منظور از آموزش و پرورش چیست؟

آموزش و پرورش فعالیتی است مداوم ، جامع ، و برای همه ، برای رشد و تکامل انسان ، غنای فرهنگ ، وتعالی جامعه .

مداوم : به مفهوم زگهواره تا گور ، یعنی در طول زندگی . انسان از بدو تولد تا واپسین دم زندگی می آموزد ، بلوغ پیدا می کند ، و کاملتر می شود . به عبارت دیگر ، آموزش و پرورش مختص دوره و زمان خاصی نیست ، یعنی محدوده زمانی ندارد .

جامع : به مفهوم در برگرفتن تمام نیازهای رسیدن به کمال فردی و جمعی . جامعیت به نیازهای آموزشی و پرورشی نه از یک بعد بلکه از ابعاد گوناگون می نگرد . هم به آموزشهایی که برای رفاه و آسایش مادی است توجه می کند ، هم پرورش ارزشها ، بینشها ، منشها و دانشهایی که بشر را به سوی عدالت و امنیت اجتماعی و خلاقیت و غنای معنوی و فرهنگی رهنمون شود ، می پردازد . به عبارت دیگر هدفش انسان کامل است نه انسان تک بعدی و انسان متخصص ، یعنی محدوده معرفتی ندارد .

همه : به مفهوم فرد فرد و اجتماع . به عبارت دیگر آموزش و پرورش مداوم و جامع ، حقی است مسلم برای تمام افراد . بنابراین نمی تواند در انحصار قرار گیرد ، چه انحصار مدرسه ای ، و چه طبقاتی ، یعنی محدوده طبقاتی و مکانی ندارد .

اگر مفهوم جامعیت آموزش و پرورش را به طور عمیق و با عمق و وسعت بیشتری بررسی کنیم ، می بینیم که آموزش وپرورش باید به نیازهای فردی ، اجتماعی ، اقتصادی  و فرهنگی بشر بپردازد . این نیازها را ابعاد چهار گانه آموزش و پرورش نیز نامیده اند .

1 – نیازهای فردی : به مفهوم پرورش توانیها ، بینشها ، خلاقیت ، خود آگاهی و خویشتن یابی .

2 – نیازهای اجتماعی  : به مفهوم پرورش دگر آگاهی ، تعاون و اشتراک مساعی برای ساختن محیط اجتماعی زیست .

3 – نیازهای اقتصادی : به مفهوم پرورش کارایی و بهره وری نیروی انسانی در تامین رفاه و آسایش زندگی و ساختن محیط مادی زیست .

4 – نیازهای فرهنگی : به مفهوم پیش راندن و گسترش مرزهای دانش و معرفت ، فن و هنر ، برای ساختن محیط فرهنگی زیست .

بدین ترتیب می بینیم که آموزش و پرورش نیازی است که هم زیر بنای جامعه است و هم غایت مقصود .

رشته علوم تربیتی چیست ؟

تکنولوژی آموزشی در لغت از واژه های خاص “تکنو” به معنی برخورد سیستماتیک با پدیده های علمی، “لوژی” به معنای شناخت، و “آموزش” به معنای فعالیت های هدفمندی است که مربیان یا معلمان انجام می دهند تا تغییر رفتار یا توانایی تغییر رفتار در فراگیرنده به وجود بیاید. از همین جا مشخص می شود که تکنولوژی آموزشی به معنای شناخت پدیده ها یا روش های دقیق آموزشی برای رسیدن به اهداف آموزشی است.

علوم تربیتی (Education) از رشته های علوم انسانی است که به جنبه های آموزش و پرورش آدمی و دانش های مربوط به آن می پردازد. دربارهٔ مفهوم «آموزش و پرورش» باید در نظر داشت که «آموزش و پرورش» منحصر به افراد، زمان و مکان خاصی نیست.

یعنی به‌طور مشخص «آموزش و پرورش» منحصر به مدرسه، دانشگاه یا آموزش دروس خاصی نیست، بلکه «آموزش و پرورش» برای همه، و در هر زمانی و هر مکانی است. آموزش عمومی، آموزش عالی، آموزش کارکنان، سوادآموزی بزرگسالان، خودآموزی، آموزش الکترونیکی و مجازی از انواع آموزش محسوب می شوند.

رشته علوم تربیتی از رشته‌ های گروه علوم انسانی است که به مسائلی از جمله انسان و جنبه های آموزش و پرورش در او می پردازد و این رشته با دروسی نظیر فلسفه، روانشناسی، جامعه شناسی، آمار، اقتصاد و مدیریت سروکار دارد.

در رابطه با گرایش های رشته علوم تربیتی در مقاطع مختلف لازم است بدانید که رشته علوم تربیتی در مقطع کارشناسی شامل پنج گرایش (تکنولوژی آموزشی، راهنمایی و مشاوره، آموزش پیش دبستانی و دبستانی، مدیریت و برنامه ریزی آموزشی و آموزش و پرورش کودکان استثنایی) و در مقطع کارشناسی ارشد نیز گرایش هایی نظیر (برنامه ریزی آموزشی، آموزش و پرورش تطبیقی، برنامه ریزی درسی، تحقیقات آموزشی، آموزش و پرورش استثنایی، روانشناسی تربیتی، آموزش بزرگسالان، مشاوره و راهنمایی، آموزش و بهسازی منابع انسانی، تاریخ و فلسفه تعلیم و تربیت، تکنولوژی آموزشی، مدیریت و برنامه ریزی آموزش عالی، سنجش و اندازه گیری در آموزش و پرورش) را در برمی گیرد.

همچنین رشته علوم تربیتی در مقطع دکتری نیز شامل گرایش هایی چون (تاریخ و فلسفه تعلیم و تربیت، برنامه ریزی درسی، روانشناسی تربیتی، سنجش آموزش، برنامه ریزی توسعه آموزش عالی، برنامه ریزی درسی در آموزش عالی، مدیریت آموزش عالی، اقتصاد آموزش عالی، برنامه ریزی آموزش از راه دور) می باشد.

اولین دانشگاهی که در آن رشته علوم تربیتی تأسیس شد دانشگاه کلمبیا است این رشته در سال 1880 توسط نیکولاس موری باتلر(Nicholas Murray Butler) در آن دانشگاه ارائه گردید. با پیوستن جان دیویی به عضویت هیئت علمی این دانشگاه، رشته علوم تربیتی هم از لحاظ آموزشی و هم از جنبه نظری توسعه یافت.