبیا را بر کنترل علف هرز استریگا hermathica striga بررسی کردند و مشاهده نمودند که جمعیت علف هرز به طور معنی داری کاهش یافت (فاسیل و همکاران ۱۹۹۷) . همچنین کشت مخلوط لوبیا و ذرت سبب کاهش جمعیت حلفه شد .(موحدی دهنوی ، ۱۳۷۸)
در اثر سیستم کشت مخلوط لپه هندی و ماش بر کنترل علف های هرز مشاهده شد که کاشت یک ردیف ماش در بین خطوط کشت لپه هندی سبب افزایش محصول و کاهش جمعیت علف های هرز شد ، زیرا ماش با رشد سریع در اوایل دوره رشد و نمو لپه هندی ، می تواند سطح مزرعه را بپوشاند و از رشد و گسترش علف های هرز جلوگیری کند.(حسینی و کولار ۱۳۶۷).
از دیگر دلایل تاثیر کشت مخلوط بر کاهش جمعیت علف های هرز ترشحات آللوپاتیک بعضی گیاهان زراعی نظیر چاو دار و سورگوم است . مواد آللوپاتیک ترشحات شیمیایی هستند که از اندام های هوایی یا زمینی گیاه ترشح می شوند و بر فعالیت و رشد و نمو گیاهان دیگر اثرات مثبت و منفی دارند . با کشت مخلوط چاودار و گندم می توان رشد گیاهان جوان قاصدک را کند نمود. (حسینی سی سی ۱۳۸۰).
۲- استفاده از گیاهان پوششی
در این روش گیاهان زراعی را در زمینی که از مالچ گیاهی پوشیده شده و عملیات شخم روی آن انجام نشده است ، کشت می کنند در این روش گیاه زراعی در مالچ حاصل از گیاه قبلی که به وسیله علف کش های عمومی مانند پاراکوات خشک شده اند یا بقایای بعد از برداشت محصول قبلی هستند یا در مرحله خاصی درو و در سطح مزرعه پخش می شوند ، کشت کرد . به عنوان مثالبا وجود مالچ گیاه چاودار وزن زنده علف هرز تاج خروس قرمز به میزان ۹۶ درصد کاهش یافت.(شیلینگ و همکاران).
۳- استفاده از عوامل بیماریزا و حشرات آفت علف های هرز
حشرات و عوامل بیماریزای گیاهی ، به عنوان عامل های کنترل بیولوژیکی علف های هرز ، تا به حال نقش کمی در نظام های کشاورزی ایفا کرده اند . از حشرات به عنوان عامل کنترل کننده ی علف های هرز در کشت های چند ساله در مقایسه با موفقیت بیشتری همراه است ، زیرا پایداری محیطی بیشتر در کشت های چند ساله این امکان را فراهم می سازد که نوعی حشره بتواند با تعداد نسبتا کم در مزرعه رها شده سپس جمعیت آنقدر در مزرعه باقی بماند تا فراوانی گیاه میزبان ( علف هرز ) به حد پایینی برسد . این روش کنترل کم هزینه و طولانی مدت می باشد.
(کنترل گل راعی) که از علف های هرز مراتع می باشد توسط سوسکی از گونهchry solina guard-igemina نمونه ای از این مورد است .(کوچکی ۱۳۷۷)
مدیریت تلفیقی عناصر غذایی
۱- برای حفظ مواد آلی و زندگی موجودات زنده از جمله کرم خاکی از روش های شخم حفاظتی استفاده کنید .
۲- به جای اینکه بقایای محصولات زراعی را بسوزانید و یا دور بریزید آنها را به کمپوست تبدیل کنید.
۳- هر سال حداقل ۲ تا ۳ تن کمپوست در هر هکتار به خاک اضافه کنید بهترین نتیجه با مصرف حدود ۱۰ تن در هر هکتار به دست می آید.
۴- هر دو تا سه سال یکبار به مزرعه کود سبز بدهید برای مثال می توانید شاخ و برگ نازک گیاه glirieida و یا سایر درختان خانواده پروانه آسا را هنگام شخم زمین زراعی به خاک اضافه کنید این عمل می تواند نیاز به کودهای شیمیایی را کاهش داده و یا از بین ببرد.
۵- از شاخ و برگ گیاهان خانواده پروانه آسا به عنوان کود سبز استفاده کنید.
۶- کمبودهای غذایی خاک را بر اساس آزمایش شیمیایی خاک با کردن مواد معدنی نظیر سنگ های فسفره- گچ و پیریت ترمیم کنید .
۷- به جای سعی در نابودی علف های هرز، جمعیت آن ها را بدون به کارگیری روش های شیمیایی کنترل کنید.
