اصول پرورش زنبور عسل

مقدمه
و خدا به زنبور عسل وحی
کرد که از کوه ها و درختان و
سقف های رفیع منزل گیرید
و سپس از حالوت و میوههای
شیرین و شهد گل های خوشبو
تغذیه کنید و راه پروردگارتان
را به اطاعت بپوئید آنگاه از درون آنها شربت شیرین به رنگ های مخلتف بیرون
آید که در آن شفای مردمان است. در این کار نیز نشانه قدرت خدا برای متفکران
پیداست«. )نحل : ۶۹-۶۸ )
زنبور داری شغلی جالب و متحیر کننده می باشد، در این شغل با موجوداتی سرو
کار داریم که زندگی اجتماعی دارند . از نظر درآمدزایی شغلی پرمنفعت است که
از یک سو با فروش محصوالت کندو )عسل، گرده گل، موم، بره موم و ژل رویال(
درآمد قابل توجه ای به دست خواهید آورد و از سویی دیگر با انجام عمل گرده افشانی
موجب افزایش تولید محصوالت کشاورزی می گردد.
تعریف شغل
پرورش دهنده زنبور عسل کسی است که از عهده تشخیص انواع زنبور عسل و
نحوه فعالیت آن ها، تشخیص ساختمان کندو و نحوه بکارگیری لوازم مورد نیاز در
زنبورداری، پرورش و نگهداری زنبور عسل پیشگیری و مبارزه با آفات و بیماری های
زنبور و برداشت عسل برآید.
استاندارد آموزش
در صورتی که فرد اطالعات مهارتی وفنی در زمینه شغل مذکور را نداشته باشد
می بایست به میزان ۲۰۰ ساعت آموزش که مشتمل بر ۷۲ ساعت تئوری و ۱۲۸
ساعت عملی است گذرانده باشد تا به لحاظ فنی شایستگی الزم را برای احراز شغل
داشته باشد. همچنین کارآموز نیاز به گذراندن دوره های پیش نیاز خاصی ندارد.
شرایط کارآموز
فرد باید دارای هوشیاری ذهنی بوده و فاقد معلولیت حرکتی و بینایی باشد. این
رشته هم برای برادران و هم برای خواهران قابل فعالیت خواهد بود.
این رشته برای افرادی که دارای حداقل مدرک تحصیلی پایان دوره راهنمایی می باشند
قابل اجرا می باشد.
اطالعات تخصصی
زنبور عسل یکی از حشرات مفید برای انسان است که متعلق به رده دوباالن و
راسته نازک باالن )Hymenoptera)است. بررسی ها نشان می دهد که عمر زنبور
عسل در جهان حداقل ۱۵۰ میلیون سال است زنبور عسل موجودی است که به
صورت اجتماعی زندگی می کند و به دو صورت نر و ماده می باشد که ماده ها شامل
ملکه و زنبور کارگر می باشند.
جایگاه زنبور عسل از نظر رده بندی
سرسلسه Kingdom حیوانات Animals
شاخه Phylum بندپایان Artropoda
کالس Class حشرات Insecta
راسته Order بال غشائیان hymenoptera
باال خانواده family Super Apoidae
خانواده Family Apidae
جنس Genus Apis
گونه Species mellifera Apis
چهار نژاد از ۲۷ نژاد متعلق به نژادهای اقتصادی می باشند که در اغلب برنامه های
اصالح نژادی جهان از این نژادهای برتر استفاده می گردد.
زنبور عسل معمولی سیاه .mellifera.m.A زنبور عسل معمولی ایتالیایی ligustica.m.A
زنبور عسل معمولی قفقازی .caucasica.m.A زنبور عسل معمولی اروپایی .carnica.m.A
قسمت های مختلف بدن یک زنبور :
۱-سر )چشم ها، شاخک ها، ضمائم دهانی، مغز و غدد گوناگون (.
۲-سینه )بال ها و پاها به آن اتصال دارند و مرکز حرکتی بدن زنبور است (.
۳-شکم ) دستگاه گوارش ، تنفس و گردش خون ، نیش یا زوائد تولید مثلی
است(.
۴-چشمها دوعدد چشم مرکب با چندین عدسی در دو طرف سر و سه چشم بسیار
ساده کوچک بر روی فرق سر.
۵-دستگاه گوارش که شامل فک و خرطوم است .
کاربرد فک در گزش، جویدن ، مکش و عمل لیسیدن آلت چنگ زدن به منظور
جمع آوری گرده، موم کاری،تمیز کردن کندو، جنگیدن، برداشت کردن و چیدن،
کار با بره موم و تثبیت آن ، پرستاری نوزادان می باشد.
