روانشناسی کودک چیست؟

روانشناسی کودک شاخه‌ای از علم روانشناسی است که رشد روانی کودکان را چه در سطح خودآگاه و چه در سطح ناخودآگاه مورد بررسی قرار می‌دهد.  پژوهشگران در این علم نحوه تعامل برقرار کردن کودکان با والدین و جهان پیرامون را مورد مشاهده قرار می‌دهند تا بتوانند به درک بهتری از دنیای درونی کودکان دست یابند. برای یادگیری نحوه برخورد با کودکان و اطلاع درباره تمامی مسائل مربوط به روانشناسی کودک کلیک کنید.

اهمیت روانشناسی کودک:

همه والدین دوست دارند که فرزندی سالم داشته باشند. اما تشخیص سلامت رفتاری و روانی همیشه آسان نیست. هنگامی که والدین با رفتارهای مخرب کودک خود رو به رو می‌شوند نمی‌دانند که آیا این رفتار به دلیل سن کم کودک و قرار داشتن او در یک مرحله رشدی خاص است و یا اینکه باید این رفتار را به عنوان علامتی از یک مشکل برداشت کنند. به همین خاطر ممکن است که ناخودآگاه دست به رفتارهای نامناسبی بزنند و نتوانند آن گونه که باید به نیازهای فرزند خود پاسخ دهند.

کاربرد روانشناسی کودک در زندگی واقعی:

روانشناسی کودک با مشخص کردن نیازهای کودک در هر دوره سنی و بحران‌های مرتبط با آن به پدر و مادرها کمک می‌کند تا بتوانند رفتار نرمال و غیر نرمال را از یکدیگر تفکیک کنند و به این ترتیب اگر کودک با مشکل خاصی مواجه است زودتر برای بهبود آن اقدام نمایند. تفکیک الگوهای رفتاری نرمال و غیرنرمال از یکدیگر به والدین کمک می‌کند تا بتوانند ارتباطات مؤثرتری با فرزند خود برقرار کنند و در همین راستا سبک‌های دلبستگی و فرزندپروری سالم‌تری را پرورش دهند.

در صورتی که فرزندتان به اختلال رشدی خاصی نظیر بیش فعالی مبتلا باشد، روانشناسان کودک می‌توانند در تشخیص و درمان این اختلالات به شما کمک کنند. جلسات مشاوره در این حوزه می‌تواند به صورت فردی و فقط با حضور کودک انجام شود و یا به صورت جلسات خانوادگی با حضور والدین باشد.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد مشاوره خانواده کلیک کنید.

حوزه‌های مختلف مرتبط با روانشناسی کودک:

روانشناسی کودک علمی میان رشته‌ایست و اغلب مطالعات چندگانه و گوناگونی در حوزه‌های مختلف رشدی به عمل می‌آورد که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها پرداخته‌ایم.

رشد جسمانی:

مطالعات مربوط به رشد جسمانی به پیش بینی سلسله مراتب تغییرات فیزیکی در کودک می‌پردازد و به والدین کمک می‌کند تا بدانند فرزندشان در هر بازه زمانی قادر به انجام چه کارهایی خواهد بود. برای مثال شما بر اساس مطالعاتی که در این زمینه انجام شده است می‌توانید حدس بزنید که کودکتان چه زمانی می‌تواند گردن خود را نگه دارد و یا چه زمانی می‌تواند چهار دست و پا راه برود و بنشیند.

به این ترتیب روانشناس کودک در کنار پزشک می‌تواند به شما کمک کند تا روند رشد جسمانی فرزندتان را با دقت بیشتری زیر نظر بگیرید و از نرمال بودن وضعیت او اطمینان حاصل نمایید. تأخیرهای اساسی در این زمینه می‌تواند نشان از عقب ماندگی‌های جسمی و ذهنی جدی باشند که هرچقدر زودتر به آن‌ها پرداخته شود پیامدها و آسیب‌های آن‌ها امکان پیشگیری بیشتری خواهند داشت.

رشد شناختی:

امروزه پژوهشگران به درک نوینی از رشد شناختی کودکان رسیده‌اند. آن‌ها دریافته‌اند که حتی نوزادان نیز نسبت به محیط خود آگاهی و علاقه‌مندی دارند و پیش از اینکه قادر به صحبت کردن باشند توانایی درک وقایع پیرامون خود را پیدا می‌کنند.

روانشناسان کودک در حوزه رشد شناختی به توانایی‌های تفکر کودکان می‌پردازند و قابلیت‌های مختلف آن‌ها را در این زمینه می‌آزمایند. آن‌ها در این پژوهش‌ها اغلب یادگیری زبان، توانایی حل مسئله، تصمیم‌گیری، حافظه، قوه تخیل و نحوه استدلال کودک را مورد بررسی قرار می‌دهند.

رشد هیجانی و اجتماعی:

رشد هیجانی و اجتماعی دو مقوله بسیار در هم تنیده هستند. رشد هیجانی به نحوه تجربه، درک و ابراز عواطف مربوط می‌شود. کودکان در سنین پایین‌تر تنها به عواطف پایه و اساسی دسترسی دارند و از طریق احساساتی نظیر خشم، غم و شادی هیجانات خود را بروز می‌دهند. اما به مرور زمان رشد هیجانی در آن‌ها باعث می‌شود که بتوانند هیجانات پیچیده‌تری را پرورش داده و احساساتی نظیر نفرت، حسادت و… را نیز تجربه کنند. رشد هیجانی همچنین مهارت و توانایی کودک برای درک احساسات دیگران  یا همان همدلی را نیز شامل می‌شود.

از آنجایی که کودکان آگاهی کمی در مورد هیجانات خود دارند و هنوز به خودتنظیمی کافی در این زمینه دست نیافته‌اند آگاهی دادن به آن‌ها در مورد انواع احساسات و نحوه کنترل آن‌ها از همان سنین پایین به کودکان در سلامت هیجانی کمک بسیاری می‌کند و احتمال ابتلا به مشکلات هیجانی در سنین بالاتر را نیز کاهش می‌دهد. از طرفی روشی که افراد برای درک، احساس و ابراز هیجانات خود دارند (رشد هیجانی) تأثیر مستقیمی بر تعاملات آن‌ها با دیگران (رشد اجتماعی) می‌گذارد.

روانشناسی کودک در مبحث رشد اجتماعی بیش از هر چیز به ارزش‌ها، آگاهی‌ها و مهارت‌های لازم برای برقراری ارتباط با دیگران اشاره دارد. هرچقدر که فرد در دوره کودکی بتواند تعاملات سازنده‌تری با محیط خود داشته باشد در آینده نیز می‌تواند مهارت‌های اجتماعی بالاتری را پرورش دهد و دوستی‌های رشد یافته تری را تجربه کند.