جامع مهارتهای رایانه کار درجه ۱ و ۲ (ICDL)
ICDL یک گواهینامه بین المللی در ضمینه توانایی کار با کامپیوتر است. این گواهینامه شامل ۷ مهارت مختلف است که در ادامه به هر یک به طور خلاصه پرداخته می شود.
۱- مفاهیم عمومی
مفاهیم عمومی شامل مفاهیم و اصطلاحاتی است که اطلاع از آنها لازمه درک سایر مباحث و توانایی درک و استفاده از سیستم های کامپیوتری است. از جمله آنها مفهوم و تفاوتهای سخت افزار و نرم افزار، مفهوم سیستم عامل، مفهوم و فوائد شبکه، هوشمندی و خودکاری سیستمها، امنیت اطلاعات و قوانین و حقوق مولفین است.
۱-۱- سخت افزار
سخت افزار شامل تمام قسمت ها و قطعات قابل لمس و مشاهده در یک سیستم کامپیوتری است. کاربرد این قطعات ورود و خروج اطلاعات، نگه داری و صحت سیستم و سایر وظایف است. این قطعات را میتوان به وسایل ورودی، وسایل خروجی و واحد سیستم دسته بندی کرد.
۱-۱-۱- قطعات سیستم
تقریباً تمامی قطعات و بردهای الکترونیکی که در کامپیوتر وجود دارند و در فرآوری داده ها و تبدیل ورودی به خروجی مورد نظر نقش دارند در رده قطعات سیستم قرار می گیرند.
۱-۱-۱-۱- واحد سیستم یا Case
همان جعبه ایست که قطعات مختلف را در خود جای می دهد و اکثر کابل ها و سیم ها به آن منتهی یا از آن شروع میشود. وظیفه واحد سیستم نگه داری قطعات سیستم در محل مناسب، محافظت قطعات در برابر ضربه و خنک نگه داشتن قطعات تولید کننده گرما توسط فن (Fan) هاست.
۱-۱-۱-۲- برد اصلی یا Motherboard
مادر برد بزرگترین قطعه موجود در واحد سیستم است و وظیفه آن برقراری ارتباط سایر قطعات سیستم با یکدیگر است. برد اصلی مشخص کننده نوع قطعاتی است که شما میتوانید به سیستم خود اضافه کنید. در ضمن بعضی از بردها، با داشتن ویژگی های خاص ممکن است شما را از قطعه یا قطعاتی بی نیاز کنند (مثل بردهایی که کارت صدا یا تصویر را همراه خود دارند) یا توانایی افزودن بعضی قطعات خاص را به شما بدهند (مثل بردهایی با توانایی پشتیبانی از دو کارت تصویر).
۱-۱-۱-۳- پردازنده یا CPU
این بخش وظیفه انجام محاسبات عددی و منطقی را انجام میدهد. سرعت پردازنده یکی از تعیین کننده ترین عوامل موثر بر سرعت کامپیوتر شماست.
۱-۱-۱-۴- دیسک حافظه یا Hard Drive
دیسک حافظه محل ذخیره و نگه داری اطلاعات شماست. ظرفیت این قطعه تعیین کننده میزان اطلاعاتی است که شما میتوانید ذخیره کنید، و البته تعیین کننده قیمت آن. به هر واحد حافظه که توانایی نگه داری عدد صفر یا یک را دارد یک بیت (Bit) میگویند. بیت ها در واحد های هشتایی که بایت (Byte) نام دارند ذخیره میشوند. با پیشرفت علوم کامپیوتر و افزایش میزان، کیفیت و در نتیجه حجم اطلاعات نیاز به حجم های بالاتری از دیسک حافظه احساس شد و در نتیجه واحدهایی مثل کیلوبایت (۱۰۲۴ بایت)، مگابایت (۱۰۲۴ کیلوبایت)، گیگابایت (۱۰۲۴ مگابایت) و … ایجاد شدند.
۱-۱-۱-۵- حافظه یا RAM
برخلاف توانایی هارد در ذخیره دائم حجم بالای اطلاعات، سرعت آن در مقایسه با پردازنده بسیار پایین است، بنابراین این قطعه اطلاعاتی که پردازنده برای پردازش نیاز دارد به طور موقت روی آن قرار میگیرند تا پس از اتمام کار و در صورت لزوم، روی هارد ذخیره شوند. همانطور که گفته شد، حافظه از هارد سریعتر ولی کم حجم تر است و ذخیره اطلاعات در آن به صورت موقت بوده و پس از قطع برق یا عدم نیاز به پردازش بیشتر پاک میشوند.
۱-۱-۱-۶- کارت گرافیک یا Graphic Card
کارت گرافیک اطلاعات مورد نیاز جهت نمایش به کاربر را از اطلاعات عددی تبدیل به اطلاعات تصویری میکند و آن را به نمایشگر میفرستد. بعضی از کارت های گرافیک توانایی ضبط تصویر از ورودی تصویر و تبدیل آن به داده را نیز دارند (قابلیت Capture). قدرت کارت گرافیک مشخص کننده کیفیت تصویر قابل مشاهده است.
۱-۱-۱-۷- کارت صدا یا Sound Card
کارت صدا داده های عددی را تبدیل به امواج صدا میکند و آنها را به سوی بلندگوها میفرستد. همچنین کارت صدا توانایی دریافت داده های صوتی از میکروفون و تبدیل آن به داده عددی را نیز دارد.
۱-۱-۱-۸- منبع تغذیه یا Power
منبع تغذیه وظیفه تبدیل برق متناوب شهر به برق ۱۲ یا ۵ ولت مستقیم مورد نیاز قطعات مختلف را داراست. همچنین این قطعه نوسانات برق که برای سایر قطعات خطرناک است را کنترل میکند.
۱-۱-۱-۹- BIOS
این قطعه کوچک شامل اطلاعات لازم برای روشن شدن و شروع کامپیوتر به کار است. تغییر، پاک شدن این اطلاعات ویا آسیب این قطعه باعث عدم توانایی کامپیوتر به کار میشود.
۱-۱-۱-۱۰- ورودی ها یا Port
پورت ها محل اتصال قطعات جانبی به کامپیوتر هستند. پورتها انواع مختلفی دارند که مهمترین آنها پورت های USB، PCI و Parallel هستند.
