کارشناس قارچ های خوراکی

مقدمه:

برای آموزش جامع و کامل  پرورش قارچ های خوراکی  اینجا کلیک کنید

تقسیم بندی قارچ ها از نظر نوع دریافت مواد غذایی: الف) تجزیه کننده اولیه. ب)تجزیه کننده ثانویه.

تقسیم بندی قارچ ها از نظر نوع زندگی: الف) انگل. ب) همزیستی. ج) ساپروفیت(گندروی): ۱- ضعیف(دکمه ای). ۲- قوی(صدفی).

مزایای کشت قارچ خوراکی نسبت به دیگر محصولات کشاورزی: ۱- اطمینان از سالم بودن قارچ. ۲- جلوگیری از آلودگی محیط زیست. ۳- کنترل شرایط محیطی. ۴- ایجاد اشتغال زایی بالا. ۵- استفاده مفید از واحد سطح.

گونه های زراعی قارچ دگمه ای: ۱- Agaricus bisporus : سفید رنگ و سرما دوست. ۲- Agaricus bitorquis : گرما دوست و مقاوم به بیماری ها. ۳- Agricus brunnescens : قهوه ای رنگ و سرما دوست.

تعریف کمپوست:

انواع کمپوست مصنوعی:الف) مصنوعی. ب) طبیعی.

مواد تشکیل دهنده کمپوست: الف) مواد اصلی: کاه و کلش گندم، برنج، ذرت، باگاس، تفاله زیتون و ….. ب) مکمل های غذایی: کودهای اسبی و کود مرغی. ج) مواد غذایی: کنسانتره سبوس گندم، سبوس جو و پوسته های برنج. د) کودهای ازته: سولفات آمونیوم، اوره، نیترات کلسیم و نیترات آمونیوم. ذ) املاح معدنی: موریات پتاسیم، سوپرفسفات کلسیم، سولفات کلسیم هیدراته و کربنات کلسیم.

فرمول کود طبیعی(۱): کود اسب ۱۰۰۰ کیلو، سبوس گندم ۳۵۰ (یا ۱۰۰ تا ۱۱۰ کیلو گرم کود مرغی) و سولفات کلسیم هیدراته ۳۰-۴۰ کیلوگرم.

فرمول کود طبیعی(۲): کود اسب ۱۰۱۶ کیلو، کود مرغ ۱۰۱/۶ ، ملاس ۳۸/۱ ، کنجاله پنبه دانه ۱۵/۲۴ و سولفات کلسیم هیدراته ۱۵ کیلو.

فرمول کمپوست مصنوعی: کاه وکلش گندم ۱۰۰۰، سبوس گندم ۸۰، اوره ۱۰، سولفات آمونیوم یا نیترات کلسیم و آمونیوم ۱۰ ، سولفات کلسیم هیدراته ۴۰-۵۰ کیلو.

فرمول کمپوست مصنوعی با کارایی زیاد: کاه و کلش گندم ۶۰۰۰، کود مرغی ۳۵۰۰، اوره ۱۰۰، ملاس ۱۰۰ و سولفات کلسیم هیدراته ۴۰۰ کیلو گرم.

کیفیت کمپوست طبیعی مانند کمپوست مصنوعی است. و حتی گاهی اوقات به دلیل تهویه بهتر محصول بیشتری می دهد.

روش های تهیه کمپوست: الف) روش کوتاه مدت: در این روش ابتدا کلش را خیس می کنند و سپس پودر سنگ گچ را لایه لایه به آن اضافه می کنند و بعد از اضافه کردن مکمل های دیگر مخلوط را بصورت توده روی هم انباشته می کنند. ب) روش بلند مدت: یک روش قدیمی است که که در تولیدات صنعتی استفاده نمی شود. در این روش ابتدا کلش را خیس می کنند. سپس تمام مکمل ها را به جزء پودر سنگ گچ را به آن اضافه می کنند و بصورت یک توده روی هم انباشته می کنند. هر قالب ۱متر ارتفاع و ۱ متر عرض و به طول دلخواه می باشد. هر چند بار قالب باید به هم زده شود که دلایل آن عبارتند از: منترل دما، کنترل رطوبت، تخمیر یکنواخت تمام قسمت های کمپوست، تامین اکسیژن و خروج آمونیاک.

پاستوریزاسیون: تامین شرایط مناسب برای میکروارگانیسم های مفید و پاستوریزه کردن کمپوست.

انواع روش های پاستوریزاسیون کمپوست: الف) روش یک منطقه ای که عمل پاستوریزاسیون در سالن پرورش قارچ انجام می شود. ب) روش دو منطقه ای: در این روش عمل پاستوریزاسیون در محل جداگانه ای انجام می شود.