انواع زنبور:
هر کلنی شامل ملکه، چند زنبور نر، هزاران کارگر و نوزاد )تخم، الرو و شفیره (
می باشد.
ملکه: زنبور ملکه بزرگتر از زنبور کارگر و طویل تر از زنبور نر است و تنها یکبار
جهت جفت گیری از کندو خارج می شود.وظیفه عمده ملکه تخم گذاری بوده و در
طول اوج فصل پرورش نوزادان بین ۱۵۰۰ تا ۳۰۰۰ تخم می گذارند.
زنبورنر: تنبل ترین زنبورهاست و تنها وظیفه آنها جفت گیری با ملکه است.
زنبور کارگر: کــوچــکتـــریــن و
پرجمعیت ترین زنبوران عسل هستند و
۹۸ درصد جمعیت کلنی را تشکیل می
دهند. وظایف یک زنبور کارگر عمل
پاکسازی و نظافت، تغذیه و مراقبت از
نوزادان، شان سازی، کمک کردن به
ملکه ، پرواز جهت یابی ، تهویه کندو،
وظایف محافظتی، جاسازی عسل، گرده، شهد و آب در سلولها، جلوگیری از
غارت
محصوالت مختلف زنبور عسل و فواید آن
عسل
محصول اصلی زنبور، عسل است و دارای فواید زیر می باشد: مقوی و پر انرژی-
مدر)ادرار آور( در درمان بیماریهای کلیوی- ضد میکروب و ضد باکتری- درمان
عفونت های حلق و تنفسی- در قدیم نیز استفاده به عنوان پانسمان در زخم های باز و
… قیمت این محصول با ارزش بنا به نوع و خلوص آن حدوداً از ۸۰۰۰ تومان تا ۳۰۰۰۰
تومان می باشد.
عسل چیست ؟
عسل را زنبور عسل از
شهد گیاهان مختلف با غلیظ
کردنشان درست می کند. مقدار
ً ۲۵ تا
آب شهد گل ها معموال
۸۰ درصد است . شامل قندهایی
چون گلوکز، فروکتوز، مواد معدنی، همچون منیزیم، پتاسیم، کلسیم، کلرید سدیم،
گوگرد، آهنو فسفات است در ضمن ویتامین هایی همچون B6 ،B2،B1 ،B3 ،B5 ، C
و عناصری مثل مس ید و روی نیز در عسل وجود دارد که بنا به نوع عسل میزان آن ها
متفاوت می باشد از ویژگی های مهم عسل خاصیت میکروب کشی آن است به علت
وجود بعضی مواد آنتی اکسیدان در عسل هیچ میکروب و یا باسیل و یا ویروسی قادر
به زندگی در عسل نمی باشد. یعنی بار میکروبی عسل صفر است.
خواص دارویی و غذایی عسل
تقویت کار قلب ، درمان سنگ کلیه ، واریس ، سنگ کلیه، برطرف کردن
جای زخم، رفع عفونت گلو، برطرف کردن خارش بدن، رفع خستگی روزانه، رفع
کم خونی، خواب کردن کودکان پر جنب و جوش، در مان شب ادراری کودکان
)کودکان زیر ۵ سال(، جلو گیری از برفک دهان، درمان سستی کمر در امر قوای
جنسی، تنظیم فشار خون، جلو گیری از یبوست، درمان زخم معده، رفع فراموشی،
برطرف کردن سرفه های خشک، درمان سوختگی، درمان رماتیسم مفسلی، جلو گیری
از سرما خوردگی، بر طرف کردن بوی بد دهان، درمان زخم معده، دفع کرم معده از
بدن، درمان سرما خوردگی شدید، تقویت شیر مادر، بر طرف شدن تب مزمن
موم
زنبورها از آن برای ساخت شانه و سلول استفاده می کنند. برای تولید یک کیلو گرم موم
زنبورها باید ۱۲ کیلو عسل بخورند. موم دارای فواید زیر است: استفاده در داروسازی
برای انواع پماد، کرم ها و لوسیون ها، پوشاننده برای جلوگیری از اکسیداسیون و
هیدرولیز و فساد در بافت های زنده – تهیه محصوالت آرایشی – تهیه شمع بدون دود
و …
ژل رویال
ژل رویال غذای مخصوص ملکه است که زنبوران کارگر به مدت ۳ روز در
آغاز خروج از تخم از آن تغذیه می کنند. این محصول در کند و ذخیره نمی شود و
بالفاصله پس از ترشح به وسیله کارگران مصرف می گردد به همین دلیل تولید آن
در زنبور داری بسیار تخصصی است و بسیار گران قیمت می باشد. از فواعد آن افزایش
طول ) اکسیر جوانی(، ضد میکروب و ضد باکتری، درمان عفونتهای ویروسی و بعضی
سرطان ها است قیمت این محصول گرانبها حدوداً هر گرم ۲ میلیون تومان می باشد.
