روش ها و فنون تدریس
مجموعه تدابیری که با استفاده از امکانات برای رسیدن به هدفی استفاده می شود را روش گویند که در نهایت به یادگیری فراگیران منجر می شود.
یک روش مطلوب اولاً با پایه های بیولوژیکی و روانی رفتار انسان ها هماهنگ است و ثانیاً دارای اعتبار و ارزش منطقی و همسو با روش های کسب دانش است ثالثاً با اصول و ایده آل های انسانی سازگار است و دارای ارزش و اعتبار تربیتی باشد.
همیشه به خاطر داشته باشیم هنگامی که گوش می کنید فراموش می کنید، هنگامی که می بینید به خاطر می آورید و هنگامی که انجام می دهید یاد می گیرید.
نتیجه اینکه با وجود حرف زیاد در کاربرد ضمن شنوایی این حسن تأثیر ناچیزی در یادگیری انسان دارد.
انواع روش های آموزش:
۱- حفظ و تکرار: در این آموزش یادگیری از طریق گوش دادن و یادداشت برداشتن از طرف فراگیر انجام می گیرد و مؤثرترین روش در انتقال اطلاعات روش سخنرانی است و درصد یادگیری در یک سخنرانی برحسب پیام های کلامی و غیرکلامی سخنران عبارتند از:
زبان و حرکات ۵۵%، کلمات ۷%، لحن صدا ۳۸% می باشد.
مزایا: ارائه مطالب زیاد- آموزش فراگیران زیاد- هزینه بر نمی باشد.
معایب: مشارکت و فعالیت کم فراگیران – دشواری در ارزیابی فراگیران در درک و فهم مطالب- یادگیری مشکل زمانی که مربی مهارت کلامی موفق و جذاب نداشته باشد.
۲- ابتکار فکری (طوفان فکری): این نوع روش یک نوع فعالیت سریع است که در جمع آوری نظرات فراگیران به مربی کمک می کند.
مزایا: بیان آزادانه افکار- شرکت در فعالیت ذهنی- تحریک خلاقیت فکری فراگیران
معایب: اتلاف وقت- سردرگمی در شناخت موضوعات- گیجی فراگیران در برخورد با ابتکاران فکری مختلف
۳- نمایش و اجرای تمرین عملی: این روش نوعی تمرین مهارت عملی است که شخص مربی نشان می دهد و مربی باید قبل اجرای نمایش تجهیزات لازم فراهم و مهارت های لازم را آموزش دیده باشد (مثل نمایش احیاء قلبی- ریوی)
مزایا: یادگیری آسان- لمس واقعیت توسط فراگیر- امکان تکرار و تمرین
معایب: وقت گیر است- احتمال یادگیری اشتباه در صورت اجرای غیر اصولی- اگر تعداد فراگیر زیاد باشد احتمال رؤیت دقیق وجود ندارد.
۴- مباحثه: در این روش فراگیران بیش از مربی صحبت می کنند اغلب به صورت گروهی مباحثه می کنند و می توان در کوچک و بزرگ انجام می شود.
مزایا: انتقال مطالب آموزشی زیاد در زمان کم، مشارکت همه فراگیران، تثبیت دانش در ذهن فراگیران بواسطه تکرار در موضوع می باشد.
معایب: ممکن است وقت گیر شود، ممکن است بدون نظارت از بحث موضوع خارج شود، برتری برخی از افراد گروه از سایرین باشد.
۵- ایفای نقش: نوعی روش آموزشی است که مشکلات و مسائلی در آن مطرح می شود که برای فراگیران مبهم و سؤال برانگیز باشد که در آن فراگیران نقش ایفا می کنند در حالیکه در روش نمایش مربی نقش ایفا می کند.
مزایا: فراگیران قادر به تمرین در موقعیت نزدیک به واقعیت باشند، فراگیران اعتماد نفس بیشتری پیدا می کنند، این روش مربی می تواند از قدرت عملکرد توسط فراگیران آگاهی پیدا کند.
معایب: وقت زیاد می گیرد، فراگیران نتوانند به خوبی نقش خود را ایفا کنند باعث از بین رفتن اعتماد نفس می شود، ممکن است فراگیران به چشم سرگرمی نگاه کنند و اثر کمی در یادگیری داشته باشند.
۶- داستان گویی: از این روش در بسیاری از جوامع آسیایی و آفریقایی برای آموزش مردم استفاده می کنند مثل تعزیه خوانی و شاهنامه خوانی … که این روش یکی از روش های باارزش انتقال دانش و علوم و آداب و رسوم در ایران بوده است.