ویژگی های کمپوست خوب: کلش آن باید شکننده و ترد باشد. و رطوبت آن در حد مطلوب باشد.

آماده سازی بستر در اتاق کشت: ۱- روش قفسه ای ۲- روش جعبه ای ۳- کیسه های پلاستیکی ۴- سالن های مخصوص پرورش.

ویژگی های بذر خوب: ۱- توسط آزمایشگاهای مطمئن تهیه شود ۲- از ارقام مناسب باشد ۳- بذر قارچ تازه باشد و میسیلیوم تشکیل شده رو بذر بوی قارچ تازه بدهد ۴- بذر عاری از هر گونه آلودگی باشد ۵- میزان بذر برای یک متر مربع ۲۰۰ تا ۲۵۰ گرم باشد.

بذر کاری در بستر کاشت: ۱- بذر کاری یک لایه ۲- بذر کاری دو لایه.

مراحل مراقبت از قارچ خوراکی: ۱- مرحله پنجه دوانی میسیلیوم ۲- مرحله دادن خاک پوششی.

ضد عفونی خاک پوششی: ۱-ضد عفونی با آب ۵۹ درجه به مدت ۶ ساعت (پاستوریزاسیون). ۲- استفاده از فرمالین. ۳- ضد عفونی با آب ژاول.

مراحل کاشت قارچ صدفی: ۱- آماده سازی سالن پرورش قارچ ۲- آماده سازی بستر کاشت. ۳- پر کردن کیسه ها و کاشت بذر. ۴- داشت و نگهداری کیسه ها. ۵- برداشت قارچ صدفی.

انواع سیستم پرورش: یک طبقه، چند طبقه و آویزان.

آماده سازی بستر کاشت: ۱- خرید کاه و کلش مناسب. ۲- خرد کردن کاه به اندازه ۸-۱۰ سانتی متر. ۳- خیساندن در آب به مدت ۲۴ ساعت. ۴- جوشاندن کاه به مدت ۲۴ ساعت. پهن کردن کاه روی میز تمیز. ۵- به هم زدن کاه جهت سرد شدن.

قارچ خوراکی والواریا (قارچ چینی): قارچ خوراکی کاه دوست در مناطق معتدله و گرمسیری رشد می کند.

تعریف قارچ: موجود زنده ای است هتروتروف، بدون کلروفیل، مواد غذایی خودش را بوسیله جذب تهیه کرده، بدنش را از هیف یا ریسه تشکیل شده و تولید مثل آن بوسیله جنسی یا غیر جنسی می باشد.

تقسیم بندی قارچ ها: الف) از لحاظ زندگی: ۱- زندگی انگلی ۲- زندگی گندرو یا ساپروفیت ۳- زندگی همزیست یا سمبیوتیک ب) از نظر کاربرذ و مصرف: ۱- خوراکی * قارچ های میکروسکوپی یا مخمر ها * قارچ های صدفی و دکمه ای. ۲- سمی ۳- دارویی.

قاچ ها توسط هاگ یا اسپور رشد میکنند

آشنایی با قارچ صدفی: ۱- استراتوس: قلرچ درخت و سرما دوست. ۲- فلوریدا: گرمادوست ۳- ساجر کاجو ۴- گونه ارینجی. ۵- گونه سیستییدیوسوس ۶- فلابلاتوس. ۷- کورنوکوپی. ۸- ساپیدوس. ۹- قارچ طلایی.

مقایسه گونه های قارچ صدفی با همدیگر: *مقاومت به افات وامراض: ۱- فلوریدا ۲-استراتوس ۳-ساجرکاجو *از نظرعطر وطعم: ۱- ساجرکاجو ۲- استراتوس ۳-فلوریدا *از نظربازار پسندی و فروش: ۱- فلوریدا ۲-استراتوس ۳-ساجرکاجو

مشخصات سالن قارچ صدفی: ۱- کف سالن ودیوار باید سیمانی باشد. ۲- سقف سالن با پشم شیشه عایق گردد. ۳- هر ۵۰ متر سالن نیازمند ۲عدد فن ورودی وخروجی میباشد. ۴- هر ۵۰ متر سالن سالن نیازمند به ۴عدد پنجره می باشد. ۵- به ازائ هر ۱۰ متر مربع نیازمند به یک لامپ فلورسنت میباشد. ۶-کف سالن باید شیب دار وخروجی اب داشته باشد. ۷- داخل سالن باید شیر اب داشته باشد. ۸- پنجره ها ودرب ورودی وحتی جلوی فن بایستی توری حشره گیر وصل باشد.