عسلک)عسل برگ(
در صورت عدم دسترسی زنبورها به شهد و گرده گل، زنبورها از شیره برگ
درختان که توسط شته ها و شپش ها بر روی درخت به جا مانده، برای تولید عسل
استفاده می کنند. عسلک در مقایسه با عسل قند کمتری دارد ولی از نظر عناصر مغذی
از آن غنی تر است.گرانترین عسل برگ عسلک درخت صنوبر است که به رنگ
قهوه ای مایل به سیاه می باشد.اصلی ترین مصرف آن در رژیم های غذایی غنی و
پر ویتامین است.
بره موم
بره موم ماده ای شبیه موم و از تولیدات زنبور عسل می باشد ، حالت آن خمیری
شکل و چسبناک با بوی مطبوع که رنگ آن از سبزتا قهوه ای تیره متغیر است. رنگ
و عطر بره موم در مناطق مختلف متفاوت بوده و در هوای سرد، ترد و شکننده و در
هوای گرم، نرم و چسبناک می گردد و در کندو جهت جلوگیری از نفوذ سرما و
پوشش شکاف ها و چسباندن کادرهای داخل کندو استفاده می شود. زنبورها از بره
موم برای درز گیری و ضدعفونی داخل کندو استفاده می کنند. بره موم تنها آنتی
بیوتیک خیلی قوی طبیعی می باشد که توسط زنبور عسل از صمغ بعضی گیاهان،
شهد و گرده گل درست می شود و دارای ویتامین هایB1 , A , B2 , B3 و ویتامین
K می باشد. بره موم خواصی شامل اثر ضد باکتریایی، ضد قارچی، ضد انگلی،
آنتی اکسیدانی، ضد التهابی، ضد پوسیدگی دندان و همچنین به عنوان تقویت کننده
سیستم ایمنی بدن، بهبود دهنده اختالالت دهان و لثه، بی حس کننده موضعی و
کاهش فشار خون دارد.
گرده گل
اندازه گرده گل از کوچک ترین آن یک هزارم میلیمتر تا بزرگترین آن گرده
گل کدو دو دهم میلیمتر با رنگهای متنوع از زرد کم رنگ تا قرمز و قهوه ای ک ً امال
متنوع است. در کنار عسل و عسلک، گرده گل مهمترین غذایی است که زنبور عسل
برای زیستن و رشد به آن نیاز دارد و آن را از روی گل های گیاهان جمع آوری و
به کندو آورده و صرف تغذیه الروها می نماید. بدون گرده الروها و زنبورها قادر
به ادامه حیات نیستند، در حال حاضر قیمت هر ۱۰۰ گرم گرده گل بطور متوسط بین
۱۵ الی ۲۵ هزار تومان متغیر است تنها کار زنبور در مورد گرده، جمع آوری و
ذخیره سازی آن در کندو برای مصرف غذایی در زمستان است.گرده تمام عناصر
غذایی کم مصرف و پرمصرف بدن را دارد.فواید آن شامل: یک غذای کامل و
دارو )یک قاشق هنگام صبحانه( – افزایش دهنده نیروی جوانی – محرک بدن –
اثرات فوق العاده ای بر بدن و متابولیسم دارد و …
زهر
خاصیت دارویی داشته که در درمان برخی سرطان ها، درد استخوان و مفاصل، در
ساخت پادزهر نیش زنبور کاربرد دارد. قیمت هر گرم زهر چهارصد تا پانصد هزار
تومان می باشد

جهت ثبت نام در دوره آموزشی  اصول پرورش زنبور عسل بر روی تصویر فوق کلیک نمایید

دوره غیر حضوری است و محتوای الکترونیکی در قالب CD یا DVD به آدرستان ارسال می گردد

پس از پایان گواهی و مدرک معتبر دوره آموزشی  اصول پرورش زنبور عسل با قابلیت ترجمه رسمی دریافت می نمایید

مشاوره رایگان: ۰۲۱۲۸۴۲۸۴ و ۰۹۱۳۰۰۰۱۶۸۸ و ۰۹۳۳۰۰۲۲۲۸۴ و ۰۹۳۳۰۰۳۳۲۸۴ و ۰۹۳۳۰۰۸۸۲۸۴ و ۰۹۳۳۰۰۹۹۲۸۴

 
روش ایجاد کارگاه پرورش زنبور عسل
هدف از تربیت نیروی انسانی متخصص در زمینه پرورش زنبور عسل است تا
ضمن حفظ، احیاء، توسعه و بهره برداری صحیح از منابع طبیعی و کشاورزی امکان
بهبود کمی و کیفی تولیدات این بخش را فراهم آورد. زنبور داری می تواند شغل
اول باشد وهم می تواند شغل دوم محسوب گردد.
