تفسیر به معنای توضیح دادن مطلبی است تا قابل فهم گردد و اصطلاحاً به شرحهایی که بر قرآن نوشته میشود، اطلاق میگردد. اولین تفسیر مکتوب و مدون قرآن، تفسیر محمد بن جریر طبری است.
معنای لغوی تفسیر به قول لسان العرب «بیان» و «ابانه» یعنی روشنگری و روشنی است که این کلمه از مادهی «فَسَر» به معنی برداشتن پوشش و یافتن مقصود از کلام پیچیده است و در اصطلاح عبارت است از توضیح و رفع اجمال و ابهام و گشودن گرهها و پیچهای لفظی و معنای قرآن کریم. علاّمه طباطبایی میفرماید: تفسیر، روشن کردن مفاهیم آیات قرآن و پردهبرداشتن از مراد و مقصود آنهاست. تفسیر عبارت است از بیان کردن معنای آیههای قرآن، روشن کردن و پردهبرداری از اهداف و مفاهیم آیه بنابر این تفسیر به معنای برداشتن پرده ابهام و نشان دادن معنای باطنی و درونی الفاظی است که در نگاه اول آیات قرآن مجید، و واضح کردن منظور پروردگار.» به دست نمیآید. از این رو تکیه بر معنای ظاهری آیات را تفسیر نمینامند.
یکی از انواع تفسیر قرآن که در روایات، همچنین میان مفسران گذشته بهطور کمرنگ وجود داشت، «تفسیر موضوعی» است؛ یعنی در آن، موضوع خاصى در نظر گرفته شده و تمام آیات مربوطه ملاحظه میشود تا نظر قرآن درباره آن موضوع بهدست آید. این روش بویژه امروزه یک ضرورت به شمار میرود.
با فواید و ویژگیهایی که تفسیر موضوعى دارد، میتوان آنرا علتی برای روی آوردن به این نوع از تفسیر دانست. برخی از فواید مهم تفسیر موضوعی عبارتاند از:
۱٫ رفع ابهامهایى که در نگاه نخست در بعضى آیات قرآن به چشم میخورد؛
۲٫ آگاهى از شرایط، ویژگىها، علل و نتایج موضوعات و مسائل مختلفى که در قرآن مطرح است؛
۳٫ به دست آوردن یک تفسیر جامع درباره موضوعات قرآنى؛
۴٫ به دست آوردن اسرار و پیامهاى تازه قرآن از راه انضمام آیهها به یکدیگر.
نکته: این محتوا دارای ۶۵۵۸ دقیقه فایل صوتی میباشد