مدیریت تلفیقی آفت ها و بیماری های گیاهی
در کشاورزی ارگانیک به جای استفاده از سموم شیمیایی برای نابودی کامل آفت ها ، با استفاده از روش های مختلف و عملیات گوناگون ، جمعیت آن ها را کنترل می نمایند( به نحوی که خسارت آنها به زیر سطح زیان اقتصادی کاهش یابد).
این عملیات عبارت اند از:
۱- بعد از برداشت محصول خاک را زیر و رو کنید تا آفات آشکار شوند.
۲- جوی ها و علف هایی را که پناهگاه آفت ها می باشند تمیز کنید.
۳- از رقم های محصولات مقاوم به آفت ها استفاده کنید
۴- گیاهان زراعی را در زمان مناسب کشت کنید
۵- از بذرهای سالم استفاده کنید.
۶- تراکم بوته را در هر هکتار افزایش دهید تا چنانچه تعدادی از گیاهان به وسیله آفت ها و بیماری های خاکزی از بین رفتند به جمعیت ایده آل گیاهان لطمه ای وارد نشود.
۷- توده های تخم آفت ها و لارو gregarious ، کرم برگخوار و سوسک های بالغ را با دست جمع اوری نموده و نابود کنید.
۸- از تله های توری استفاده کنید.
۹- از چسب های مخصوص روی تنه درختان میوه استفاده کنید تا آفت ها نتوانند از آنها بالا روند.
۱۰- از حشرات شکارچی و پارازیت و همچنین عوامل کنترل کننده بیولوژیکی مانند Bacilus Thurigensis استفاده کنید.
۱۱- در صورت نیاز سعی کنید فقط در آفت کش های گیاهی چرخش ، محصولات Karanj معروف به rotenone و پیتروم استفاده کنید.
مدیریت تلفیقی آب و خاک
آبیاری را به گونه ای انجام دهید که از اتلاف آب، فرسایش خاک و آبشویی مواد غذایی جلوگیری شود.
برای نیل به مقصود
۱- آبیاری را فقط وقتی که لازم است انجام دهید و فقط به مقدار نیاز گیاه آبیاری کنید برای این کار می توان مزرعه را به چند قسمت تقسیم کرده و هر قسمت را جداگانه آبیاری نمود.
۲- از آب اضافی دادن اجتناب کنید تا از آبشویی مواد غذایی به خارج از منطقه ریشه جلوگیری شود.
۳- سطح مزرعه را هموار و صاف کنید
۴- جداره کانال های آبرسانی را سیمانی کنید تا از نشت آب و اتلاف مواد غذایی جلوگیری شود.
۵- به وسیله ساختن کانال و آب انبار نسبت به ذخیره سازی آب برای استفاده در آینده اقدام کنید.
۶- – با زدن شخم در امتداد خط تراز و استفاده از کاه و کلش به همراه سله شکنی می توان تبخیر از سطح خاک را کاهش داده و آب را در داخل خاک ذخیره کنید.
روش های تهیه و ساخت کمپوست
تهیه کمپوست یعنی چه؟
تهیه کمپوست عبارت است از یک سلسله فرآیندهای بیوشیمیایی که طی آن میکروارگانیسم ها مواد آلی زاید، بقایای گیاهی، ضایعات آشپزخانه ، فضولات دامی و ادرار را به کمپوست که یک ماده اصلاح کننده خاک است تبدیل می نماید محصول نهایی این فرآیند یک کود آلی پوسیده و یکنواخت است که سرشار از مواد غذایی بوده و دارای رنگ سیاه می باشد.
مزایای استفاده از کمپوست در خاک
– مواد غذایی میکروبی را تشدید می کند که موجب می شود مواد غذایی خاک آزاد شوند و مورد استفاده گیاه قرار گیرند.
– نیاز به کود شیمیایی را که گران قیمت و بالقوه با محیط زیست زیانبار می باشند ، کاهش می دهد.
– مقدار کربن آلی و لذت خاک را افزایش می دهد و باعث می شود که خصوصیات فیزیکی اصلاح شود . این پدیده عکس العمل خاک نسبت به کودهای شیمیایی بهتر می کند و عملکرد محصول افزایش خواهد یافت.
– ساختمان خاک را اصلاح می کند و باعث بهبود خاک و انجام عملیات شخم در آن می شود.
– ظرفیت ذخیره سازی رطوبت خاک را افزایش می دهد.
– با اصلاح ساختمان خاک به کاهش فرسایش بادی کمک می کند.
انتخاب محل مناسب برای تهیه و ساخت کمپوست
محل تهیه کمپوست شما باید دارای خصوصیات زیر باشد.
۱- به راحتی قابل بازدید و بازرسی باشد.
۲- در جای بلندی قرار گرفته باشد تا دچار آب گرفتگی نشود.
۳- نزدیک محل دامدارای و منابع آب باشد.
