معنای لغوی لجستیک:

اين لغت ريشه‌اي يوناني دارد و در موارد نظامي براي جابجايي جنگ‌افزار ، مهمات و جيره غذايي در مواقع حرکت از مکان اصلي به سمت خط مقدم استفاده مي‌شود. در ديکشنري آکسفورد لجستيک به اين صورت تعريف شده: قسمتي از علوم نظامي که وظيفه تهيه و تحويل آماد و جابجايي مواد و افراد و تجهيزات را دارد.

لجستيك به كليه فعاليت هاي هماهنگي اطلاق مي شود كه جهت بررسي، تحقيق، مطالعه و برآورد نيازها و احتياجات اوليه در زمينه وسايل و تجهيزات، ماشينها و ابزارآلات ، تاسيسات و قطعات از هر نوع و كليه امور مربوط به تهيه، توليد، بيمه، نگهداري، انبارداري، توزيع، حمل و نقل، تنظيم و تهيه روش انجام كار، طراحي سيستم و دستور العمل و نظارت بر موارد فوق انجام مي گيرد.

امروزه در معنای عام‌تر، لجستیک را عملیاتی ضروری برای رساندن کالا از تولید کننده به مصرف کننده تعریف می‌کنند. در دهه‌های اخیر و  با رشد تجارت الکترونیک، لجستیک معنای گسترده‌تری پیدا کرده است. از انبارداری و بسته بندی کالای تجارت الکترونیک گرفته تا تحویل بسته درب منزل و تسویه پرداخت در محل (COD) با مشتری نهایی.

مولفه ‎های اصلی فرایندی در سیستم لجستیک:

فعالیت‌های لجستیکی از بخش‎هایی هم چون حمل و نقل، انبارداری، نگهداری موجودی، مدیریت اطلاعات تشکیل شده است. هر یک از مولفه‌ها را مختصر شرح میدهیم:

1. حمل و نقل:

به‌ معناي جابجايي مواد و محصول، بين دو نقطه از زنجيره‌ تامين است. هدف سیستم حمل و نقل سهولت در انتقال کالا در زمان و مکان مورد نظر و با کمترین هزینه است. به همین دلیل برای بررسی یک سیستم توزیع و حمل و نقل مناسب معمولا از خواسته مشتریان شروع و با خدماتی که رقبا ارائه می‌دهند پیگیری می‌شوند. توقع مشتریان از فروشندگان از جمله تحویل به موقع و خدمات پس از فروش می‌باشد و از سوی دیگر شرکت‌ها نیز در پی ارائه خدماتی به مشتریان خود هستند که حداقل در حد خدمات رقبا باشد و سود و افزایش سهم بازار را در پی داشته باشد.

2. انبارش و ذخیره ‎سازی:

انبار، ساختمان یا محوطه‌ای تجاری است که با بهره برداری از یک سیستم صحیح طبقه بندی و تنظیم، برای ذخیره‎سازی یا انبارش یک یا چند نوع کالای بازرگانی، صنعتی، مواد اولیه و یا فرآورده‌های مختلف، استفاده می‌گردد. در واقع انبارش نحوه نگهداری مناسب محصولات به گونه‌ای است که سازمان کمترین هزینه را متحمل شود. علاوه بر نگهداری کالا، ممکن است عملیاتی در انبار صورت گیرد که خدمات دارای ارزش افزوده نام دارد. مثل بسته بندی، بارکدگیری و یا برچسب زدن روی محصولات.

3. مدیریت اطلاعات :

امروزه نقش، اهمیت و جایگاه اطلاعات براى همگان بدیهى است . گردش مناسب و انتقال صحیح اطلاعات باعث مى‌شود تا فرآیندها موثرتر و کاراتر گشته و مدیریت آنها را آسان می‌نماید‎ . مدیریت اطلاعات هماهنگ و مناسب میان شرکا باعث می‌شود تا تاثیرات فزاینده‌اى در سرعت، دقت، کیفیت و جنبه‌هاى دیگر ایجاد شود. مدیریت صحیح اطلاعات موجب هماهنگى بیشتر در زنجیره خواهد شد. در واقع مدیریت اطلاعات ، مدیریت داده‌هایی است که از ابتدای اقدامات در لجستیک و زنجیره تامین تا انتهای آن در بخش‌های مختلف مورد نیاز است . مدیریت اطلاعات شامل مدیریت و جمع‌آوری اطلاعات از یک یا چند منبع و ارائه آن اطلاعات به یک یا چند مخاطب است. مدیریت به معنی سازماندهی و کنترل ساختار، ترکیب و پردازش و ارائه اطلاعات است. سیستم‎های اطلاعات، خواسته سازمان‎های در حال رشد و پویا می‌باشد.