۱-۱-۲- وسایل خروجی
وسایلی هستند که داده های عددی پردازش شده را به صورت قابل درک برای انسان در آورده و آن را به کاربر ارائه میکنند.
۱-۱-۲-۱- نمایشگر یا Monitor
وظیفه نمایشگر نشان دادن تصاویر ارسالی از کارت گرافیک به صورت تصویری به کاربر است.
۱-۱-۲-۲- بلندگو یا Speaker
بلندگوها داده های صوتی رسیده از کارت صدا را به امواج صوتی تبدیل میکنند.
۱-۱-۲-۳- چاپگر یا Printer
چاپگر ها داده ها به صورت عدد، نوشتار یا تصویر بر روی کاغذ چاپ میکنند. پرینترها انوع مختلفی دارند، از جمله سوزنی، جوهر افشان و لیزری.
۱-۱-۲-۴- پروژکتور (Projector)
کاربردی مشابه نمایشگر دارد با این تفاوت که تصویر را بر روی سطوح بزرگتری نمایش میدهد.
۱-۱-۳- وسایل ورودی
وسایل ورودی شامل تمام وسایلی می باشد که هر نوع داده ای را به صورت داده های عددی و قابل پردازش توسط رایانه در می آورند.
۱-۱-۳-۱- صفحه کلید یا Keyboard
صفحه کلید واسطه ای است که کاربر به واسطه آن میتواند اطلاعاتی چون اعداد، متن و دستورات از پیش تعیین شده را به کامپیوتر ارسال کند.
۱-۱-۳-۲- موشواره یا Mouse
وسیله جا به جایی نشانگر صفحه و ارسال بعضی فرامین کامپیوتر است.
۱-۱-۳-۳- اسکنر (Scanner)
اسکنر وظیفه ای بر عکس چاپگر دارد، یعنی اطلاعات متنی یا تصویری موجود بر کاغذ را به صورت داده وارد کامپیوتر میکند.
۱-۱-۳-۴- درایو نوری یا Optical Drive
وسیله ای است که اطلاعات موجود بر روی سی دی ها (CD) و دی وی دی ها (DVD) را به رایانه منتقل میکند. البته بعضی از انواع درایوهای نوری توان انتقال اطلاعات بر روی دیسک های نوری را نیز دارند (Write) که در این صورت میتوان آن را جزء وسایل خروجی نیز در نظر گرفت.
۱-۱-۳-۵- میکروفون (Microphone)
میکروفون وسیله ایست که بر عکس بلندگو، امواج صدا را به اطلاعات قابل پردازش و ذخیره تبدیل میکند.
۱-۲- نرم افزار
نرم افزار رابط بین کاربر و سخت افزار است. نرم افزار دستورات کاربر را گرفته، پردازش های لازم را به سخت افزار مورد نیاز فرستاده و نتایج را به کاربر ارائه میدهد. نرم افزارها به دو دسته کلی تقسیم میشوند: نرم افزارهای سیستمی و نرم افزارهای کاربردی. نرم افزارهای سیستمی کارکرد صحیح سیستم را کنترل و مدیریت میکنند و نرم افزارهای کاربردی برای کارهای خاص طراحی شده اند و کارهای مورد نظر کاربر مثل طراحی گرافیکی، مقایسه های عددی و غیره را انجام میدهند.
۱-۲-۱- سیستم عامل
مهمترین نرم افزار سیستمی، سیستم عامل است. سیستم عامل های متنوعی وجود دارند که معروف ترین آنها ویندوز شرکت ماکروسافت است (Microsoft Windows) و بعد از آن می توان به مکینتاش شرکت اپل (Apple Mac) و لینوکس اشاره کرد.
۱-۲-۲- نرم افزارهای کاربردی
نرم افزارهایی مثل Excel و Word نرم افزارهای کاربردی هستند که به ترتیب برای مدیریت اعداد و آمار و نوشتن متن استفاده میشوند.
۱-۳- شبکه
شبکه به معنی اتصال چند کامپیوتر برای اهدافی چون ارتباط، بازی یا به اشتراک گذاشتن منابع است. مثلاً یک چاپگر در شبکه میتواند توسط چند کامپیوتر استفاده شود. همچنین اطلاعات میتواند به راحتی توسط چند کاربر منتقل شود. شبکه ها بر اساس تعداد و فاصله سیستم ها نام گذاری میشود. مثل LAN، MAN و WAN.
۱-۴- هوشمندی
هوشمندی به مفهوم عدم نیاز یک سیستم به یک کاربر انسانی جهت انجام کاریست که برای آن طراحی شده. اما سیستم های غیر هوشمند نیازمند یک کاربر انسانی برای کارکرد خود هستند.
۱-۵- امنیت
امنیت اطلاعات به دو شاخه پیشگیری از از دست رفتن اطلاعات و مقابله با نفوذگران و بدافزارها تقسیم میشود.
جهت پیشگیری از نابودی اطلاعات بهترین راه تهیه نسخه های پشتیبان، و نگه داری آنها خارج از سیستم اصلی و حتی در جایی دیگر است که با توجه به اهمیت و حجم اطلاعات، فواصل زمانی، تعداد نسخ پشتیبان و روش حفاظت از آنها انتخاب میشود.
جهت مقابله با نفوذگران و بدافزارها باید از برنامه های ضد ویروس استفاده کرد و آنها را به روز نگه داشت. همچنین باید استفاده از منابع خارجی را محدود کرد.
۲- کار با سیستم عامل ویندوز
سیستم عامل ویندوز ساخت شرکت مایکروسافت است. نسخه ویندوز ۷ در سال ۲۰۰۹ به بازار عرضه شد و امروزه از محبوب ترین سیستم عامل ها در ایران است. در اولین لحظه ورود به محیط سیستم عامل با صفحه Desktop مواجه میشویم که مهمترین عناصری که در این صفحه به چشم میخورند عبارتند از Start، نوار Task Bar، و نمایه های برنامه ها که در ادامه به توضیحی اجمالی راجع به هریک میپردازیم.
۲-۱- نمایه ها (Icon)
نمایه ها شامل تمام برنامه های کاربردی و بازی های نصب شده بر روی سیستم به علاوه چند نمایه مربوط به خود سیستم عامل است.
