در هر جامعه‌ای برای پاسخگویی به نیازهای مردم و حل یا کاهش مشکلات آنها تمهیداتی اتخاذ و برنامه‌هایی تدوین و اجرا می‌شود. کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست. گرچه این برنامه‌ها می‌تواند حسب شرایط مختلف موجود در کشورها متفاوت باشد اما آن‌چه مهم است این‌که مسائل و راهکارهای مناسب شناخته و اجرا شوند.

یکی از این برنامه‌ها در ایران «برنامه اورژانس اجتماعی» است که حاصل فعالیت چندین ساله سازمان بهزیستی کشور در دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی است. این برنامه تلفیقی از مداخله در بحران، فردی، خانوادگی و اجتماعی (مرکز اورژانس اجتماعی)، خط تلفن اورژانس اجتماعی (١٢٣)، تیم سیار اورژانس اجتماعی (خدمات اجتماعی سیار) و پایگاه اورژانس اجتماعی (پایگاه خدمات اجتماعی) که در مرحله نخست با هدف توانمندسازی اجتماع‌محور شود و در سکونت‌های غیررسمی تدوین شده بود، است.

در این برنامه ویژگی مهم ارایه خدمات اجتماعی یعنی «تخصصی‌بودن»، «به‌موقع‌بودن» و «دردسترس‌بودن» مدنظر قرار گرفته است تا از این طریق ارایه خدمات اجتماعی به مردم در سازمان بهزیستی کشور محدود به زمان و مکان نشود و رویکرد فعال، جایگزین رویکرد غیرفعال شود و «اجتماع جامعه‌محوری» در برنامه‌ها عملیاتی شود. این برنامه استفاده بهینه از منابع مادی و معنوی (نیروی انسانی)، کاهش دیوان‌سالاری اداری، تجمع خدمات، هماهنگی بین واحدها، جامعیت و فراگیری و… را در پی دارد.

این برنامه قصد دارد تا مداخله‌های روانی اجتماعی را قبل از مداخله‌های قضائی و انتظامی و حتی در کنار این مداخله‌ها جایگزین کند که این مسأله در پیشگیری از وقوع جرم و قضازدایی نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. شناسایی آسیب‌های اجتماعی شایع و درحال شیوع به‌صورت کشوری، منطقه‌ای و محلی نیز از طریق این برنامه صورت خواهد پذیرفت. درواقع این نوع مداخله‌ها تاثیرگذاری تئوری برچسب را به حداقل خواهد رساند تا زمینه‌ای برای توانمند‌سازی افراد در معرض آسیب و آسیب‌دیده اجتماعی و بازگشت آنها به زندگی سالم باشد.

اصول اورژانس اجتماعی شامل مواردی از جمله کمک به حذف آسیب‌های اجتماعی، ارایه خدمات با سه ویژگی به‌موقع‌بودن، دردسترس‌بودن و تخصصی‌بودن، همکاری درون و برون‌سازمانی، انجام کار تیمی، رویکرد علمی در مداخلات، مسأله‌یابی به‌موقع، توانمندسازی اجتماعی‌محور، جامعیت اقدامات و فراهم‌کردن زمینه مشارکت برای مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد است.

کنترل و کاهش بحران‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی، جایگزینی مداخلات روانی و اجتماعی به جای مداخلات انتظامی و قضائی، پیشگیری از وقوع جرم و ارتقای توانمندی افراد در معرض آسیب نیز اهداف این طرح عنوان شده است.

گروه‌های هدف این برنامه نیز زوجین متقاضی طلاق و افراد دارای اختلاف خانوادگی حاد، زنان و دختران آسیب‌دیده اجتماعی، کودکان کار و خیابان، همسران و کودکان آزار‌دیده، دختران و پسران فراری از منزل و سایر افرادی هستند که به هر دلیل در شرایط بحرانی قرار گرفته‌اند. خدمات تخصصی این برنامه نیز خدمات مددکاری، روانشناسی، تربیتی، حقوقی، فرهنگی و آموزشی است. اما برای اجرای هرچه بهتر این برنامه به اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی به ‌آحاد جامعه، ایجاد هماهنگی با سازمان‌های مرتبط، نظارت مستمر بر فعالیت‌های برنامه، آسیب‌شناسی و انعکاس به ستاد مرکزی سازمان بهزیستی، تهیه بانک اطلاعات مراکز و موسسات در شهرستان‌ها، ارایه گزارش از عملکرد برنامه به مسئولان و نظارت و ارزیابی مستمر ضروری است.

• در این طرح اجتماعی بیش از هرچیز تخصصی بودن، اجتماعی بودن، در دسترس بودن لازمه­ ی کار است. هدف این مجموعه همان­گونه که گفته شد بیش از هر چیز آرامش ­روانی مردم اهمیت دارد، اورژانس اجتماعی می­کوشد تا مداخلات روانی – اجتماعی را قبل از دخیل شدن مقامات انتظامی و قضایی از بین ببرد و به “نوعی پیشگیری قبل از وقوع جرم” انجام می­دهد.
• 
  

  اهداف کلی:

  کنترل و کاهش بحران­ های فردی، خانوادگی و اجتماعی

  اهداف اختصاصی:

  • در دسترس قرار دادن خدمات تخصصی و اورژانسی سازمان بهزیستی به آحاد جامعه
  • ارتقاء توانمندی­ های افراد در معرض آسیب و آسیب دیده اجتماعی جهت مقابله با مسائل اجتماعی در شرایط بحرانی از طریق ارائه خدمات تخصصی و به موقع
  • ایجاد زمینه مشارکت مردم و سازمان­ های غیر دولتی
  • ارتقاء آگاهی و شناخت خانواده و اجتماعی نسبت به نیازهای مراجعان به منظور تسهیل فرایند حل مسئله در شرایط بحرانی
  • شناسائی مناطق و کانون های آسیب­ زا و اقدامات تخصصی در بحران زدایی
  • شناسایی آسیب­ های اجتماعی نو پدید و باز پدید
  • مداخله موثر به منظور کاهش جرایم و جلوگیری از تشدید بحران و آسیب های اجتماعی و کاهش صدمات بر اقشار در معرض آسیب و آسیب دیده اجتماعی

1. مرکز مداخله در بحران­های فردی، خانوادگی و اجتماعی
2. پایگاه خدمات اجتماعی
3. خط تلفن اورژانس اجتماعی ۱۲۳
4. خدمات سیار اورژانس اجتماعی