مزایا: قدرت زیاد ایجاد انگیزه و نگرش در رفتارهای مطلوب، درک بهتر از ارزش و تائید باورهای درست و نفی باورهای غلط، توسعه خلاقیت در فراگیران
معایب: نیاز به آمادگی قبلی دارد، اگر داستان ضعیف بیان شود باعث گیجی و تحیر فراگیران شود. وقت گیر است.
۷- بازدید از صحنه های واقعی: در این روش فراگیران صحنه حقیقی را تجربه می کنند مثل اعزام راهیان نور به مناطق جنگی و مشاهده آثار و صحنه های باقیمانده از ۸ سال جنگ تحمیلی
مزایا: ایجاد اعتماد به نفس بالاتر فراگیران، تماس نزدیک و مملوس با واقعیت، ایجاد درک و فهم بیشتر از مشکلات و مسایل جامعه
معایب: گاهاً امکان بازدید از صحنه واقعی وجود ندارد، دشواری در نقل و انتقال واقعیت وجود دارد، به علت آزادی این روش ممکن است فراگیران آن را جدی نگیرند.
۸- پرسش و پاسخ: در این روش آموزشی مربی با پرسیدن سؤالاتی از فراگیران و گرفتن پاسخ از آنها شرایط یادگیری را در کلاس ایجاد می کند و متوجه می شود فراگیران چه چیزی را می دانند و چه چیزی را نمی دانند.
مزایا: افزایش سرعت یادگیری- مرور مفاد درسی- تشویق فراگیران به مطالعه و سنجش یادگیری آنها
معایب: هدر رفتن زمان- دلسری و ناامیدی فراگیران در زمان پاسخ غلط- کناره گیری برخی از فراگیران عقب مانده از درس
۹- آموزش چهره به چهره: این نوع آموزش بهترین روش آموزش در ایجاد تغییر رفتار در فراگیران می باشد و به طور رودررو با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند که باید اصولی در آن رعایت شود: ۱- احترام به فراگیر ۲- وقت کافی جهت مشکل مطرح شده از طرف فراگیر ۳- اجازه سؤال به فراگیر ۴- سؤال کردن از فراگیر به منظور کسب اطمینان از درک صحیح او از مطالب ۵- تعیین قرار ملاقات بعدی با فراگیر برای پیگیری مشکل او
مزایا: قابلیت بحث و گفتگو و تشویق، طرح پرسش های مورد علاقه، پایش و ارزیابی مناسب
معایب: وجود زمینه شکاف اجتماعی و فرهنگی بین فراگیران و مربیان، نگرش منفی نسبت به مربی و آموزش دهنده عدم مهارت و دانش در مربیان و بی حوصلگی مربیان در آموزش
جهت ثبت نام در دوره آموزشی روش ها و فنون تدریس بر روی تصویر فوق کلیک نمایید
دوره غیر حضوری است و محتوای الکترونیکی در قالب CD یا DVD به آدرستان ارسال می گردد
پس از پایان گواهی و مدرک معتبر دوره آموزشی روش ها و فنون تدریس با قابلیت ترجمه رسمی دریافت می نمایید
مشاوره رایگان: ۰۲۱۲۸۴۲۸۴ و ۰۹۱۳۰۰۰۱۶۸۸ و ۰۹۳۳۰۰۲۲۲۸۴ و ۰۹۳۳۰۰۳۳۲۸۴ و ۰۹۳۳۰۰۸۸۲۸۴ و ۰۹۳۳۰۰۹۹۲۸۴
فراگیران :
فنون تدریس: مجموعه تمهیدات و وسایلی که به منظور ارائه روش و تسهیل روند یادگیری به کار می روند فن تدریس گفته می شود.
مهم ترین فنون تدریس: فنون کلامی- فنون غیرکلامی (حالت چهره- کوبیدن روی میز- حرکات مختلف مربی و کلاس)
چند فن تدریس: فن پرسش و پاسخ- فن تمرین- فن شروع درس- فن بیان- فن ارتباط کلاس- فن رشد بهداشت روانی در کلاس- فن تشویق و تنبیه- فن برقراری انضباط- فن جمع آوری مطالب- فن ارزشیابی نهایی
در روش تدریس آشنایی با مفاهیم زیر ضروری است:
روش: تلاش برنامه ریزی شده جهت دستیابی به مطالب را روش گویند.
تدریس: فعالیت دوجانبه یا کنش متقابل را بین فرادهنده و فراگیر با هدف یادگیری تدریس گویند.
یادگیری: فرآیندی است که به موجب آن تغییرات نسبتاً پایدار و مبتنی بر تجربه و آگاهانه انجام می شود.
انگیزش: مهارت و قدرت معلم در توانایی برانگیختن فراگیر را انگیزش می گویند و برایند یادگیری انگیزش است و هنر معلم ایجاد انگیزه است.