۲-۱-۱- نمایه های سیستم
نمایه های سیستم شامل سطل بازیافت (Recycle Bin)، کامپیوتر من (My Computer)، اسناد من (My Documents) و جستجوگر اینترنت (Internet Explorer) است. با دبل کلیک (Double Click) بر روی هر کدام میتوان وارد آن شد.
سطل بازیافت محلی است که فایل ها و پوشه های پاک شده را در خود جای میدهد. این فایل ها و پوشه ها را میتوان به محل قبل یا محل جدید برگرداند یا برای همیشه از بین برد.
جست و جو گر اینترنت برنامه ای است که در صورت متصل بودن کامپیوتر به شبکه اینترنت میتواند محتوای وب را در اختیار ما قرار دهد. در فصول بعد بیشتر به آن خواهیم پرداخت.
اسناد من محل قرارگیری تصاویر، فیلم ها و موسیقی هاست. همپنین فایل هایی که از اینترنت دانلود میشوند.
کامپیوتر من یک برنامه مدیریت فایل بسیار قوی و ساده میباشد که میتوان از آن برای مدیریت فضا و فایل ها ویندوز بهره جست. در اولین نظر میتوان درایوهای حافظه و دستگاه های ورودی و خروجی متصل به کامپیوتر را مشاهده کرد. درایوها هر یک بخشی از فضای کلی هارد دیسک را تشکیل میدهند. جهت سهولت کار با فضای هارد دیسک، این درایوها ایجاد میشوند و از نظر ویندوز هر یک به عنوان یک دیسک مجزا شناخته میشوند. به این تقسیم بندی پارتیشن بندی میگویند که در زمان نصب ویندوز انجام میشود. خود سیستم عامل ویندوز باید روی یکی از این درایوها نصب شود (معمولاً اولین درایو یا درایو C(درایوهای A و B جهت فلاپی ها رزرو شده اند.))، و این درایو باید فضای لازم جهت نصب ویندوز، نصب برنامه های جانبی (که همه یا مقداری از آنها بر روی این درایو نصب خواهد شد) و مقداری فضای خالی برای کاکرد صحیح و بدون اشکال یا کند شدن سیستم را داشته باشد. هر درایو علاوه بر یک حرف که توسط سیستم به آن اختصاص داده میشود، میتواند یک برچسب (Label) نیز داشته باشد که توسط کاربر به آن اختصاص داده میشود. درایوهای نوری، هار دیسک های خارجی (External Hard Drives) و حافظه ها جانبی (Removable Disk) هم در پایین پنجره دیده میشوند.
۲-۱-۲- نمایه های برنامه های نصب شده
برنامه هایی مثل ورد، اکسل، بازی ها و سایر برنامه هایی که توسط کاربر نصب شده اند نیز نمایه ای در میزکار ایجاد میکنند که بتوان سریع به آن دست یافت. برنامه های خانواده Microsoft Office در ادامه معرفی خواهند شد. در مورد سایر برنامه ها میتوان از اساتید، کتاب های آموزشی و … کمک گرفت.
۲-۲- نوار ابزار
نوار ابزار نواری در پایین میزکار است که در گوشه سمت چپ آن دکمه شروع و Quick Lunch و در گوشه سمت راست آن ساعت و Notification Area قرار دارد. در منتها الیه سمت راست دکمه ای وجود دارد که کلیک بر روی آن تمام پنجره ها را به حالت Minimize تبدیل میکند و میز کار را در دسترس کاربر قرار میدهد. ساعت و تاریخ، نشانگر زمانی است که کامپیوتر بر روی آن تنظیم شده است. با کلیک بر روی آن اطلاعات کاملتری در اختیار کاربر قرار میگیرد، مثل روز هفته. در صورتی که زمان تنظیمی صحیح نیست، با کلیک بر روی Change Date and Time Setting… میتوانید علاوه بر تنظیم زمان، محل زمانی و تنظیم خودکار اینترنتی را نیز تصحیح کنید.
در کنار ساعت و تاریخ نماد یک بلندگو دیده میشود که با کلیک بر روی آن میتوان بلندی صدا را تنظیم یا با کلیک بر روی نماد بلندگو، صدا را کاملاً قطع کرد.
در کنار تنظیم صدا علامت قدرت سیگنال شبکه دیده میشود که با کلیک بر روی آن میتوان به شبکه دلخواه متصل شد.
در صورتی که در حال استفاده از یک رایانه قابل حمل باشید نماد یک باتری میزان انرژی باقی مانده را نشان میدهد. با کلیک بر روی آن میتوان الگوی مصرف انرژی را انتخاب کرد.
علامت پرچم (Issues) نشانگر مشکلات یا مواردی است که نیاز است تا کاربر در جهت رفع آنها اقدام یا آنها را بررسی کند.
سایر نمایه ها که شامل برنامه ها در حال اجرا در پس زمینه (Background)، لوازم جانبی متصل و … است در مرحله بعد هستند.
سپس به نمایه زبان میرسیم که نشانگر زبان فعلی تایپ سیستم است. با کلیک بر روی آن میتوان سایر زبان ها را انتخاب کرد. در صورت نیاز میتوان زبان های دیگری را اضافه کرد. برای این کار روی زبان راست کلیک میکنیم و Setting را انتخاب میکنیم. با انتخاب گزینه Add زبان مورد نظر را اضافه میکنیم.
۲-۳- دکمه شروع (Start Button)
با کلیک بر روی دکمه شروع منویی مشابه تصویر بالا باز میشود که شامل موارد کاربردی و مفیدی میباشد که توضیح میدهیم.
بخشی که شامل دکمه Shut down است انتخاب هایی مثل خاموش کردن، شروع مجدد (Restart)، قفل کردن (Lock) یا تغییر حساب کاربری را به شما میدهد.
جست و جو این امکان را ایجاد میکند تا با نوشتن تمام یا بخشی از نام فایل یا برنامه ای که مد نظر داریم اجرا کنیم را سریعتر بیابیم.
برنامه های اخیر شامل برنامه هایی است که به تازگی استفاده شده اند یا بیشتر مورد استفاده کاربر بوده اند. سایر برنامه ها را میتوان در بخش همه برنامه ها یافت.
Documents شما را به پوشه اسناد من راهنمایی میکند. Pictures و Music به ترتیب وارد پوشه تصاویر و موسیقی میشوند.
