مدیر کسی است که اداره افراد یک مؤسسه تولیدی ، بازرگانی یا خدماتی را به عهده داشته و با استفاده از منابع انسانی و مادی آن را به نحو مطلوب اداره نماید و به منظور نیل به اهـداف معین که از طرف کارفرما یا هیات مدیره تعیین شده در واحد تحت سرپرستی خود فعالیت نماید .

در تعریف فوق بر دو موضوع تأکید شده است:

1. وجود اشخاص مناسب برای انجام کارها
2. به انجام رساندن کارها به نحو مطلوب

• مدیریـت خودکامـــه (دیکتاتوری):
  در این نوع مدیریت ، مدیر بدون هیچگونه نظرخواهـی از سایر همکاران خود و یا ارائه توضیح در خصوص علت اقدامات جاری ، دستورالعمل هایی را با خشونت صادر می کند . این نوع مدیریت با کمترین حس وفاداری نسبت به سازمان انجام وظیفه نموده و همیشه به حرفه ، تخصص و مهارت خویش کاملا” معتقد است . این گـروه از مدیــران بــر روی تمایلات خود تکیه بسیـــاری دارند وبر اســاس معلومــات فنی و حرفه ای خود عمل می کنند و در صورتی که مقـــررات و آئین نامه های سازمانی با نظرات آنها مخالف باشد هیچگاه به آنها اهمیت نخواهند داد.
• مدیریت مهار گسیخته:
  در مدیریت باری به هر جهت و مهار گسیخته مشکلات به عهده کارکنان است و در مواقع ازدحام و شلوغی و نابسامانی کار ، مدیر در صـحنه کار حضور نداشته و در دفتر کار خود مانده و از مقابله با مشکلات خودداری می نماید . در این گونه مدیریت گاهی روابط جای قوانین و ضوابط را گرفته و همشهری بودن ، هم زبان بودن ، هم مذهب بودن و هم مسلک بودن باعث میگردد افراد و کارکنان سازمان جایگاههای رسمی خود را فراموش کرده و در قالبهای غیر رسمی و دوستانه باهم ارتباط برقرار کنند. گاهی این افراد به جای عملکرد مفید با ایجاد تشکل ها سدّ راه تحقق اهداف رسمی سازمان می شوند . در کشورهایی که تنوع و گوناگونی نژاد ، مذهب و زبان وجود دارد ، تشکلهای غیر رسمی در سازمان ها بیشتر و قویتر می باشند.
• مدیریت دموکراتیک:
  در این نوع مدیریت ، مدیر ضمن هدایت فعالیتهای واحـد تحت سرپرستی خود، خویشتن را نیز عضوی از اعضای تیم دانسته و به صورت بحث و گفتگو و اظهار نظر درجلسات کارکنان را در تصمیم گیریها سهیم می دارد . در مدیریت به روش دموکراتیک ،ارتباط بین مدیران و کارکنان بسیار حائز اهمیت می باشد .
• مدیریت مشارکتی (جدی و مهربان):
  مدیریت مسئولیت پذیری است که با برگزاری جلسات با معاونان و کارکنان مسائل و مشکلات را از طریق بحث و مشاوره به طور جدی حل نموده ویا با مهربانی در حل آنها سعی و کوشش نماید ، همیشه با مشکلات رو در رو بوده و در صحنه حضور داشته باشـد . هدف اصلی استفاده از این روش ، مشارکت مدیران و معاونان دربرنامه ریزی ، سازمان دهی ، ارتباطات سازمانی ، تصمیم گیری و خلاقیت ، فرآوری و در نهایت ایجاد صمیمیت است.

• برنامه ریزی:

  برنامه‌ریزی به عنوان ((طرحی برای آیندۀ مطلوب و تعیین راههای مؤثر وصول به آن)) تعریف شده است. برنامه‌ریزی وسیله‌ای است که مدیران با توسل به آن، وضعیت واحد یا سازمان تحت نظارت خود را در آینده پیش‌بینی و ابزار، وسایل، راه‌حل‌ها و راهبردهای مناسب برای تحقق هدف‌های از قبل تعیین شده را، فراهم می‌کنند.

  سازماندهی:

  سازماندهی یعنی شکستن هدف کلی و مأموریت اصلی سازمان در قالب هدف‌های جزئی‌تر و وظایف واحدها به منظور تحقق هدف یا هدف‌های از قبل تعریف‌شدۀ سازمان. در سازماندهی، وظایف، اختیارات و مسئولیت‌های واحدها و پُست‌ها مشخص می‌گردد و نحوۀ هماهنگی این متغیرها یا عوامل، معین می‌شود. سازماندهی نوعی فعالیت مستمر و مداوم است که مدیران همواره با آن روبرو هستند و منحصر به طراحی سازمان در هنگام شکل‌گیری آن نیز، نمی‌شود.