۴- از جاده دور باشد تا از آلودگی سربی و سایر فلزات سمی که به نوبه خود می تواند با آلوده سازی محصولات غذایی سلامتی انسان و دام را به خطر بیندازد در امان باشند.
احتیاط
کمپوست و کودهای دامی منابع اصلی بذر علف کشهای هرز می باشند. بذر علف های هرز می توانند تا حدودی در مقابل تجزیه میکروبی مقاومت نمایند بنابراین فقط از کمپوست و کودهای دامی کاملاً پوسیده در مزرعه خود استفاده کیند.
سه روش برای تهیه و ساخت کمپوست :
روش اول( روش خانگی(
مواد خام مورد نیاز برای تهیه کمپوست
بقایای گیاهی: بقایای گیاهی، علف های هرز، شاخ و برگ نیشکر، برگ ها، گیاهان چمنی، خاکستر چوب و سبوس را با هم مخلوط کنید. مواد چوبی و سخت را خرد کنید.
فضولات دامی: کودهای دامی و مواد بستر دام را که حاوی لجن اشباع از ادرار می باشد را جمع آوری کنید .
خاکستر چوب: خاکستر چوب اسیدیته کمپوست را می کاهد و پتاسیم آن را افزایش می دهد.
آب و هوا: باکتری و قارچ ها به هر دوی این عوامل برای فعالیت خود نیاز دارند.
اندازه حفره مورد نیاز برای ساخت کمپوست
عرض ۲ تا ۷/۲ متر
عمق ۷۵/۰ تا ۱ متر ( بیش از یک متر نباشد(
طول ۳ متر یا بیشتر بر حسب نیاز
مزایای کشاورزی ارگانیک برای محیط زیست
پایداری در مدت زمان طولانی
· خیلی از تغییرات در محیط زیست در دراز مدت اتفاق می افتد . در کشاورزی ارگانیک چون مطابق اکوسیستم رفتار می شود اثر مخربی برای محیط زیست ندارد.
· در مورد خاک نیز در کشاورزی ارگانیک از کمترین شخم، کودهای بیولوژیکی، تناوب کشت مناسب، گیاهان پوششی و . . . استفاده می شود.
· همچنین با بهبود جانوارن مفید خاک و تخیمر مواد آلی ، بافت خاک بهبود یافته و باروری خاک افزایش می یابد و میزان مواد مغذی بیشتری به خاک داده می شود . به همین دلیل فرسایش خاک کم گردیده و تنوع زیستی خاک افزایش می یابد.
· در بسیاری از مناطق کشاورزی ، آب به دلیل مصرف بی رویه کود و سموم آلوده گردیده است و به دلیل اینکه در کشاورزی ارگانیک از این مواد کمتر استفاده می گردد به همین دلیل آب نیز آلوده نمی گردد.
· برای باروری خاک در کشاورزی ارگانیک از کمپوست ، کودهای حیوانی و کودهای آلی نیز استفاده می گردد.
· برای تولید کودهای شیمیایی باید از منابع تجدید نشدنی مانند نفت استفاده کرد و چون در کشاورزی ارگانیک از این مواد استفاده نمی گردد پس از آلودگی هوا نیز کمتر است.
همچنین کشاورزی ارگانیک از اثرات گلخانه ای می کاهد . زیرا خیلی از فعالیت های انجام شده در کشاورزی ارگانیک مانند حداقل شخم ، استفاده از گیاهان تثبیت کننده نیتروژن ف بازگرداندن ضایعات کشاورزی به خاک، استفاده از گیاهان پوششی باعث افزایش بازگشت کربن به خاک گشته و حفظ و ذخیره سازی کربن را باعث می گردد.
· کشاورزان ارگانیک هم نگهبان تنوع زیستی هستند و هم استفاده کننده از تنوع زیستی. مثلاً استفاده از بذور بومی که مقاومت بیشتری نسبت به بیماریها و شرایط بد محیطی دارند.
· در سطوح بالا ترکیب گیاهان و حیوانات باعث بهینه سازی مصرف انرژی و بازیافت چرخه مواد می گردد.
· در سطوح اکوسیستم حفظ منابع طبیعی در اطراف کشاورزی ارگانیک و فقدان مواد شیمیایی باعث حفظ حیات وحش می گردد. همچنین آیش گذاری زمین باعث عدم فرسایش خاک در تنوع زیستی می گردد.
· استفاده از فرآورده های اصلاح شده ژنتیکی در کشاورزی ارگانیک جایز نیست. زیرا اثرات فرآورده های اصلاح شده ژنتیکی هنوز به خوبی شناخته نشده اند.
· کشاورزی ارگانیک هدفش تشویق و توسعه تنوع زیستی است و گواهی های تایید ارگانیک این مسأله را نیز در نظر دارند .(کشاورزی پایدار ، ترجمه دکتر عوض کوچکی)