Games مرکز بازی های ویندوز است و بازی های موجود را به کاربر نشان میدهد. Computer همانند نمایه My Computer عمل میکند و شما را به همان مکان میرساند.
Help and Support لینکی سودمند است به یک کتابچه آموزشی دیجیتال که توسط خود مایکروسافت طراحی شده تا کار با ویندوز را به کاربران بیاموزد، سوالات و مشکلات آنان را حل کند و در صورت لزوم کاربر را به متخصصین شرکت متصل نماید.
Default Programs محلی است که به کاربر اجازه میدهد برنامه ای که به صورت پیش فرض برای باز کردن فایل های مختلف به کار میرود را انتخاب کند، اتفاقی که پس از ورود دیسک های نوری می افتد (Auto Play) را مشخص کند و یا اجازه دستیابی برنامه ها به اطلاعات را صادر یا لغو نماید.
بخش Devices and Printers در قسمت بعدی توضیح داده میشود.
Control Panel محلی برای انجام تنظیمات سیستم و سفارشی کردن فضای کار است. با کلیک بر روی آن پنجره ای باز میشود که شامل چند گزینه است که موارد مهم آن به قرار زیر است:
Action Center: محلی است که پیام های مهم سیستمی، اطلاعات مربوط به نگهداری سیستم مثل به روز رسانی و برنامه های امنیتی را در اختیار کاربر قرار میدهد.
Administrative tools: محل قرارگیری برنامه های مدیریتی سیستم است و کار با آنها نیازمند اطلاعات و دانش کافی از سیستم است. در این بخش برنامه ای به نام Computer Management وجود دارد که Device Manager جزئی از آن است. در این بخش میتوان سخت افزارهای متصل را مدیریت نمود.
AutoPlay: این امکان را به شما میدهد تا اتفاقی را که پس از قرار دادن یک دیسک نوری با هر نوع محتوا را انتخاب کنید.
Backup and Restore: در این بخش میتوان پشتیبان گیری یا بازگرداندن سیستم به پشتیبان را انجام داد.
Color Management: همانطور که از نام آن پیداست محلی برای تنظیمات رنگ مانیتور و پروژکتور است.
Date and Time: همانطور که بیشتر نیز در توضیحات نوار Task Bar گفته شد، محل تنظیمات ساعت و زمان است.
Default Programs: تنظیم کننده برنامه پیش فرض برای باز کردن فایل های مختلف است.
Device Manager: راه راحت تری برای رسیدن به برنامه مدیریت سخت افزار است. اما فرقی بین آن و مسیر Administrative Tools وجود ندارد.
Devices and Printers: محل تنظیم، نصب یا حذف چاپگرها، اسکنرها و دوربین هاست.
Display: تنظیم نحوه نمایش محیط سیستم عامل مثل بزرگنمایی، سایز نوشته ها، محافظ صفحه، تصویر پس زمینه و بسیاری دیگر از تنظیمات را در این محل میتوان یافت.
Ease of Access Center: تنظیماتی برای راحتی کار با ویندوز برای معلولین وجود دارد که اینجا قرار میگیرند. تنظیماتی شامل بزرگنمایی اضافی، خواندن نوشته ها، صفحه کلید مجازی و…
Folder Option: تنظیمات کابردی و مفیدی در این بخش وجود دارد. در سربرگ اول به ترتیب باز شدن پوشه جدید به صورت مجزا یا به جای پوشه قبلی، باز شدن فایل ها یا پوشه ها با یک کلیک (مانند صفحات اینترنتی) یا دو کلیک، و نمایش نقشه مسیر هر پوشه (Navigation) قرار دارند. در سربرگ دوم تنظیماتی چون نمایش یا عدم نمایش فایل ها و پوشه های پنهان (Hidden)، نمایش یا عدم نمایش پسوند فایل ها و چند مورد دیگر قرار دارند. سربرگ سوم تنظیمات جست و جو (Search) را در خود جای داده است.
Fonts: محل قرارگیری قلم های نوشتاری ویندوز است.
Mouse: تنظیمات موشواره ویندوز مثل جا جایی کلیک چپ و راست، فاصله زمانی قابل قبول برای تفاوت بین دو کلیک با یک دابل کلیک، قفل کلیک، اشکال متفاوت نشانگر، تنظیمات پرش به محل دکمه ها، دنباله، سرعت حرکت و غیره را میتوان در این محل یافت.
Programs and Features: محلی است برای پاک کردن برنامه های نصب شده (Uninstall) یا تغییر و تعمیر (Change/Repair) آنها.
Sound: تنظیمات صدا از جمله سخت افزارهای مربوطه، تنظیمات ضبط صدا و صداهایی که در مواقع خاص از ویندوز بخش میشوند (مثل صدای خوش آمد گویی زمان روشن شدن سیستم) در این محل قرار دارند.
User Accounts: محل تعریف حساب های کاربری (برای مواقعی که چند نفر از یک سیستم استفاده میکنند) و کلمه عبور (برای امنیت) در این محل است. سه نوع حساب کاربری وجود دارد: حساب مدیریتی (Administrator) که به همه چیز، از جمله فایل ها و تنظیمات دسترسی دارد و توان تغییر هر کدام و حتی سایر حساب ها را داراست. حساب معمولی (Standard) که به اکثر تنظیمات و فایل ها دسترسی دارد مگر تنظیماتی که روی سایر حساب ها اثر گذار باشد یا مواردی که توسط حساب مدیریتی از دسترس آن خارج شده است. حساب مهمان (Guest) که فقط دو حالت روشن یا خاموش دارد و در صورتی که روشن باشد میتواند توسط افرادی که حساب کاربری روی این سیستم ندارند استفاده شود. این نوع حساب پایین ترین سطح دسترسی به فایل ها و تنظیمات را داراست.
۲-۴- برنامه های مدیریتی مهم
ویندوز دارای دو بخش بسیار قدرتمند جهت تنظیمات و سفارشی کردن محیط و دستورات است. خط فرمان (Command Prompt) و ریجستری (Registry). خط فرمان شبیه ساز پوسته داس در محیط ویندوز است و ریجستری محل زخیره اطلاعات مهمی برای کارکرد صحیح برنامه ها، سخت افزارها و خود ویندوز است.