اهداف آموزشی را می توان به سه دسته تقسیم نمود: ۱- اهداف کلی ۲- اهداف جزئی ۳- اهداف رفتاری
اهداف کلی: عبارت است از این که فراگیر کلیه ی معلومات و توانایی را که در آغاز دوره آموزشی فاقد آنها بوده و در پایان آموزش فراگیرد. این هدف قابل اندازه گیری نبوده و بسیار کلی است.
اهداف جزیی: مسیرها و مواردی که برای رسیدن به هدف کلی آموزش به عنوان پیش نیاز باید طی شود هدف جزیی گفته می شود مثل کودکی که می خواهد جمله سازی انجام دهد قبل از آن باید آموزش حروف را فراگیرد.
اهداف رفتاری: عبارت است از اعمال رفتارها و حرکات و آثاری که قابل مشاهده شنیدن و لمس کردن هستند و می توان آنها را سنجید.
طراحی برنامه تدریس به دو دسته تقسیم می شود: ۱- طرح و برنامه عملی ۲- طرح و برنامه درسی (الف- طرح برنامه درسی سالانه ب- طرح برنامه روزانه)
تحقیق های فردی و گروهی سخنرانی ارزیابی روزانه و امتحان هفتگی است که خلاقیت نوآوری معلم بسیار مؤثر است و می تواند طرح و برنامه ی درسی عملی را به صورت منظم انجام دهد. مثلاً معلم می تواند در هر جلسه یک حدیث اخلاقی بگوید و پرورش اخلاقی را مقدم بر آموزش عملی کند.
اجرای طرح درس روزانه: ۱- تعیین هدف درس جدید ۲- تعیین رفتار ورودی ۳- تهیه ی آزمون های ورودی ۴- تعیین مراحل و روش های تدریس
مهارت های معلم در کلاس:
۱- اجزای آزمون رفتار ورودی: در این مرحله معلم باید مهارت ها را مورد سنجش قرار داده و یک وجه مشترکی بین فراگیران از نظر رفتار ورودی متفاوت هستند بیابد.
۲- مهارت برقراری ارتباط: ارتباط در بخش آموزش عبارت است از فرآیندی که به موجب آن بین پیام دهنده و پیام گیرنده به منظور انتقال پیام رابطه ای برقرار می شود که در این خصوص روانشناس ارتباطات ضروری می باشد.
۳- ایجاد تمرکز جمعی در کلاس: معلم باید عوامل مخل در کلاس که مانع تمرکز فراگیران می شود از بین ببرد و لازمه این کار شناخت آن عوامل است.
۴- مهارت آماده سازی: معلم با ایجاد تمرکز عمومی و ایجاد علاقه و انگیزه برای فراگیران نسبت به مطلب آموزشی و نیز ایجاد کنجکاوی با طرح سؤالاتی احتمالی می تواند کلاس را آماده درس جدید کند.
۵- مهارت ارائه درس جدید، با استفاده از روش مناسب و بهره گیری از طرح درسی و با خلاقیت های خاص و گاه منحصربه فرد معلمان ارائه می شود.
۶- مهارت جمع بندی: معلم در پایان کلاس برای رساندن به نتیجه مناسب و ایجاد ارتباط بین مباحث جدید و مطالب قبل و رابطه ی درس جدید و جمع بندی مطالب خلاصه می پردازد.
۷- مهارت در تکمیل یادگیری: بعد از ارائه درس و رسیدن به مرحله پایانی و جمع بندی به فعالیت های تکمیلی می پردازد مثل تعیین تکلیف شب، یا کار در کلاس یا منزل
روش تدریس:
۱- روش های تدریس کهن (سنتی) :
الف) ارزش سقراطی ب) روش مکتب خانه ای
روش سقراط: روش پرسش و پاسخ می باشد البته سؤالاتی که شاگرد به جهل خود نسبت به موضوع آگاه کرد و
روش مکتب خانه ای: روشی که عموماً مطالب به ما شعر می آموختند و برای یادگیری زمان بسیار لازم بود و هرکسی در هر سنی به این مکتب خانه می آمد.
۲- روش های تدریس جدید: این روش مبتنی بر روانشناسی و علوم تربیتی جدید هستند و متناسب با سیستم آموزشی و عصر حاضر تنظیم شده
برخی از این روش ها: روش توضیحی- روش فعال- روش اکتشافی- روش حل مسأله- روش مباحثه و …
روش توضیحی: در این روش معلم مطالب را به صورت منسجم و مدون به شاگردان از طریق متن آموزشی و یا سخنرانی منتقل می کند.
