آروماتراپی یا رایحه درمانی چیست؟ به مجموعه‌ای از درمان‌های سنتی، جایگزین یا تکمیلی گفته می‌شود که در آن از روغن‌های اسانسی (essential oils) و سایر ترکیبات گیاهی معطر استفاده می‌شود. آروماتراپی درمانی قدیمی است و تقریبا ۶ هزار سال است که از روغن های گیاهی و اسانسی برای بهبود سلامت جسمی یا روحی و همچنین ماساژ درمانی استفاده می‌شود.

انجمن ملی آروماتراپی جامع (National Association for Holistic Aromatherapy، NAHA) آروماتراپی را چنین تعریف می‌کند: «کاربرد درمانی یا استفاده‌ی دارویی از مواد معطر (روغن‌های اسانسی) برای همه‌ی جوانب سلامتی». براساس تعریف سازمان بین‌المللی استاندارد (ISO) در سال ۱۹۹۷ روغن اسانسی محصول به‌دست‌آمده از مواد خام گیاهی با استفاده از تقطیر با آب یا بخار یا محصول حاصل از پوست مرکبات ازطریق فرایندهای مکانیکی یا تقطیر خشک (فرایندی که در آن با حرارت دادن به ماده‌ای جامد، محصولی گازی‌شکل استخراج می‌شود)» است.

روغن‌های اسانسی گوناگونی شناسایی شده‌اند که دارای درجات گوناگونی از فعالیت‌های ضدمیکروبی هستند و گفته می‌شود از خواص ضدویروسی، ضد کرم‌های لوله‌ای، ضدقارچی، حشره‌کشی و آنتی اکسیدانی برخوردارند. در آروماتراپی از این روغن‌های اسانسی در ماساژ و به‌صورت موضعی و ازطریق استنشاق استفاده می‌شود.

البته باید توجه داشته باشید که محصولات «طبیعی» هم دارای ترکیبات شیمیایی هستند و استفاده‌ی نادرست از آنها می‌تواند خطرناک باشند. بنابراین در زمان استفاده از روغن‌های اسانسی حتما باید به توصیه‌های متخصصی که در این زمینه آموزش ‌دیده است عمل کنید.

استنشاق

در مکان‌هایی مانند حمام بخار، روغن اسانسی با استفاده از مخزن یا ظرف منتشرکننده یا اسپری در هوا منتشر می‌شود و ازطریق تنفس وارد بدن می‌شود. روغن‌های مورداستفاده در آروماتراپی علاوه‌بر داشتن بوی دلپذیر از خواص ضدعفونی‌کننده‌ی مجرای تنفسی، ضداحتقانی (برطرف کننده‌ی گرفتگی بینی و سینه) و روانی نیز برخوردار هستند.

استنشاق روغن‌های اسانسی موجب تحریک سیستم بویایی می‌شود. سیستم بویایی شامل بینی و بخشی از مغز است که با بویایی مرتبط است. مولکول‌هایی که وارد بینی یا دهان می‌شوند، به ریه‌ها رفته و از آنجا به سایر بخش‌های بدن می‌روند. وقتی این مولکول‌ها به مغز می‌رسند، بر سیستم لیمبیک (یا دستگاه کناره‌ای، مجموعه‌ی پیچیده‌ای از سازه‌های عصبی که زیر مخ و در دو طرف نهنج (تالاموس) قرار دارد) اثر می‌گذارند. سیستم لیمبیک نیز با احساسات، ضربان قلب، فشار خون، تنفس، حافظه، استرس و تعادل هورمونی مرتبط است. به‌این‌ترتیب روغن‌های اسانسی می‌توانند اثری خفیف ولی کلی روی بدن بگذارند.

• آروماتراپی درمانی مکمل است و نمی‌توان از آن به‌تنهایی برای درمان و بهبود بیماری‌ها و مشکلات سلامتی استفاده کرد. آروماتراپی تنها می‌تواند به درمان‌های معمول مشکلات مختلف سلامتی کمک کند. آروماتراپی موجب کاهش موارد زیر می‌شود:

  • درد و سوزش در بدن؛
  • اضطراب، آشفتگی، استرس و افسردگی؛
  • خستگی و بی خوابی؛
  • دردهای عضلانی؛
  • سردرد؛
  • مشکلات گردش خون؛
  • مشکلات قاعدگی؛
  • مشکلات یائسگی؛
  • آلوپسی (Alopecia یا طاسی منطقه‌ای) یا ریزش مو.
  •  

  می‌توان بعضی از انواع پسوریازیس (psoriasis، بیماری ها و مشکل پوستی مزمن خودایمنی) را با آروماتراپی درمان کرد، ولی درمورد نحوه‌ی استفاده از آن باید با فردی متخصص مشورت کنیم. برای مشکلات و بیماری های گوارشی می‌توان از روغن نعناع استفاده کرد، ولی هرگز نباید این روغن را به‌صورت خوراکی مصرف کنیم.

  برای درد دندان و زخم‌های دهانی می‌توانیم از روغن گل میخک استفاده کنیم، ولی استفاده از این روغن باید صرفا به‌صورت موضعی باشد و از بلعیدن آن اجتناب کنیم. طرفداران آروماتراپی ادعا می‌کنند که این مشکلات سلامتی و طیف وسیعی از مشکلات سلامتی دیگر با آروماتراپی بهبود می‌یابند، ولی برای تمامِ مواردِ استفاده از آروماتراپی شواهد علمی وجود ندارد.

• حالت تهوع؛

هر روغن اسانسی، ترکیب شیمیایی خاص خود را دارد و برای دلیل خاصی استفاده می‌شود. بنابراین حتما باید قبل از استفاده از هر روغن برای مقاصد درمانی با آروماتراپیست، پرستار، پزشک، فیزیوتراپیست، ماساژ درمانگر یا داروسازی که در این زمینه آموزش دیده است، صحبت کنید.

متخصصی که در زمینه‌ی آروماتراپی آموزش دیده می‌تواند به شما توضیح بدهد که هر محصول را چطور استفاده کنید. او می‌تواند دستورات لازم درمورد استفاده یا رقیق‌سازی روغن اسانسی را به شما بدهد. سازمان غذا و دارو نظارتی بر محصولات آروماتراپی ندارد، بنابراین به‌راحتی نمی‌توان فهمید محصولی که خریده‌ایم، خالص است یا غیرطبیعی و مصنوعی.

در بعضی از محصولات زیبایی و خانگی مانند لوسیون‌ها، محصولات آرایشی و شمع‌ها موادی وجود دارد که درظاهر روغن اسانسی به‌نظر می‌رسند، ولی درواقع عطرهای مصنوعی هستند. روغن‌های اسانسی نیز مانند داروها باید با دقت مصرف شوند. همچنین باید هنگام مصرف آنها به توصیه‌های متخصصان عمل و دستورات آنها را با دقت اجرا کنید.