سالن های مورد نیاز جهت پرورش قارچ صدفی: ۱- سالن تلقیح(تولید کمپوست). ۲-سالن تاریک. ۳- سالن تولید( پرورش ).

امکانات مورد نیاز جهت پرورش قارچ صدفی: ۱- ماشین کاه خرد کن. ۲- دیگ جوشاندن کاه. ۳- دستگاه رطوبت ساز ۴- دستگاه خنک کننده (کولر ابی). ۵- سیستم حرارتی (شوفاژ یا هیتر). ۶- سمپاش موتوری. ۷- دستگاه بسته بندی. ۸- سردخانه یا یخچال.

ضد عفونی سالن قارچ: ۱- ابتدا کف و دیوار و سقف سالن را با مایع ظرفشویی کاملاً شسته و با آب خالص آب کشی می نمائیم. ۲- ضد عفونی با آب و وایتکس به نسبت ۲۰ درصد. ۳- ضد عفونی با سم فرمالین مایع به نسبت ۴درصد یا فرمالین جامد.

روش تهیه مایه قارچ: ۱- برای تهیه مایه قارچ یک نمونه از قارچ سالم را از بستر انتخاب کرده آن را در الکل خالص فرو برده و به سرعت از شعله عبور داده تا ضد عفونی شود. ۲- سپس تکه های بسیار نازکی از بافت درونی آن را جدا نموده و

در محیط کشت قرارداده تا مایه قارچ بدست آید.

تهیه محیط کشت جهت آماده سازی مایه قارچ: ۲۰ گرم پودر اگار و یا آگار لیفی را به یک لیتر آب اضافه نموده •

و روی شعله مرتبا بهم می زنیم تا آگار کاملا در آب حل شود .این عمل برای پودر آگار ۵ تا ۶ دقیقه و برای آگار لیفی ۱۵

دقیقه می باشد • سپس ۳۰ گرم مالتوز به این مخلوط اضافه می کنیم و به وسیله سرنگ ۲۰ میلی لیتر از این محلول را جهت ضدعفونی برداشته وان را در لوله آزمایش می ریزیم.

سیکل زندگی قارچ صدفی: ۱- ریشه دوانی: از زمان کمپوست سازی تا ایجاد شبکه کامل میسلیوم می باشد که معمولا ۱۴ روز طول می کشد. ۲- رویش: از ایجاد شبکه کامل میسلیوم تاپیدایش اولین جوانه ۵- ۷ روز طول می کشد ۳- رشد: از پیدایش اولین جوانه های قارچ تا برداشت می باشد.

قارچ دکمه ای: مواد مورد نیاز جهت عمل اوری کمپوست قارچ دکمه

ای

۱- مواد اصلی: کاه وکلش گندم همراه با کود اسبی یا بدون آن. در صورت عدم دسترسی به کاه وکلش گندم از ساقه سایرغلات ما نند جو، برنج و ذرت نیز می توان استفاده کرد

۲- مکمل های غذایی: به منظور کمک به تخمیر و بهبود کیفیت کمپوست به آن افزوده می شود که مهمترین آن ها کودهای حیوانی نظیر کود اسبی و مرغی می باشد.که میزان ازت آن ها از ۱تا ۵ درصد متفاوت است.

۳-مواد غذایی کنسانتره: شامل سبوس گندم، سبوس جو، مواد غذایی حاصل از دانه های ذرت و سویا است که حاوی ازت و کربوهیدرات بوده و احتیاجات قارچ را تامین می نماید ودارای ۳ تا ۱۲ درصد ازت است.

۴-کود های ازته: به منظور تسریع در رشد میکروارگانیسم ها افزوده می شود مانند کودهای شیمیایی: سولفات امونیم ، اوره ، نیترات کلسیم

۵- املاح معدنی: از لزج شدن و به هم چسبیدن کمپوست ها جلوگیری می کند و باعث خنثی شدن چربی ها می شود مانند کربنات کلسیم و سولفات کلسیم هیدراته.

فرمول کمپوست های ایرانی: ساقه گندم ۷۵ کیلوگرم. کود اوره ۱/۲ کیلو گرم. • کود مرغی ۳۸ کیلوگرم. • پودر سنگ گچ جهت حفظ رطوبت (۴ کیلوگرم).   میتوان از مواد افزودنی مانند ملاس چغندر ،پودر سویا وسبوس برنج جهت غنای کمپوستها استفاده نمود.