ساختار سخنرانی: معلم باید مطالب را با یک سیر منطقی و انسجام ببخشد و از سه بخش تشکیل می شود این روش برای جلب توجه مخاطب می باشد و بدنه یا بخش میانی که ایده های اصلی و جزئیاتی که معلم مایل است آنها را به فراگیر منتقل کند و بخش پایانی یا مؤخره که به وسیله ی آن فراگیران را جهت به خاطرسپاری مطالب یاری می کند.
در فقه به مطالب کلی مطرح می شود و در بخش میانی جزئیات بیان می گردند تا فراگیران ایجاد ارتباط بین این دو آموزش ببینند این روش را روش تحلیلی می گویند.
ویژگی های معلم موفق: الف) ویژگی های نفسانی ب) ویژگی های رفتاری
از ویژگی های نفسانی می توان به اخلاص اشاره نمود.
از ویژگی های رفتاری می توان به اعتدال رفتاری و دوری از افراط و تفریط در کلیه امور می باشد.
روش های ارزشیابی: الف) کتبی یا نوشتاری ب) شفاهی یا گفتاری ج) عملی که مربوط به متن های خاص می شود.
در روش کتبی به دو شیوه تشریحی و تستی برگزار می شوند که در شیوه اول گاهی پاسخ ما به صورت محدود است و گاه وسیع و گسترده یعنی معلم به صورت تحلیلی پاسخ می طلبد و ارزیابی تستی نیز به چهار شکل صحیح غلط چندگزینه ای، جور کردنی و کامل کردنی صورت می گیرد.
در روش شفاهی پس از آزمون کتبی جهت کسب اطلاعات بیشتر آزمون شفاهی صورت می گیرد مانند مصاحبه های بعد از آزمون کتبی.
در روش عملی مربوط به متن های خاص سنجش افراد به کار برد برخی وسایل و یا به عمل آوردن یک پدیده ی تجربی منوط است.
نظام آموزش و پرورش: منظور از آموزش و پرورش نظام رسمی آموزش از مقطع ابتدایی تا پایان دوره دبیرستان می باشد که تأثیر زیادی در باروری و شکوفاسازی در مقاطع ابتدایی و راهنمایی دارد. مدرسه اولین مکانی است کودکان در آن به طور منظم آموزش ببینند بنابر دلایل مختلف اجتماعی اقتصادی و فرهنگی و تاریخی نظام آموزش و پرورش رسمی کشور ما نیز دارد که بطور گذرا اشاره می کنیم:
۱- ایجاد خلاقیت ۲- ایجاد ابتکار ۳- ایجاد رقابت ۴- برانگیختن حس کنجکاوی ۵- تشویق سختکوشی و پشتکار ۶- خودشکوفایی
تغییر جهت در مهارت ها و روش شغلی: در عصر حاضر که عصر رشد و ظهور فعالیت های اتوماسیون و پردازش اطلاعات است ضروری نماید که نیروی انسانی از فکر و مهارت های فکری و خلاقانه استفاده شود.
تجارت کشورها: این حقیقت که ژاپن تأکید خاصی به توسعه مغزها و مهارتها در نیروی کار دارد تا بتواند از ابداعات و نوآوری های تکنولوژی برآید و کارگران چندپیشه ایجاد کند.
همگامی ایران با تحولات جهانی: با توجه این واقعیت که در سال ۱۴۰۰ تشکیل دهکده جهانی می باشد و ایران نیز متأثر از این موضوع است باید برنامه های آموزشی خود را منظور نماید لذا سازوکاری باید ایجاد شود که از آن طریق بتواند ارتباط مستقیمی بین توسعه اقتصادی و اجتماعی و توسعه آموزش برقرار نماید.
راهبردهای کل مدیریت آموزش: امروزه سرعت دقت کیفیت امور تابع تحولاتی است که صاحبان حرفه صنعت فرهنگ در پی کشف بهترین روش ساده و کیفی کردن امور هستند که در کوتاه ترین زمان به هدف های خود دست یابند که این موضوع ممکن نخواهد شد مگر اینکه تحولی در هدف های کلان، راهبردها، برنامه های تاکتیکی و عملیاتی در امر آموزش سازمان های دولتی به وجود آوریم.
استراتژی و راهبردها: ۱- اخذ عوارض آموزش در تجارت و صنعت ۲- ارائه دوره آموزشی ۳- ایجاد مراکز مشاوره شغلی ۴- افزایش تعداد مشاوران تحصیلی و شغلی ۵- استفاده از نرم افزارها ۶- تجدید ساختار استانداردهای آموزشی ۷- توسعه سیستم های اطلاعاتی ۸- تربیت نیروی انسانی در سطح مهارتی ۹- استفاده از شبکه ۱۰- توسعه و بهبود سطح زیرساخت
