اپن سورس چیست؟

نرم افزار اپن سورس یا متن باز، یک کد کامپیوتری است که تحت مجوز خاصی منتشر شده و به کاربران حق دسترسی رایگان به این نرم افزار داده می‌شود. این نرم افزار برای اهداف مختلف قابل استفاده است.

عبارت ساده انگلیسی منبع باز یا متن باز (open source) به صورت گاه و بیگاه در کتاب هایی که بیشتر از صد ها سال قدمت دارند مورد استفاده قرار می گرفت. برای مثال، در سال ۱۶۸۵، توماس ویلیس در کتاب “تمام قسمت های کاربردی فیزیک” می نویسد: “مایع از زخم به صورت جریانی قوی جاری می شود، به طوری که انگار از یک منبع باز رها شده است. این کار تا تخلیه کامل مایع از پا ادامه دارد.” با این وجود، معنی مدرن و امروزی واژه اوپن سورس اولین بار توسط گروهی از افراد در جنبش نرم افزار آزاد پیشنهاد شد. این افراد منتقد جهت گیری های سیاسی و مسائل فلسفه اخلاقی بودند که واژه نرم افزار آزاد به ضورت ضمنی به آن ها اشاره داشت و به همین دلیل به دنبال تغییر این وضعیت بودند تا از منظری تجاری به این مفهوم نگاه شود. علاوه بر این، گنگ بودن واژه نرم افزار آزاد مانع از استفاده از در کسب و کار های مختلف می شد. این گروه از افراد شامل کریستین پترسن، تاد اندرسن، لری آگوستین، جان هال، سم اوکمن، مایکل تیمن و اریک ریموند بودند. پترسن در جلسه ای که در پالو آلتو کالیفرنیا برگزار شد، در واکنش به بیانیه شرکت  Netscape مبنی بر عرضه کد منبع برای مرورگر  Navigator، پیشنهاد کرد تا از واژه اوپن سورس استفاده شود. فردای آن روز، لینوس توروالدز حمایت خود از این واژه را اعلام کرد و فیل هیوز هم در Linux Journal از این واژه حمایت کرد. در ابتدا به نظر می رسید ریچارد استالمن، بنیانگذار جنبش نرم افزار آزاد، نیز قصد استفاده از این واژه را دارد اما در ادامه نظر او عوض شد. Netscape کد منبع خود را تحت پروانه عمومی Netscape Public License و در ادامه تحت پروانه عمومی Mozilla Public License منتشر کرد.

از بین افراد این گروه، ریموند در تلاش برای محبوب شدن این واژه جدید بسیار فعال بود. او اولین بار ر فوریه ۱۹۹۸، درخواست استفاده از این واژه را به انجمن نرم افزار آزاد ارائه داد. کمی بعد، او با همکاری بروس پرنز،  Open Source Initiative را تاسیس کرد.

به دنبال رویدادی که در آپریل ۱۹۹۸ توسط تیم اُرایلی برنامه ریزی شده بود، این واژه توجه بیشتری به خود جلب کرد. این رویداد که در ابتدا با نام اجلاس Freeware Summit و در ادامه با نام Open Source Summit شناخته شد، میزبان رهبران بسیاری از مهم ترین پروژه های اوپن سورس و رایگان بود. این افراد شامل لینوس توروالدز، لری وال، برایان بهلندورف، اریک آلمان، گیدو فان روسوم، میاکل تیمن، پل ویکسی، جیمی زاوینسکی و اریک ریموند بودند. در این اجلاس، واژه های جاگزین برای واژه نرم افزار آزاد مورد بحث و گفتگو قرار گرفتند. تیمن اعتقاد داشت بهتر است از واژه sourceware استفاده شود در حالی که ریموند پیشنهاد داد از واژه منبع باز استفاده شود. در ادامه این دو واژه توسط حاضرین در جلسه مورد نظر سنجی قرار گرفتند و برنده در کنفرانس مطبوعاتی که در غروب همان روز برگزار شد، اعلام شد.

بسیاری از موسسات بزرگ و رسمی به حمایت از جنبش کد منبع باز پرداختند. یکی از این موسسات، بنیاد نرم افزار Apachee است که از پروژه هایی مانند چارچوب اوپن سورس  Apache Hadoop و سرور منبع باز HTPP یعنی  Apache HTTP حمایت می کند.