۲-۴-۱- Registry
با نوشتن عبارت Regedit در بخش جست و جوی منوی شروع (Start Menu) میتوان وارد رجیستری شد که البته نیازمند دسترسی مدیریتی (Administrator Access) است. کار با ریجستری به اطلاعات و تسلط کامل به این مبحث نیاز دارد پس قبل از هر کاری از نتیجه کار خود مطلع باشید چون ممکن است تمامی سیستم از کار بیافتد.
۲-۴-۲- CMD
جهت افرادی که کار با کامپیوتر را با سیستم عامل Dos شروع کرده اند و هنوز به ویندوز عادت نکرده اند، جهت بعضی کارهای تخصصی مثل برنامه نویسی و مواردی از این دست، ویندوز پوسته قدیمی خود را هنوز در اختیار کاربران قرار میدهد. کافی است عبارت cmd را در منو شروع جست و جو کنید. کار با خط فرمان نیاز به اطلاع از فرامین و پارامتر های آنها وجود دارد که بیان همه آنها از حوصله بحث خارج است. اما با تایپ Help و زدن کلید Enter میتوان به لیست این دستورات دست یافت. با تایپ نام هر دستور و سپس عبارت /? میتوان به توضیحاتی راجع به عملکرد، پارامترها و سوئیچ های هر دستور دسترسی پیدا کرد.
جهت ثبت نام در دوره آموزشی جامع مهارتهای رایانه کار درجه ۱ و ۲ (ICDL) بر روی تصویر فوق کلیک نمایید
دوره غیر حضوری است و محتوای الکترونیکی در قالب CD یا DVD به آدرستان ارسال می گردد
پس از پایان گواهی و مدرک معتبر دوره آموزشی جامع مهارتهای رایانه کار درجه ۱ و ۲ (ICDL) با قابلیت ترجمه رسمی دریافت می نمایید
مشاوره رایگان: ۰۲۱۲۸۴۲۸۴ و ۰۹۱۳۰۰۰۱۶۸۸ و ۰۹۳۳۰۰۲۲۲۸۴ و ۰۹۳۳۰۰۳۳۲۸۴ و ۰۹۳۳۰۰۸۸۲۸۴ و ۰۹۳۳۰۰۹۹۲۸۴
۳- نرم افزار Word
نرم افزار ورد را به جرات میتوان محبوب ترین برنامه نوشتاری و یا حتی یکی از محبوب ترین نرم افزرهای کاربردی دنیا دانست. این نرم افزار قابلیت های فراوانی برای ایجاد انواع فایل های متنی دارد. در ادامه به چند قابلیت کاربردی این برنامه میپردازیم.
۳-۱- محیط برنامه
بعد از بازکردن نرم افزار ورد، با صفحه ای مشابه آنچه در بالا می بینید مواجه میشوید. احتمالاً ساده ترین کار شروع به تایپ کردن در محیط ورد است. فقط باید دانست که بعضی از حروف مثل ” ژ ” یا نمادها را باید با نگه داشتن دکمه Shift و زدن کلید مربوطه وارد کرد.
با استفاده از بزرگنمایی، میتوان دید را به حالت بزرگتر یا کوچکتر درآورد تا مساحت بیشتری از صفحه دیده شود یا کلمات دقیقتر دیده شوند.
در بخش نماها میتوان نمایی را که قرار است فایل برای آن آماده شود، مثل نمای صفحات اینترنتی، یا نشریات را انتخاب کرد تا نما بندی ها و فاصله ها درست تنظیم شود.
شمارنده صفحات و کلمات برای مواقعی است که از شما خواسته شده متنی با تعداد مشخصی کلمه یا در تعداد مشخصی صفحه تهیه کنید. همچنین در متون بلند میتوانید بفهمید در کدام صفحه قرار دارید یا چه صفحاتی را میخواهید چاپ کنید.
برای جا به جایی بین صفحات از لغزنده سمت راست صفحه استفاده میشود. در بالای این لغزنده دکمه ای وجود دارد که به کمک آن میتوان نمایش یا عدم نمایش خط کش برنامه را کنترل کرد.
قسمت Quick Access محل قرار گیری دکمه هایی مثل Undo و Redo است که میتوان تایپ کردن را به یک مرحله قبل برد یا دوباره جلو برد. دکمه ذخیره هم در آنجا قرار دارد. البته کلید های دیگری را که فکر میکنید بیشتر نیاز دارید را هم میتوان اضافه کرد.
سایر بخش ها نیاز به توضیحات مفصل تری دارند که در ادامه خواهید خواند.
۳-۲- منو Home
اولین بخش منوی Home، بخش Clipboard است. کارهایی مثل بریدن و کپی کردن متن، چسباندن آن و انتقال قالب بندی را میتوان با آن انجام داد.
در بخش Font، نوع نوشتن، سایز قلم، ضخیم نویسی (Bold)، کج نویسی (Italic)، خط کشی زیر یا روی نوشته، اندیس و توان، تبدیل حروف بزرگ و کوچک به هم، تغییر رنگ خود نوشته یا پس زمینه آن (High light) و یا پاک کردن همه آنها را میتوان مدیریت کرد.
گذاشتن یک نشانگر (Bullet) یا شماره یا ساخت لیستی با چند شاخه و زیر شاخه (Multi-level list)، جلو یا عقب بردن ستون نوشتار، نوشتن چپ به راست یا راست به چپ، نمایش یا عدم نمایش نمادهای قالب بندی، مرتب سازی الفبایی یا عددی یک لیست، مرتب سازی نوشته از چپ، راست یا وسط، ایجاد سایه زیر نوشته ها و حتی ایجاد خطوط دور نوشته ها، همه تنظیماتی هستند که از منوی Paragraph قابل دستیابی هستند.
منوی Style را میتوان برای ایجاد قالب بندی هایی که بیشتر استفاده میکنیم استفاده کرد. در این صورت تمام نوشته هایی که با یک قالب نوشته شده اند را میتوان فقط با تغییر آن Style مجدداً قالب بندی کرد.
در منوی Editing میتوان نوشته خاصی را یافت، عبارتی را در تمام متن جایگزین کرد و یا بخشی از متن را انتخاب کرد.
۳-۳- منو Insert
منوی Pages امکاناتی چون ساخت جلد، ایجاد یک صفحه جدید و یا پرش به صفحه جدید را در اختیار میگذارد.