  کنترل و نظارت:

  کنترل فعالیتی است که ضمن آن، عملیات پیش‌بینی شده با عملیات انجام گرفته، مقایسه می‌شود و در صورت وجود اختلاف و انحراف بین آنچه باید باشد و آنچه که هست، نسبت به رفع مشکل و اصلاح این نوع انحراف، اقدامات لازم انجام می‌گیرد. بر این اساس، کنترل فعالیتی است که طی آن می‌بایست‌ها با هست‌ها، مطلوب‌ها با موجودها و پیش‌بینی شده‌ها با عملکرد واقعی کارکنان مقایسه می‌شوند و با روشن شدن فواصل بین وضع مطلوب و وضع موجود، تصمیمات در مورد اقداماتی که باید جهت از بین بردن این فواصل انجام گیرند، مشخص می‌گردند.

  هدایت:

  یکی از مهم‌ترین وظایف مدیریت و رهبری، جهت دادن و نفوذ بر اعضای سازمان می‌باشد. رهبری اثربخش مستلزم اِعمال نفوذ و اثرگذاری بر افراد است و مدیر اثربخش، بر افراد تحت نظارت خود تسلط دارد. ضمناً افراد نیز نفوذ و قدرت رهبر اثربخش را پذیرا هستند. قدرت عبارت است از توانایی اِعمال نفوذ بر دیگران و نفوذ نیز همان اَعمال مستقیم یا غیرمستقیم رهبر است که باعث تغییر در رفتار یا نظرات دیگران می‌شود.

  برقراری ارتباط:

  ارتباط تار و پود سازمان را به هم پیوند می‌زند و موجب یکپارچگی و وحدت سازمانی می‌شود. مسئولیت برقراری و حفظ شبکۀ ارتباطی سالم و اثربخش، بر عهدۀ بدنۀ مدیریت (یعنی کلیۀ مدیران در سطوح عالی، میانه و پایه) است. کلیۀ فعالیت‌های مدیران بدون برخورداری سازمان از نظام ارتباطی اثربخش، فلج خواهد شد و امکان ادارۀ سازمان، از بین خواهد رفت. به هر حال، یکی از وظایف مهم مدیران هر سازمان، فراهم آوردن امکاناتی است که با بهره‌گیری از آن امکانات، برقراری ارتباطات در سازمان، تسهیل می‌شود.

  تصمیم‌گیری:

  تصمیم‌گیری عبارت است از انتخاب یک راه‌حل از بین راه‌حل‌های ممکن. بر این اساس، وظیفۀ اصلی مدیران هر سازمان آن است که در رابطه با هر مشکل، کلیۀ راه‌حل‌های موجود را بررسی و بهترین راه‌حل را جهت رفع هر مشکل با مسئله، انتخاب کنند.

‌برای کسب موفقیت، مهارت‌های مختلفی وجود دارد که لازم است یک مدیر در آن‌ها توانایی‌های لازم را کسب کند. در هرم مهارت های مدیریتی، در هر سطح مهارت‌ها مشکل و مشکل‌تر از سطوح پایین‌تر می‌شوند و هر مدیر باید در مهارت‌های هر بخش تبحر پیدا کند تا بتواند در شغل مدیریتی خود موفق باشد.

در ادامه سطوح مهارتی هرم مهارت های مدیریتی را به صورت لیست ارائه می‌دهیم:

سطح اول هرم مهارت های مدیریتی

سطح اولِ هرم مهارت های مدیریتی، مهارت‌های اولیه‌ای که یک مدیر باید در آن‌ها تبحر کسب کند را نشان می‌دهد. این سطح نشان می‌دهد که آیا کار در سازمان به درستی پیش می‌رود یا خیر.

مهم‌ترین وظایف شغل مدیریتی از این قرار است:

• برنامه‌ریزی: در خصوص منابع مورد نیاز و سرمایه‌گذاری‌های لازم تصمیم‌گیری کنید؛ برای فعالیت‌ها و تیم‌های کاری برنامه‌ریزی کنید و برای نیازهای آینده نیز برنامه مشخصی داشته باشید.
• سازمان‌دهی: مشخص کردن وظایف تیم‌های کاری که وظیفه ساخت را بر عهده دارند؛ تصمیم‌گیری در خصوص روندهای همکاری.
• ارتباط مستقیم: راهنمایی روزانه اعضای تیم، برای اطمینان از حرکت درست در راستای استانداردهای سازمان.
• کنترل کردن: نظارت، پیگیری و گزارش در خصوص نتایج، بازده، سود و کیفیت.