تاریخچه نرم افزار اپن سورس:

شرکت  Open Source Initiative به عنوان متولی جنبش اپن سورس یا منبع باز در سال 1998 تأسیس شد. این شرکت تعریف و دستورالعملی را برای اپن سورس ارائه داد. هر نرم افزاری که بخواهد در دسته اپن سورس قرار گیرد، باید از معیارهای زیر پیروی کند:

1. توزیع رایگان: مجوز نرم افزار اپن سورس نیازی به دریافت حق اشتراک یا هزینه خرید و فروش ندارد.

2. کد منبع: برنامه دارای کد منبع است و فرم کامل و کد منبع آن قابل توزیع است.

3. امور جانبی: مجوز نرم افزار امکان اصلاح یا انجام سایر امور روی آن را فراهم می‌کند و نسخه جدید تحت همان شروط مجوز اصلی نرم افزار قابل توزیع است.

4. یکپارچگی کد منبع ناشر: مجوز نرم افزار امکان توزیع نسخه اصلاح شده را تحت شرایط خاصی محدود می‌کند. ولی همچنان امکان توزیع نرم افزار حاصل از کد منبع اصلاح شده را فراهم می‌کند.

5. هیچ تبعیضی در زمینه فعالیت‌های مختلف وجود ندارد.

6. توزیع مجوز: امکان توزیع مجدد نرم افزار بدون نیاز به اخذ مجوزهای جانبی وجود دارد.

7. مجوز نباید محدود به محصول خاصی شود.

8. مجوز صادر شده نباید نرم افزار دیگری را محدود کند.

9. مجوز صادره به لحاظ فناورانه بی طرف است.

مزایا و معایب اپن سورس چیست؟

مزیت: هزینه اولیه

نرم افزار منبع باز یا هیچ هزینه‌ای ندارد یا هزینه اندکی دارد. فقط باید کد را از منبع مجازی دانلود کرده و از آن استفاده کنید. اگر بودجه محدودی دارید، به جای وام گرفتن می‌توانید از نرم افزار اپن سورس استفاده کنید. به طور کلی هر چیز رایگانی خوب است! البته رایگان بودن کد کامپیوتری به معنای عدم پرداخت هیچ هزینه‌ای در مراحل بعدی نیست.

معایب: هزینه بلندمدت

گاهی اوقات هزینه‌های بعدی نرم افزار منبع باز، بالا می‌رود. اگر هر گونه مشکلی در فرایند به کارگیری نرم افزار به وجود بیاید و به رفع فوری آن نیاز پیدا کنید باید هزینه‌هایی را پرداخت کنید. برای مثال نمی‌خواهید با تعمیر نشدن زنجیره فروش با مشکل درآمدزایی مواجه شوید. برای این کار باید کارشناس استخدام نموده یا یک قرارداد داخلی امضا کنید. همچنین استخدام و آموزش کارکنان برای کار با نرم افزار هم هزینه می‌برد.

مزایا: قابلیت اعتماد

نرم افزار اپن سورس بسیار قابل اعتماد است. چون کارشناسان زیادی روی ساخت و توسعه نرم افزار منبع باز  کار می‌کنند. یعنی احتمال نقص یابی یا رفع باگ این نرم افزارها به سهولت و بدون صرف زمان زیاد، فراهم است. در این زمینه هزاران چشم کارشناس همراه شما هستند. تعداد معدود توسعه دهندگان نرم افزار که برای فروشندگان نرم افزارهای تجاری کار می‌کنند؛ قابل مقایسه با این حجم از متخصصان نرم افزارهای منع باز نیستند.

معایب: پشتیبانی

یکی از مزایای اصلی نرم افزارهای تجاری، خدمات و پشتیبانی است و فروشندگان تجاری پشتیبانی مداوم را فراهم می‌کنند. پس اگر فاقد مهارت‌های فنی در این زمینه هستید، پس نگران نشوید. نرم افزار منبع باز فاقد دستورالعمل‌های کاربری و دسترسی به کارشناسان اختصاصی نرم افزار است. البته می‌توانید در محافل مجازی، پشتیبانی لازم را به طور رایگان به دست آورید. البته این کار کمی ‌وقت گیر است و هیچ کس تعهد خاصی برای رفع مشکل شما  ندارد. اگر با مسائل فوری و فوتی سر و کار دارید، پس داشتن نرم افزارهای دارای پشتیبانی، گزینه بهتری برای کسب و کارتان است.