این منو برای رسم و طراحی جداول کاربرد دارد. حتی میتوان بخشی از برنامه صفحه گسترده (Excel) را در برنامه اضافه کرد. چند جدول آماده مثل تقویم هم در نظر گرفته شده است.
منوی Illustrations همانطور که از نام آن بر می آید برای ترسیم اشکال، نمودارها و قرار دادن تصاویر، فیلم یا انیمیشن به کار میرود.
منوی Links برای ساخت لینک (عباراتی که کلیک بر روی آنها شما را به بخش دیگری از متن یا به یک سایت اینترنتی راهنمایی میکنند)، برچسب زنی بخش هایی از نمودار و اشتراک گیری از منابع به کار میرود.
سربرگ، پاورقی و شماره گذاری صفحات توسط بخش Header & Footer ایجاد و مدیریت میشوند.
گاهی نیاز به افزودن نوشته هایی هست که با نوشته های معمولی که تایپ شده اند اندکی متفاوت هستند، از این لحاظ که در جای متفاوتی نسبت به بقیه نوشته ها قرار دارند، فرم نوشتاری متفاوتی دارند یا حتی گاهی نوشته های آماده ای هستند که زیاد از آنها استفاده میکنیم و تمایلی به تایپ کردن آنها به طور مداوم نداریم.
برای اضافه کردن فرمول های ریاضی و یا حروف متفاوتی از زبان هایی مثل لاتین و یا نمادهایی که بر روی صفحه کلید موجود نیست، سراغ منوی Symbols میرویم.
۳-۴- منو Page Layout
از بخش Theme میتوان طراحی کلی متن را انتخاب و مدیریت کرد.
بخش Page Setup پرکاربردترین بخش در سربرگ Page Layout است. در این بخش میتوان حاشیه های غیر قابل چاپ، سایز کاغذ، جهت برگه و زمان پرش به صفحه یا فصل جدید را تعیین کرد.
گاهی ممکن است بخواهید رنگ صفحه شما چیزی به غیر از سفید باشد یا متنی در زمینه صفحه موجود باشد که در صورت کپی شدن بتوان آن را پیگیری کرد. همچنین ممکن است بخواهید صفحات شما دارای حاشیه باشند. تمامی این موارد از طریق منوی Page Background قابل دسترسی هستند.
منوی Paragraph تعیین کننده فاصله های دو پاراگراف با هم از بالاو پایین و فواصل از اول و آخر صفحه است.
در بخش Arrange، چنانچه چند آیتم در کنار هم موجود باشند، میتوان آنها را نسبت به هم مرتب کرد.
۳-۵- منو References
به کمک بخش Table of Contents میتوان فهرستی از سرفصل های موجود تهیه کرد. حسن این کار نسبت به تایپ کردن دستی فهرست این است که عناوین و شماره صفحات در صورت تغییر به صورت خودکار اصلاح میشوند.
زمانی که میخواهید منابعی را برای متن خود معرفی کنید، میتوانید با Footnotes آنها را به ترتیب به آخر متن اضافه کنید.
این بخش برای زمانیست که شما نیاز به معرفی منابع خود به صورت Citation هستید.
برای دادن عنوان به جداول و تصاویر از این بخش استفاده میشود.
۳-۶- منو Mailings
در بخش Mailing میتوان تنظیمات مربوط به نوشتن نامه، پاکت، آدرس گیرندگان و غیره را تنظیم کرد تا بتوان تعداد زیادی نامه را بدون زحمت زیاد نوشت.
۳-۷- منو Review
زمانی که می خواهیم یک متن را مورد بررسی قرار دهیم، نظراتی به متن پیوست کنیم در چاپ اعمال نشوند یا جلوی تغییرات در متن را بگیریم (Protect) از این سربرگ استفاده میکنیم.
۳-۸- منو View
منوی View به ما این امکان را میدهد که دید خود را به محیط برنامه طوری تغییر دهیم که متناسب با سلیقه کاری ما باشد.
۳-۹- دکمه Office Button
این دکمه امکانات زیادی را در اختیار کاربر قرار میدهد، ساخت یک پروژه جدید، باز کردن اسناد قدیمی، ذخیره سند فعلی، ذخیره سند فعلی با نام و پسوند جدید (مثل PDF)، دیدن شکل سند چاپی قبل چاپ و یا چاپ نسخه نهایی و … همه در این منو قرار دارند.
بخش Word Option نیز امکان ایجاد تغییرات زیادی را در برنامه ورد به شما میدهد.
۴- نرم افزار Power Point
برنامه PowerPoint را هر کس که حتی یکبار به سمینار یا جلسه ای که در آن مطلبی برای حاضران ارائه شده رفته باشد میشناسد.
محیط برنامه به شکل زیر است.
اکثر قسمت های آن مشابه برنامه Word است. سایر قسمت ها به صورت خلاصه توضیح داده میشوند:
بخش Media Clips در سربرگ Home، جهت اضافه کردن کلیپ های صوتی و تصویری به یک اسلاید استفاده میشود.
در سربرگ Design که در برنامه Word به صورت جدا وجود نداشت، موارد متنوعی هست از جمله:
بخش Page Setup برای تنظیم سایز اسلایدها و جهت قرارگیری آنها (عمودی یا افقی) کاربرد دارد.
بخش Themes تنظیم کننده قالب اسلاید است که رنگ نوشته ها، پس زمینه ها و غیره را تنظیم میکند.
در یخش Background میتوان حالت پس زمینه اسلاید را تنظیم کرد. اگر پس زمینه انتخابی کار ساخت اسلاید را مشکل میکند میتوان بخش Hide Background Graphics را تیک زد تا حین کار نمایش داده نشود اما موقع اجراء نمایش داده میشود.
سربرگ جدیدی که در برنامه word موجود نبود سربرگ Animation است. در این سربرگ مواردی برای ساخت بخش های متحرک اسلاید در نظر گرفته شده است. این بخش ها عبارتند از:
بخش Preview زمانی به کار میرود که شما بخش های متحرک را ساخته اید و میخواهید درستی اجرای انیمیشن ها را کنترل کنید.
در این بخش میتوان برای یک شیء از بین انیمیشن های آماده یکی را انتخاب یا از بخش Custom Animation، انیمیشن سفارشی خود را ساخت.