نقش و تواناییها
۱ـ سرپرستی و اداره زنبورستانهای کوچک و بزرگ و انجام امور محوله
۲ـ کاربرد صحیح وسایل، تجهیزات و نهادهای تولیدی
۳ـ شناسایی و تعیین مناطق مناسب پرورش زنبور عسل و مهمترین گیاهان شهدزا و گرده زا
۴ـ نظارت بر امور بهداشتی و زیست محیطی زنبور عسل
۵ـ بررسی نیازهای محلی و منطقه ای در زمینه پرورش زنبور عسل
مشاغل مرتبط با پرورش زنبور عسل
۱ـ پرورش دهنده زنبور عسل
۲ـ پرورش دهنده ملکه و اصالح نژاد زنبور عسل
۳ـ تعمیرکار ، سرویس و سازنده وسایل زنبورداری
۴ـ سرپرست واحدهای تولید و فرآوری محصوالت زنبور عسل
برای شروع کار قبل از هر چیز باید بدانید محلی که زندگی می نمایید یا قرار
است کندو ها را آنجا مستقر نمایید برای زنبور ها مناسب می باشد یا نه.؟
شرایط محیط زنبور ستان
۱ – محیط از لحاظ شهد و گرده فراوان مناسب شغل زنبور داری باشد.
محیط فاقد گل و گیاه برای زنبور داری مناسب نمی باشد. گیاهانی چون درختان
میوه شکوفه دار بهاره و طیف بسیار وسیعی از گیاهان زراعی، باغی، جنگلی، گیاه هان
دارویی خود روی کو ها و تپه ها و مرتعی منابع شهد و گرده برای زنبور عسل
محسوب می شوند.
۲ – شرایط آب و هوایی مناسبی داشته باشد
به طور معمولی باد شدید یا باران و مه آلود بودن هوا و یا گرما و سرمای شدید در
همه نقاط وجود دارد اما این شرایط فقط مدت کوتاه. اما گرما یا سرمای بیش از حد
تحمل ، بارندگی پیوسته و زیاد ، هوای ابری در بیشتر اوقات سال، بادهای شدید، هوای
شرجی یا هوای غالبا مه آلود، افزایش یا کاهش ناگهانی درجه حرارت هوا و آلودگی
غیر تحمل هوا ممکن است. منطقه را برای استقرار زنبورستان نا مطلوب میکند.
۳ – اهمیت وجود منبع آب سالم در اطراف زنبورستان حداکثر فصله از
آب سالم ۵۰ متر باشد.
۴ -بهداشت منطقه زنبورستان و اهمیت آن
نزدیکی به گاوداری ها یا مرغداری ها و یا کارخانه جات مواد شیمیایی و یا کود
کمپوست و یا محل تخلیه زباله و یا مزارعی که با آب فاضالب آبیاری می شوند برای
زنبورستان مساعد نمی باشد. زیرا بوی بد زنبوران را فراری می دهد.
۵ – آلودگی های صوتی و بوهای نامطلوب
مکان استقرار از نقاط پر سر و صدا مثل جاده های پر رفت وآمد ، کارخانه های
پر سر و صدا و غیره به اندازه کافی دور باشند تا سرو صدا موجب هراس زنبورها و
فراری شدن آنها نشود.
۶ – اهمیت دور بودن از نقاط مسکونی
مشکالتی از قبیل ورود به خانه ها به خاطر وجود مواد شیرین و بروز مشکل برای صاحب
خانه و یا ناتوانی از خروج از خانه برای زنبور باشد و یا دم غروب با روشن شدن چراغ های
روشنایی برای زنبور عسل که جهت یا بیش با نور خورشید می باشد دچار مشکل نماید.
۷ – اهمیت رعایت فاصله زنبورستان ها از هم
حداقل فاصله زنبورستان ها از یکدیگر در هر منطقه ۶ کیلومتر است.
۸ – میزان نزدیکی زنبورستان به جاده
جاده برای زنبورستان دسترسی به وسایل نقلیه برای حمل و نقل، بارگیری و تخلیه
کندوها را آسان می نماید. اما از سرو صدا و هم به علت اوج پرواز کم با وسایل نقلیه
برخورد کرده و تلف می شوند.