اینفوگرافیک لجستیک:

1. لجستیک معکوس (Reverse Logistics)

این دسته همان طور که از نام آن مشخص است، روندی برعکس آن چه می‌دانیم را طی می کند. لجستیک معکوس متمرکز بر بازگشت کالا از مقصد به انبار یا نقطه مبدأ می‌باشد. به بیانی دیگر لجستیک معکوس فرآیند برنامه‌ریزی، اجرا و کنترل جابجایی کالا از گیرنده به فرستنده است که عموماً با هدف پس گرفتن کالا یا امحاء آن صورت می‌پذیرد.

2. لجستیک سبز (Green Logistics)

لجستیک سبز دسته‌ای است که در آن تلاش‌هایی در جهت کاهش اثرات محیط زیستی فرآیند‌های حمل و نقل انجام می‌گیرد. راهکارهای متعددی برای کاهش تأثیر این حوزه بر روی آلودگی‌های زیست محیطی پیشنهاد شده و می‌توانیم مواردی مانند بهینه‌سازی راه‌ها، بهره‌مندی بیشتر از حمل و نقل هوایی و عدم استفاده از وسایل نقلیه دودزا را در لجستیک سبز ببینیم.

3. لجستیک اضطراری (Emergency Logistics)

این اصطلاح در کمپانی‌های فعال در صنعت حمل و نقل و زنجیره تأمین به کار می‌رود. اگر به هر دلیلی در فرآیند تولید کالا تأخیری رخ دهد یا یک حادثه طبیعی اتفاق بیفتد، نیاز است تا سیستم با سرعت بیشتری کالا را در طول زنجیره منتقل کند. در این چرخه عوامل دیگری مانند دولت‌ها و سازمان‌های بشردوستانه با ظرفیت خود به کمک کمپانی‌های حمل و نقل می‌آیند تا به عملیات حمل و نقل کالا سرعت ببخشند.

4. لجستیک تولید (Production Logistics)

این زیرشاخه از صنعت بیشتر به بهینه‌سازی فرآیند تولید کالا، به عنوان مثال در یک کارخانه یا تولیدی مربوط می‌شود. در این نوع هدف اصلی این است که هر یک از دستگاه‌ها در زمان مناسب محصول مناسب را با کیفیت مناسب دریافت کنند. در نتیجه بهره‌وری سیستم بالا رفته و می‌توان در زمان کمتر تعداد محصول بیشتری تولید نمود.

6. لجستیک توزیع (Distribution Logistics)

این دسته شاید بیشتر از انواع دیگر برای همه ما آشنا باشد. از زمانی که تولید به پایان می‌رسد و سفارش از سمت مشتری ثبت می‌شود، عملیات پردازش در انبار و تحویل مرسوله به مشتری آغاز شده که به آن لجستیک توزیع گفته می‌شود. دلیل اهمیت بالای این نوع این است که تعداد، زمان و مکان در عرضه و تقاضا با یکدیگر متفاوت هستند. در نتیجه این نوع لجستیک می‌بایست توازن و تعادل میان این دو را برقرار سازد.

7. لجستیک نظامی (Military Logistics)

از آن جایی که یک ارتش بدون منابع قدرتمند کاملاً بی دفاع است، لجستیک نظامی در طول تاریخ از اهمیت بسیار بالایی نزد سران نظامی کشورها برخوردار بوده‌است. افسران نظامی فرآیند‌های تأمین را مدیریت می‌کنند تا منابع به محل مورد نظر جابجا شوند و بهترین بازدهی و عملکرد در عملیات نظامی به وجود آید. نقش لجستیک نظامی آن قدر پررنگ است که شکست بریتانیا در جنگ استقلال آمریکا و نیز شکست متحدین در جنگ جهانی دوم تا حد زیادی به شکست آن‌ها در این حوزه نسبت داده می‌شود.

قابل ذکر است که دسته بندی‌های دیگری نیز در این صنعت مطرح است و این لیست شامل تمام زیرشاخه‌های آن نمی‌شود.

لجستیک کسب و کار (Business Logistics)

این مفهوم زمانی وارد چرخه کسب و کار می‌شود که مشتری کالایی را از یک فروشگاه (چه سنتی چه آنلاین و با هر دسته بندی کالایی) خرید می‌کند. در یک تعریف مختصر و مفید لجستیک کسب و کارها این گونه توضیح داده می‌شود: «رساندن کالای درست، در زمان درست، در مکان درست، به تعداد درست، با قیمت درست و به مشتری درست.»

فرقی ندارد که یک کسب و کار حمل و نقل اختصاصی خود را داشته‌‌باشد یا این وظیفه را به شرکت دیگری (شرکت‌های طرف سوم یا Third Parties) محول کرده‌باشند. روند معمول به این گونه است که پس از ثبت سفارش چرخه تأمین کالا آغاز شده و بعد از عملیات پردازش برای مشتری ارسال می‌شود.