بخش Transition to this Slide جهت ساخت نحوه تغییر اسلاید به اسلاید فعلی است. بخش اول جهت انتخاب نوع ورود است. در بخش Transition Sound میتوان صدایی را که موقع ورود به این اسلاید میشود انتخاب کرد. بخش دوم Transition Speed است که سرعت ورود را مشخص میکند. در صورتی که بخواهیم میتوان با انتخاب Apply to All انیمیشن تهیه شده را به تمامی اسلایدها نسبت داد. در صورتی که بخش On Mouse Click تیک خورده باشد با کلیک کردن در اسلاید، به اسلاید بعد منتقل میشویم. اما میتوان با تیک زدن Automatically After زمان رفتن خودکار به اسلاید بعد را با دقیقه و ثانیه تنظیم کرد.
آخرین سربرگی که با Word متفاوت است سربرگ Slide Show است که ساخت ارائه نهایی را ممکن میسازد.
بخش اول Start Slide Show تنظیم کننده شروع نمایش است. دکمه From Beginning جهت شروع نمایش از اسلاید آغازین است، From Current Slide از اسلاید فعلی شروع میکند و Custom Slide Show برای زمانی است که میخواهیم فقط اسلایدهای خاصی نمایش داده شوند و بعضی نشان داده نشوند.
در بخش Set up Slide Show میتوان مواردی چون اسلایدهای مورد نظر جهت نمایش، نوع دستگاهی که قرار است اسلایدها را ارئه کند و … را تنظیم کرد. همچنین بعضی اسلاید ها را که نمیخواهیم نمایش داده شوند را میتوان از بخش Hide Slide پنهان کرد. میتوان ارائه را با Record Narration ضبط کرد و در Rehearse Timings زمان مورد نیاز برای هر اسلاید را تنظیم کرد.
بخش Monitors جهت تنظیمات مربوط به نمایشگری است که ارائه در آن پخش میشود.
سایر بخش های برنامه تا حد بسیار زیادی مشابه نرم افزار Word میباشد.
۵- نرم افزار Excel
برنامه صفحه گسترده Excel برنامه ای کاربردی برای عملیات های آماری، تهیه لیست، جدول، نمودار و اطلاعاتی از این دست است. این برنامه به دو بخش عمده تقسیم میشود، آشنایی با محیط و امکانات برنامه و آشنایی با فرمول نویسی و انجام عملیات محاسباتی. بخش اول تا حدود زیادی مشابه نرم افزار Word است و فقط به معرفی قسمت های متفاوت می پردازیم.
دو سربرگ جدید در برنامه Excel دیده میشود، سربرگ های Formulas و Data. باقی قسمت ها کاملاً مشابه Word است با این تفاوت که کل محیط Excel مانند یک جدول بزرگ در نظر گرفته میشود.
سربرگ Data:
بخش Get External Data مربوط به زمانی است که میخواهیم به جای وارد کردن داده ها در Excel، از اطلاعات موجود در Access، اینترنت، یک فایل متنی دیگر یا سایر منابع استفاده کنیم.
گاهی نیاز است تا بخشی از داده ها از یک منبع خارجی استخراج شوند و این داده ها همزمان با منبع تغییر کنند، مثل نرخ ارز که از یک سایت اینترنتی تهیه شده باشد. در بخش Connections میتوان این داده ها را به روز رسانی کرد یا تغییر داد.
در بخش Sort & Filter میتوان داده ها را مرتب کرد یا غربال گری نمود.
اعمال تنظیمات کاربردی روی داده ها از طریق بخش Data Tools انجام میشود. مثلاً میتوان اطلاعات تکراری را حذف کرد، نوشته متنی را در جدول بارگذاری کرد، داده ها را متمرکز کرد و یا مقادیر متفاوت را در فرمول ها چک کرد.
بخش Outline مربوط به تغییرات نحوه نمایش داده ها برای راحتی کار است. تنظیماتی مثل چپ به راست یا راست به چپ و گروه بندی دسته ها تا بتوان در صورت نیاز آنها را به صورت گسترده و در صورت عدم نیاز به صورت خلاصه دید.
سربرگ Formulas:
گاهی برای راحتی کار با یک یا چند سلول، لازم است تا نامی به آنها اختصاص دهیم. در بخش Defined Names میتوان چنین کاری را انجام داد.
اگر بخواهیم داده ها را برای کسی نمایش دهیم و از چند و چون محاسبات آگاهش کنیم میتوان در بخش Formula Auditing ابزارهای مناسبی برای این کار یافت. ابزارهایی مثل فلش هایی که داده های موثر بر محاسبات یک داده یا داده های متاثر از یک سلول را رسم میکنند. بررسی فرمول ساخته شده و کنترل اشتباهات و …
در بخش Calculation در صورتی که منوی Calculation Options در حالت Automatic باشد، با تغییر داده یک سلول، تمام سلول هایی که متاثر از آن است و نمودارهایی که به آنها مربوط اند همزمان تغییر میکنند. در صورتی که نخواهیم چنین اتفاقی بیافتد میتوان این تنظیم را روی Manual قرار داد که در این صورت با انتخاب Calculate Now فقط بخش های انتخاب شده مجدداً محاسبه میشوند و در صورت کلیک بر Calculate Sheet تمام صفحه دستخوش تکرار محاسبات میشود.
پس از آشنایی با این قسمت ها نوبت شروع وارد کردن داده ها و فرمول نویسی است.
وارد کردن داده ها به سادگی کلیک بر روی یک سلول و تایپ داده مورد نظر از طریق صفحه کلید و زدن دکمه Enter است.
برای فرمول نویسی میتوان یکی از ۳ مسیر زیر را در پیش گرفت:
زمان وارد کردن داده، ابتدا علامت ” = ” را وارد و سپس عبارت محاسباتی را وارد میکنیم. مثلاً پس از وارد کردن عبارت ” =۲+۳ ” و زدن دکمه Enter مقدار ۵ در سلول ثبت میشود.
راه دیگر کلیک بر روی دکمه و وارد کردن عبارت محاسباتی است و معمولاً زمانی استفاده میشود که عبارت محاسباتی پیچیده تر از حالتی باشد که بتوان آن را به سادگی تایپ کرد. پس از کلیک بر روی این دکمه پنجره Insert Function باز میشود. تقریباً تمام عبارات محاسباتی مرسوم به همراه توضیحات عملکرد و پارامترهای مورد نیاز آنها به تفکیک زمینه مورد استفاده در این قسمت یافت میشوند.