۹ – بهترین مناطق استقرار یک زنبورستان
بهترین مکان استقرار یک زنبورستان در یک باغ یا مزرعه بزرگی است که
محصول آن باید توسط زنبور عسل گرده افشانی شود.
۱۰ – استقرار زنبورستان در کنار دریا یا رودخانه
چنانچه زنبورستان در ساحل دریا یا رودخانه مستقر شود زنبورها برای نوشیدن و
ً جریان آب رودخانه یا امواج دریا بیشتر
جمع آوری آب به طرف آن ها رفته و معموال
زنبورها را غرق می کند.
۱۱ – سطح زنبورستان و استقرار کندوها روی پایه یا سکو
سطح زمین زنبورستان باید دست کم ۳۰ سانتی متر باالتر از زمین های اطراف باشد.
۱۲- فاصله کندوها از هم در یک زنبورستان
در یک زنبورستان رعایت فاصله ۵/۲ متر بین دو کندو و فاصله ۴ متری بین هر
ردیف ضروری است.
۱۳ – مکان زنبورستان در رابطه با سم پاشی باغ ها و مزارع
زنبورستان شما نباید در نقاطی که سپاشی زیاد وجود دارد قرار گیرد.
۱۴- جهت استقرار کندوها در زنبورستان
منطقه ای که بادخیز نباشد زنبورستان سوراخ پرواز کندوها را به سمت مشرق یا
جنوب قرار می دهند .در مناطق بادخیز سوراخ پرواز باید در جهت مخالف وزش باد
باشد تا بخصوص در زمستان باد سرد به داخل کندوها وزیده نشود.
۱۵ – عدم وجود دشمنان زنبور عسل
زنبورستان در مناطقی که دشمنان زنبور عسل از جمله سار، خرس، زنبور قرمز،
موریانه و مورچه وجود دارد نبایستی مستقر گردد.
۱۶ – مسافت مکان جدید زنبورستان تا مکان قبلی
شعاع پرواز مفید زنبور عسل به ۲ کیلومتر و شعاع پرواز دور آن به ۶ کیلومتر و
گاهی به ۱۲ الی ۵/۱۳ کیلومتر می رسد. برای جلوگیری از مراجعت زنبورها به مکان
زنبورستان قبلی مکان زنبورستان جدید تا قبلی باید بیش از ۶ کیلومتر فاصله داشته باشد.
۱۷ – رابطه کندو و مساحت زنبورستان
دیوارها نباید از ۲ متر مرتفع تر و فواصل بین کندوها به میزان حداقل ۵/۲ متر از
هم باید رعایت شود.
۱۸ – نحوه استقرار کندوها در زنبورستان
محل استقرار کندوها در زنبورستان باید به گونه ای طراحی شود که زنبورهای
پرواز کننده از کندوهای مختلف مانعی در جلوی زنبورهای دیگر نباشد به همین
جهت در استقرار کندوها طرح هایی چون زیگ زاگ – مربع – گروهی – موازی
و غیره ممکن است عملی گردد.
وسایل و تجهیزات مورد نیاز
قسمت های مختلف یک کندو از پایین به باال تخته تحتانی، طبقه، پنجره ملکه،
قاب ها و زیرسازی آنها، صفحه جدا کننده، سرپوش.
اهم ابزارآالت زنبورداری شامل : لباس کار زنبورداری ،ظروف تغذیه، موم ذوب
کن، اکستراکتور،ظروف تصفیه عسل ،تخته موم دوز، توری، دودی یا دودکن،
کاردک زنبورداری، کاله، قفس ملکه، بچه گیر.
استان های مستعد پرورش زنبور عسل از نظر میزان تولید
توجیه اقتصادی
این نکته قابل توجه است که ۴۷ درصد از محصوالت کشاورزی وابسته
به زنبور عسل است .از این رو است که ارزش اقتصادی زنبور عسل را در دنیا ۲۵ الی
۱۰۰برابر ارزش عسل تولید شده در سال محاسبه می کنند.کشور ایران به دلیل داشتن
اقلیم چهار فصل مطلوب ترین شرایط نگهداری و پرورش زنبور عسل را دارد. ایران
با داشتن ۰۰۰/۵۰۰ /۴ کلونی زنبور عسل و میانگین تولید حدود ۱۲ تا ۱۵ کیلوگرم
عسل از هر کندو توانسته است زمینه اشتغال مناسبی را برای زنبور داران فراهم کند.