رشته باستان شناسی در ایران زیر مجموعه رشته علوم انسانی به حساب می آید. البته از چند سال پیش دانشکده های هنر نیز اقدام به راه اندازی رشته باستان شناسی در مقطع کاردانی کردند.
برخی رشته باستان شناسی را با رشته تاریخ یکی می دانند یا اینکه این رشته را کاملا مشابه رشته تاریخ به حساب می آورند اما در این باره باید تاکید کنم که این دو رشته اگرچه مشابهت هایی باهم دارند اما یکی به حساب آوردن این دو اشتباه است.
رشته تاریخ با توجه با آثار موجود به بحث می پردازد امارشته باستان شناسی با توجه به حدسیات به کاوش می پردازد. باستان شناسان با توجه به یافته هایی که در کاوش ها به دست می آید می باید فرهنگ نحوه زندگی و حتی روابط اجتماعی گذشتگان را تدوین کنند.
باستان شناس فردی است که در محل های باستانی کاوش می کند، یافته ها را مورد مطالعه قرار می دهد و پس از تعیین ارزش مادی و معنوی و تخمین قدمت آثار، آن ها در بازار عتیقه فروش ها به فروش می رساند.
در گذشته ای نه چندان دور، جامعه ما چنین دیدگاهی نسبت به باستان شناش داشت. در واقع مردم باستان شناس را با عتیقه فروش یا عتیقه جمع کن یکی می دانستند. اما در حقیقت باستان شناس یک تاجر یا عتیقه جمع کن نیست. بلکه یک محقق است؛ محققی که شواهد لازم را برای تحقیقات خود از طریق بررسی، پژوهش و کاوش در نقاط مختلف جهان که روزی محل تردد، سکونت یا هر نوع فعالیت انسانی بوده است، به دست می آورد سعی دارد تا گذشته را براساس یافته های خود باز سازی کنند. در واقع روشن کردن گذشته هر جامعه از نظر فرهنگی، اجتماعی ، سیاسی یا مذهبی بدون مرجعه به نظر باستان شناس دشوار یا غیر ممکن است.
زیر شاخه ها و کاربرد:
ر رشته باستان شناسی دانشجویان بیش از 130 واحد درسی را در زمینه های پیش از تاریخ(دوره های پارینه سنگی، میان سنگی و نوسنگی)، دوره تاریخی و دوره اسلامی می خوانند.هم چنین دانشجویان یک فصل نیز که معمولا یکی دو ترم آخر دانشجویان می باشد، در محل های حفاری که دانشگاه در نظر می گیرد حضور یابند و مهارت هایی در این زمینه بیاموزند.
باستان شناسی در مقطع کارشناسی دارای گرایش و زیر شاخه خاصی نبوده و در طی دوره آموزشی چهار ساله کلیه درس ها در
هفت ترم ارائه می شود و یک ترم حفاری در محل ارائه داده می شود.
طی چندسال گذشته به طور متوسط در هر سال 95 نفر ئر رشته باستلن شناسی پذیرفته شده اند. درضمن رشته باستان شناسی در ایران تا مقطع دکتری تدریس می شود.
داشتن اطلاعات مناسب در زمینه تاریخ و جغرافیای ایرا و کشور های همسایه و همچنین تسلط به زبان انگلیس برای دانشجویان این رشته دضروری به نظر میرسد.
باستان شناسی با کار و تلاش در گرمای کویر و در سرمای کوهستان و تحمل سختی ها مشکلات بسیار همراه است. معروف است که می گویند باستان شناسی 50 درصد روی زمین و 50 درصد زیر زمین است. به همین دلیل باستان شناسی نمی تواند برای افراد علاقه مند به پشت میز نشینی مناسب باشد. باستان شناس باید علاقه مند به کار در طبیعت باشد. یعنی اگر عاشقی کاوش و جست و جو و کشف مجهولات و نقاط تاریک گذشته نباشد، نمی تواند در این رشته موفق گردد.
کاربرد این رشته از نام آن پیداست، این رشته در کشور ما که هنوز بساری از آثار تاریخی آن کشف نشده می تواند جایگاه مناسبی داشته باشد.
رشته باستان شناسی در ایران:
تنها یک سال پی از تاسیس دانشگاه تهران، یعنی در سال 1314 ، رشته باستان شناسی در دانشکده ادبیات دائر شد و بدین ترتیب تدریس علمی باستان شناسی در ایران آغاز شد. بدین ترتیب زمینه ساماندهی پژوهش های باستان شناختی و اداره عملی آن در سطح کشور به وسیله فارغ التحصیلان ایرانی رشته باستان شناسی دانشگاه تهران فراهم آمد.
باستان شناسی با دستیابی به راه حل هایی که انسان گذشته برای مسائل گوناگون یافته بود به ما امکان می دهد تا به کمک ابزار نوین کارآمد ترین پاسخ ها برای مسائل مشابه امروزی بیابیم.
آینده شغلی، بازار کار، درآمد:
در حال حاضر در حالی که ما تعدادزیادی فارغ التحصیل رشته باستان شناسی بیکار داریم، بسیاری از آثار باستانی کشور ما شناسایی و ثبت نشده است. حداقل در سطح لیسانس موقعیت کاری این رشته بسیار محدود می باشد.
در کشور ما متولی باستان شناسی، سازمان میراث فرهنگی کشور است که دامنه فعالیتش محدود می باشد و تنها تعداد اندکی از فارغ التحصیلان آن هم در سطح کارشناسی ارشد جذب این مرکز می شوند.
پس فارغ التحصیلان این رشته در درجه اول کادر مورد نیاز سازمان میراث فرهنگی کشور را تامین می کنند و پس از آن در وزارت ارشاد اسلامی، سازمان ایرانگردی و جهان گردی یا در وزارت اموزش و پرورش جهت تدریس و یا سازمان اوقاف و نقشه برداری شهری و… مشغول به کار می شوند و در حال حاضر از نظر وضعیت درآمد در سطح متوسطی می باشند.
رشته های مشابه و نزدیک به این رشته:
با توجه به ماهیت و نوع خاص این رشته، به نظر میرسد رشته هایی نظیر: مدیریت جهانگردی، تاریخ و جغرافیا، موزه داری، مرمت و احیای بناهای تاریخی و.. نزدیکتر به این رشته است. ( یاسمن پشتاره / دانشجوی باستان شناسی دانشگاه تهران)
حتما باید زبانمون در حد حرفه ای باشه