۶- نرم افزار Access
نرم افزار Access نرم افزاری است برای طراحی بانک های اطلاعاتی. این نرم افزار به چند بخش تقسیم میشود: Data Sheet (محلی برای مشخص کردن اطلاعاتی که قرار است در این پایگاه ثبت شود و نوع داده ها)، Form (که صفحه ای است برای راحت کردن کار با اطلاعات توسط افراد غیر حرفه ای)، Report (گزارش از اطلاعات موجود) و Query (پرسشنامه ای با کاربرد خاص).
در Data Sheet اطلاعاتی را که قرار است در بانک اطلاعاتی جمع آوری شود و نوع داده مشخص میشود. همچنین میتوان وارد کردن مقدار برای این داده را اجباری کرد. انواع داده ها عبارتند از: Text (متن)، Memo (داده متنی یا عددی(، Number (عدد)، Date and Time (ساعت و تاریخ)، Currency (واحد پول)، Yes/No (بله خیر یا هر مورد دو گزینه ای)، OLE Object (هر نوع داده فایلی مانند عکس و …)، Hyperlink (داده های لینک مانند وب سایت یا آدرس پست الکترونیکی)، Attachment (شامل هر نوع فایلی که تحت پوشش باشد).
در بخش Form میتوان صفحه ای طراحی کرد که جهت پر کردن بانک اطلاعاتی، اصلاح اطلاعات، حذف داده ها و سایر اعمالی که کاربر نیاز به انجام دارد، آن هم کاربری که علم کامپیوتری زیادی ندارد، به راحتی از طریق آن انجام شود. در طراحی این صفحه میتوان از نوشته ها، تصاویر، دکمه ها و فیلدهای نوشتاری و سایر اشیاء استفاده کرد و برای هر یک وظایفی تعریف کرد.
با بخش Report میتوان گزارشی از داده ها تهیه کرد و در صورت نیاز آنها را گروه بندی کرد. میتوان داده های غیر ضروری را حذف کرد.
گاهی ممکن است بخواهیم بین داده ها، موارد تکراری را حذف کنیم، یا از بین دو جدول موارد مشترک را بیابیم، یا داده هایی با یک ویژگی خاص را مشخص کنیم. در چنین مواردی، از بخش Query استفاده میکنیم.
در نرم افزار Access بخشی نیز به نام Macro وجود دارد که میتواند تعدادی وظیفه را انجام دهد. البته نوشتن یک ماکرو به مقادیری دانش برنامه نویسی نیاز دارد.
۷- کار با اینترنت
جهت اتصال به اینترنت به سخت افزار خاصی نیاز است. سخت افزار مورد نظر را شرکتی که خدمات اینترنت را ارائه میدهد و نوع ارتباط مشخص میکند. مثلاً برای ارتباط از نوع Dial-up شما به مودم (Modem) و خط تلفن نیاز دارید. در ارتباط ADSL نیاز به یک کارت شبکه و خط تلفن وجود دارد. در ارتباط بی سیم (Wireless/Wi-Fi) تنها کارت شبکه با توانایی اتصال بی سیم لازم است. پس از تهیه و نصب سخت افزارها، تنظیمات نرم افزاری لازم از قبیل نام کاربری، کلمه عبور، IP و غیره طبق دستورالعمل شرکت انجام میشود. پس از انجام تنظیمات، در صورتی که مشکل دیگری وجود نداشته باشد، کامپیوتر به اینترنت متصل میشود. اینترنت در حقیقت شبکه ای بزرگ از تعداد بیشماری کامپیوتر در سراسر جهان است. این کامپیوترها با زبان های متفاوتی باهم ارتباط برقرار میکنند که به آن پروتکل (Protocol) گفته میشود. معروف ترین آنها Http و FTP هستند که به ترتیب برای انتقال صفحات Web و فایل ها استفاده میشوند. Web بخش بزرگی از اینترنت است که اطلاعات فراوانی روی آن قرار دارد. برای دستیابی به این اطلاعات باید از نرم افزارهایی که به این منظور طراحی شده اند استفاده کرد. به این نرم افزارها مرورگر وب یا Web Browser یا به اختصار Browser میگویند. از جمله معروفترین مرورگرها Internet Explorer، Chrome و FireFox هستند. مرورگرها باید توانایی خواندن انواع مختلف داده هایی که بر روی صفحات وب قرار میگیرند را داشته باشند، مثلاً فایل های Flash (انیمیشن)، PDF (متن)، صدا و غیره.
برای ورود به یک صفحه وب نیاز به لینک یا دانستن آدرس آن دارید. با کلیک بر روی لینک یا تایپ کردن آدرس در بخش Address bar مرورگر به صفحه مورد نظر میروید. اما گاهی نیاز به دسترسی به یک صفحه دارید که نه لینک آن را دارید و نه آدرس آن را، در چنین مواردی، که امروزه با افزایش تعداد صفحات وب بش از پیش شاهد آن هستیم، نیاز به راهی وجود دارد که بتوان صفحه یا مطلب مورد نظر را در انبوه مطالب وب یافت. موتورهای جست و جوگر این کار را انجام می دهند. معروف ترین موتور جست و جوگر Google است که آدرس آن www.Google.com است. شما فقط با به خاطر سپردن همین یک آدرس میتوانید سایر صفحات یا مطالب را جست و جو کرده و بیابید.
مرور صفحات وب تنها یکی از کارهایی است که می توان در اینترنت انجام داد. یکی دیگر از مهمترین کارها، ارتباط از طرق اینترنت است که از راه پست الکترونیکی (Email) و برنامه های ارتباطی مثل Skype است.
به کمک پست الکترونیک می توان متن و فایل ها را به فرد یا گروهی از افراد فرستاد. البته حجم این فایل محدود است و برای ارسال فایل های بزرگتر باید از روش های دیگری استفاده کرد.
اما در پست الکترونیک پس از ارسال پیام باید منتظر شد تا پیام توسط گیرنده دریافت و پاسخ داده شود. اما اگر نیاز به ارتباطی سریعتر دارید میتوانید با کمک برنامه های موجود، ارتباط متنی، صوتی و حتی تصویری به صورت زنده داشته باشید و حتی با چند فرد در نقاط مختلف جهان در یک لحظه به گفت و گو بپردازید.
