تعریف آزمون های روانشناسی:

آزمون‌های روانی یا تست روان‌شناسی، روش‌هایی استاندارد برای گردآوری داده‌ها و اطلاعات درباره‌ی افراد هستند که بیش‌تر به شیوه‌ی پرسش‌نامه‌ی نوشتاری در دسترس روان‌شناسان قرار می‌گیرند. نکته‌ای که همین‌جا باید به آن توجه داشته باشیم این است که افراد عادی و کسانی که دانش‌آموخته‌ی روان‌شناسی نیستند اجازه‌ی دسترسی و خرید این آزمون‌ها را ندارند. چون اگر آزمونی به صورت فراگیر در دسترس مردم قرار گیرد و نتایج آن برای مردم آشکار و روشن شود آن آزمون ارزش علمی خود را از دست می‌دهد و نمی‌توان به نتیجه‌ی آن اعتماد داشت.

آزمون‌های روان‌‌شناسی را به شیوه‌ی گفتاری و شفاهی یا کامپیوتری نیز می‌توان به انجام رساند در هر صورت درمانجو باید به یک سری پرسش‌ها یا محرک‌ها پاسخ دهد سنجش و بررسی این پاسخ‌ها نتیجه‌ی آزمون را نشان می‌دهد. آزمون‌های روانی را نباید با گفت‌و‌گو یا مصاحبه‌ی بالینی یکی دانست. آزمون‌های روانی رایج‌ترین گونه‌ی سنجش در روان‌شناسی بالینی و بسیار استاندارد شده‌تر از مصاحبه هستند. این آزمون‌ها چند ویژگی دارند.

ویژگی‌های آزمون‌های روان‌شناسی:

۱- معمولا درمانجو را از نظر یک یا چند ویژگی مشخص مورد سنجش قرار می‌دهند. برای نمونه به سنجش اضطراب، افسردگی یا استرس می‌پردازند.

۲- معمولا یک سیستم پرسش و پاسخ علمی و بر پایه‌ی دانش آمار دارند. پس این آزمون‌ها از نظر شیوه‌ی چینش پرسش‌ها، پاسخ‌دهی، نمره‌گذاری و نتیجه‌گیری بسیار پیشرفته و علمی هستند.

۳- هنگامی که داده‌ها و اطلاعات از شرکت‌کنندگان در آزمون به دست می‌آید می‌توان هنجار آماری آزمون‌های روانی را تنظیم کرد. به این کار استانداردسازی یا هنجاریابی گفته می‌شود.

استانداردسازی یا هنجاریابی فرآیندی است که به کمک آن مجموعه‌ای از استانداردها یا هنجارها برای یک ابزار سنجشی مشخص و معین می‌شود تا اطمینان حاصل شود که در اندازه‌گیری‌های گوناگون از آن ابزار همیشه به یک شکل بهره گرفته می‌شود.

استانداردسازی به این معناست که روان‌شناس بالینی می‌تواند از نمره‌ی درمانجو در یک آزمون بهره‌برداری کند تا پیش بینی کند که آیا درمانجو معیارهای لازم برای ابتلا به یک اختلال روانی را دارد یا نه. برای نمونه از نمره‌ی درمانجو در آزمون پرسش‌نامه‌ی روان‌شناسی فکری و عملی کلارک-بک می‌توان کمک گرفت تا حدس زد که این درمانجو تا چه اندازه معیارهای DSM 5 برای اختلال وسواسی-اجباری را دارد.

۴- برخلاف آزمون‌های دروغین و آبکی که در مجله‌های سرگرمی غیرعلمی و سایت‌های اینترنتی می‌بینید؛ آزمون‌های روانی علمی با دقت و سخت‌گیری آزمایش می‌شوند تا اطمینان حاصل شود که روایی و پایایی داشته باشند و بتوانیم به نتایج آن‌ها از دید علمی اعتماد کنیم.

چه آزمون روان‌شناسی قابل اعتماد است و ارزش سنجش دارد؟

هر آزمون روان‌شناسی برای این‌که نتیجه‌ای قابل اعتماد داشته باشد نیازمند سه ویژگی بنیادین است. ۱- پایایی   ۲- روایی   ۳- استانداردسازی

روایی: به این معناست که آزمون باید دقیقا همان چیزی را بسنجد که برای آن ساخته شده است. آزمونی که به نام افسردگی در دسترس درمانگران گذاشته می‌شود باید افسردگی را بسنجد نه این‌که برای سنجش استرس کاربرد داشته باشد و با مقیاس‌های رفتاری استرس همبستگی داشته باشد.

 پایایی: به معنای این است که ابزار تا چه اندازه ثبات دارد. یعنی اگر همان آزمون را بارها و در فاصله‌ی زمانی گوناگون از همان درمانجو بگیریم نمرات به دست آمده همسانی و همخوانی داشته باشد.

استانداردسازی: به معنای به کارگیری برخی استانداردها به منظور قابل مقایسه بون نتایج افراد مختلف است. برخی از پرسش‌نامه‌ها برای کشور یا جامعه‌ای خاص طراحی می‌شوند و برای بهره‌گیری از آن در جامعه‌ای دیگر نیازمند انجام تغییراتی در پرسش‌نامه هستیم. چون ممکن است مسائل فرهنگی این دو جامعه با هم متفاوت باشد.