آموزش یک اقدام انسانی است با هدف کمک کردن به مردم برای آنکه یاد بگیرند. گرچه یادگیری می تواند بدون آموزش هم صورت پذیرد، ولی اثرات آموزش بر امر یادگیری بسیار قوی است.
آموزش چیست؟ آموزش مجموعه ای از رویدادهاست که بر فراگیران به طرق مختلف اثر می کند که یادگیری آسان تر صورت پذیرد. آموزش می تواند بیرونی باشد، و یا درونی باشد. آموزش می تواند در بر گیرنده رویدادهایی باشد که به وسیله یک صفحه چاپ شده یک تصویر، برنامه تلویزیونی ارائه یک جسم و یا ترکیبی از آنها صورت پذیرد. اگر قرار است چنین رویدای اثر بخش باشد باید آن را برنامه ریزی کرد. درس بخشی از طرح بزرگ تری است که برای ارائه یک موضوع که آن نیز خود بخشی از یک دوره است بکار می رود. در واقع موضوع بخشی از طرح جامع تری به نام دوره یا برنامه درسی است.
هدف از آموزش برنامه ریزی و طراحی و استفاده از کلیه امکانات برای یادگیری است. و آن فعال کردن دانش آموزان و پشتیبانی کردن از آنان است. هدف آموزش برنامه ریزی شده کمک به فرد است تا به طور کامل و تا حد ممکن در جهت فردیت خود (Individuality) رشد کند.
فرضیات اساسی در مورد طراحی آموزشی:
هدف طراحی آموزشی، کمک به یادگیری فرد است
مراحل طراحی آموزشی، هم فوری (کوتاه مدت) و هم بلند مدت است. طرح کوتاه مدت طرحی است که معلم در آماده کردن آن چند ساعت قبل از اجرای آموزش فعالیت می کند. طرح بلند مدت مانند طراحی مجموعه ای از درس ها و یا طراحی بلند مدت یک درس است.
طرح ریزی برای هر دو حالت کوتاه و بلند مدت برای یک معلم لازم است اما اگر کار او مشکل می شود و به غفلت از کارکردهای اساسی تدریس منجر می شود، بهتر است که زمان بیشتری را صرف طراحی کوتاه مدت بکند.
طراحی منظم آموزش می تواند بر رشد انسان تاثیر بسیار بگزارد. این نظریه که بهترین آموزش و پرورش آن است که محیطی طراحی نماید که فراگیران به دلخواه خود رشد نمایند از نظر ما قابل قبول نیست.
دلیل اساسی برای طراحی آموزشی آن است که تمام دانش آموزان برای استفاده از حداکثر استعدادهای خود فرصت کافی داشته باشند.
طراحی آموزشی باید با یک رویکرد منظم اجرا شود. و آن مجموعه اقداماتی است که با تحلیل نیاز و هدف شروع و با نظامی از ارزشیابی و تجدید نظر خاتمه می یابد.
آموزش طراحی شده باید بر اساس نحوه یادگیری فراگیر انجام پذیرد. هنگام اجرای آموزش کافی نیست گفته شود توانایی ها باید چگونه باشد بلکه باید نحوه بدست آوردن آن توانایی ها مورد توجه قرار گیرد.
** چند اصل یادگیری:
طراحی آموزشی باید بر اساس شرایط یادگیری انسان مورد توجه قرار گیرد. فرآیندی که تغییر در رفتار و قابلیت انسان ها را ایجاب می کند، یادگیری نامیده می شود و موقعیتی که این فرآیند را بکار می گیرد موقعیت یادگیری است.
موقعیت یادگیری دارای دو بخش است. یک بخش نسبت به فراگیر بیرونی است، (External) و بخش دیگر نسبت به آن درونی است. بخش درونی موقعیت یادگیری ز حافظه ذخیره شده فراگیر مشتق می شود. بعضی از شرایط درونی که توسط حافظه از یادگیری های قبلی فراهم می شوند باید حضور داشته باشد تا یادگیری انجام پذیرد. فعالیت هایی که در محیط بیرونی (خارج از ذهن فراگیر) انجام می شود، موقعیت های بیرونی را شکل می دهد. اصول یادگیری که به طراحی آموزشی بسیار مربوط می شوند عبارت است از:
مجاورت (Contiguity) : این اصل می گوید که موقعیت محرک باید همزمان با پاسخ مطلوب باشد.
تکرار (Reapitation): این اصل می گوید برای بهبود یادگیری و اطمینان از به یاد سپاری مواد بهتر است موقعیت محرک و پاسخ تکرار شود.
تقویت (Reinforcement): یادگیری یک عمل تازه هنگامی نیرومند می شود که آن عمل با حالتی مطلوب تعقیب شود از نظر آموزشی می توان گفت، عمل جدید الف هنگامی به راحت ترین وجه یاد گرفته می شود که فوراً با عمل قدیمی تری(ب) که مورد علاقه فراگیر است تعقیب شود. به ترتیبی که انجام ب منوط به یادگیری عمل الف می باشد.
آموزش باید کل مجموعه عواملی را که بر یادگیری تاثیر دارند به حساب آورد، و به کلیه آن عوامل (شرایط یادگیری) گفته می شود. برای به حساب آوردن شرایط یادگیری از چهارچوب و مدلی به شرح زیر استفاده می کنیم:
محرک در محیط گیرنده ها را فعال می کند و به عنوان اطلاعات به دستگاه عصبی مرکزی انتقال میدهد. اطلاعات در یکی از ثبت کننده های حسی ثبت می شود و سپس به حافظه کوتاه مدت وارد می گردد. تغییراتی که در اینجا اتفاق می افتد، ادراک انتخابی (selective perception) را باعث می شود. حافظه کوتاه مدت از نظر طول زمان و حجم محدودیت دارد. طول مدت ذخیره اطلاعات در حافظه کوتاه مدت، حدود 20 ثانیه است مگر آنکه مرور ذهنی شود. جنبه دیگر حافظه کوتاه مدت محدودیت گنجایش است. فقط تعداد معدودی از اقلام می تواند در حافظه کوتاه مدت جاگیرد. عده ای معتقدند این تعداد 5-2 و یا 5+2 است. و عده ای ارقامی را معرفی می کنند که هیچ کدام از 9 بیشتر نیست.