سطح دوم هرم مهارت های مدیریتی

با حرکت به سمت بالا و عبور از سطح اول هرم مهارت‌های مدیریتی و رسیدن به سطح دوم هرم، شما به عنوان یک مدیر با چالشی جدید روبرو می‌شوید؛ شما باید مهارت‌های مدیریتی اعضای تیم خود را قدرت ببخشید. به این مهارت، معمولاً در ادبیات مدیریت «Soft Skills» اطلاق می‌شود.

در واقع این مهارت‌ها برای انگیزه‌بخشی و پیشرفت کارکنان مورد استفاده قرار می‌گیرند. مهارت‌های مدیریتی بسیار متنوعی در سطح دوم هرم مهارت‌های مدیریتی قرار می‌گیرند، اما موضوعی که باید مدنظر قرار گیرد قرار دادن این مهارت‌ها در دسته‌بندی‌های درست به ترتیب زیر است:

• انگیزه: چطور محیطی ایجاد کنید تا افراد به مشارکت و تلاش بیش‌تر تشویق شوند.
• تعلیم: چطور اطمینان حاصل کنید اعضای تیم شما مهارت‌های مورد نیاز و دانش لازم برای به اجرا درآوردن وظایف محوله را دارند.
• مربی‌گری و آموزش: چطور به اعضای تیم خود کمک کنید تا نحوه بهبود عملکرد خود هم به صورت فردی و هم در قالب تیم را بیاموزند.
• تعلق کارمندان: چطور روحیه همکاری و همین‌طور نوآوری را در حل مسئله و همین‌طور انجام کارهای روزانه مورد تشویق قرار دهید.

سطح سوم هرم مهارت‌های مدیریتی

پس از آنکه توانایی‌های خود را در سطوح پایین‌تر هرم مهارت های مدیریتی تقویت کردید، اکنون نوبت به پیشرفت هرچه بیش‌تر خود می‌رسد. سطح سوم هرم مهارت‌های مدیریتی عبارت است از:

• مدیریت بر خود: چطور به خود انگیزه می‌دهید؛ چطور در کارها با دیگران مشارکت می‌کنید؛ و چطور در چالش‌های پیش‌ رو در وظایف روزانه، راه خود را پیدا می‌کنید.
• مدیریت زمان: چگونه و در چه بخش‌هایی در زمان خود صرفه‌جویی می‌کنید. تبحر در مدیریت زمان به حدی مهم است که در تمام بخش‌ها جای خود را پیدا کرده است. مدیریت زمان از جمله تکنیک‌هایی است که برای موفقیت شما در مهارت‌های دیگر نیز نقش اساسی ایفا می‌کند.

بالاترین سطح هرم مهارت‌های مدیریتی

در بالاترین سطح هرم مهارت‌های مدیریتی رهبری قرار گرفته است. رهبری یکی از مهم‌ترین وظایف هر مدیر به شمار می‌رود. مدیران باید تمرکز خود را بر تعریف کردن هرچه بهتر مسیر و چشم‌انداز سازمان، متمرکز ‌کنند و پس از آن تلاش کنند تا به منظور قرار گرفتن در مسیر تحقق آن چشم‌انداز، استراتژی مناسبی را تدوین نمایند؛ این استراتژی باید دقیقاً بر چشم‌انداز و مسئولیت سازمان منطبق باشد.

هرم مهارت های مدیریتی با طبقه‌بندی مناسب توانایی‌ها، توانسته مدیران را در شناسایی و تفکیک مهارت‌ها به خوبی یاری دهد. در نتیجه مدیران خواهند توانست بسیار آسان‌تر در این مهارت‌ها تبحر کسب کنند.

نکته مهمی که همه مدیران باید در نظر داشته باشند این است که تمام پست‌های مدیریتی نیاز به سطوح مختلف هرم مهارت‌های مدیریتی دارد. بنابراین مدیران باید نسبت به کسب این مهارت‌ها تمام توان خود را به کار گیرند.

علاوه بر توجه به هرم مهارت های مدیریتی، لازم است هر مدیر، همواره به یادگیری و به‌روز کردن اطلاعات خود توجه ویژه‌ای داشته باشد تا بتواند به خوبی در مسیر خود به سوی پیشرفت قدم بردارد.