عملیات داشت: بعد از بذر کاری کمپوست ها، سرکیسه ها را بسته و به سالن کشت منتقل می کنیم. درجه حرارت سالن کشت ۲۵ درجه سانتی گراد و رطوبت سالن ۹۰ درصد می باشد. بعد از بذر کاری سر کمپوست ها را بمدت ۲۴ ساعت می بندیم تا دی اکسید کربن در آن افزایش یابد و عمل ریشه زنی سریعتر انجام شود. ۲/۰ تا ۵/۰ درصد است.

رطوبت محیط هم باید با آبپاشی دیوارها و گونی های خیس افزایش یابد ولی موقع لزوم می توان با آپاشی روزنامه اینکار را

انجام داد. بستر به کنترل شرایط محیطی (دما، رطوبت، تهویه، مناسب) بعد از ۱۵ روز سطح بیشتر کمپوست بیش از ۷۰ درصد از ریسه های سفید پر می شود اکنون وقت ریختن خاک پوششی روی بستر ها می باشد.

بعد از ۲۴ ساعت درب کیسه ها را باز می کنیم تا بذر شروع به رشد نماید به رشد تارهای سفید در کمپوست ریسه زنی با میسلیوم رانی قارچ گویند. بعد از مایه زنی نباید بستر را به صورت مستقیم آبپاشی کرد بلکه باید کاغذ روزنامه را ۱۵ دقیقه درآب جوشانده وسپس بعد از خشک شدن روی بستر گذاشت و روی کاغذ روزنامه آب پاشید.

استفاده از خاک پوششی یکی از مراحل اساسی در تولید و پرورش قارچ دکمه ای می باشد خاک پوششی به منظور توقف کردن رشد رویشی قارچ و وادار کردن میسیلیوم به تولید اندام باردهی مورد استفاده قرار می گیرد.

موادی که به عنوان خاک پوششی مصرف میشود: در مورد خاک پوششی الزاماً خاک غنی از مواد غذایی در کشاورزی نمی تواند خاک مناسب پوششی باشد بلکه شرایط فیزیکی خاک یعنی قدرت جذب آب و مقدار هوادی که می تواند از خود عبور دهد بسیار مهم است.

اهداف اصلی مصرف خاک پوششی: خاک پوششی موجب یک تغییر متابولیسمی بر روی میسلیوم شده و منجر به تشکیل اندام باردهی می گردد. خاک پوششی به عنوان تکیه گاهی برای استقرار اندام باردهی قارچ را فراهم می سازد. رطوبت لازم برای تشکیل و رشد اندام باردهی قارچ را فراهم می سازد. از تبخیر رطوبت بستر جلوگیری به عمل می آورد.

۱۲۶

نکاتی در مورد برداشت محصول: برداشت زمانی صورت میگیرد که کلاهک در حد مطلوب رشد کرده باشد

(قطر کلاهک ۲/۵ تا ۸ باشد) اگر برداشت قارچ بعد از باز شدن کلاهک انجام شود کیفیت آن پائینمی آید و زود خراب می شود. بهترین درجه حرارت برای رشد قارچ در این مرحله ۱۸ درجه می باشد. برای چیدن قارچ اول کمی کلاهک را به سمت بستر فشار داده و سپس آن را می پیچانیم و به طرف بالا می کشیم تا از خاک بیرون آید.

• اگر ذرات خاک یا ریسه ها به ساقه چسبیده بود با یک چاقوی • محلی از قارچ را که برداشتیم بهتر است با خاک پوششی

پاستوریزه شده پوشانده شود – • برداشت قارچ دکمه ای طی ۳ تا ۴ چین صورت می گیرد که چین های اول محصول بیشتر و چین های بعدی کمتر می شود..

اگر قسمتی از ریشه یا پایه درداخل خاک قرارگیرد پناهگاه آفات و بیماری ها می شودکه بایستی آن را خارج کرد.

فاصله هر چین تقریباً حدود ۱۰ روز می باشد. قارچ را بصورت انبوه جمع آوری نمی کنند چون تحت فشار کیفیت آن پائین می آید بهتر است پس از برداشت در داخل ظروف بسته بندی قرار گیرد.

بسته بندی قارچ:بهتر است در هنگام برداشت فشار بیش از حد به کلاهک وارد نشود. بهتر است مستقیماً پس ازبرداشت در ظروف مخصوص بسته بندی شود. قبل از برداشت محصول از آبیاری بستر خودداری شود. قارچ بیش از ۴۸ ساعت در حرارت ۲۰ درجه قابل نگهداری نیست. به مدت یک هفته در حرارت ۴ درجه نگهداری می شود.

برای آموزش جامع و کامل  پرورش قارچ های خوراکی  اینجا کلیک کنید

نویسنده:ه.مهرداد لمر