ديباچه:
سال 1807 وقتي نخستين کشتي بخار آمريکا بدون بادبان و پارو در جهت مخالف باد و جريان آب از رودخانه “هودسون” بالا رفت. کليه ملوانان و دريانوردان که براي تماشاي اين چيز عجيب به ساحل رودخانه آمده بودند، دانستند که آنچه در برابر ديدگانشان در حال حرکت است، بزودي جهان آنها را دگرگون خواهد کرد. آنها دانستند که ديگر ساخت و تعمير يک کشتي، يک فن نيست بلکه يک علم است و هدايت و حفظ چنين کشتي‌اي نيازمند اطلاعات علمي دقيق و بسياري مي‌باشد و اکنون که نزديک به دو قرن از آن زمان مي‌گذرد ما با ناوهايي روبرو هستيم که گاه نزديک به 340 متر طول و 80 متر عرض دارند. شهرهاي شناوري که بدون شک ساخت، هدايت و مديريت آنها دانش بسياري را مي‌طلبد. دانشي که نمي‌توان به تجربه و با گذر ايام فرا گرفت بلکه نياز به تحصيلات کلاسيک و دانشگاهي دارد. نيازي که منجر به تولد رشته مهندسي دريا شده است.رشته مهندسي دريا در کشور ما نيز با اين که نو پا است داراي اهميت و جايگاه ويژه‌اي است چرا که کشور ما در حدود 2600 متر مرز آبي دارد که 2000 کيلومتر آن در جنوب کشور و به آب‌هاي آزاد دنيا متصل است. اهميت اين مرز آبي زماني مشخص مي‌شود که بدانيم از بين راه‌هاي حمل و نقل زميني، هوايي و دريايي، حمل و نقل دريايي مقرون به صرفه‌تر است و به همين دليل 90% صادرات غيرنفتي و تقريباً تمامي صادرات نفتي کشور به وسيله کشتي‌ها صورت مي‌گيرد. همچنين توسعه ناوگان دريايي علاوه بر حمل و نقل کالاهاي مورد نياز کشور، عامل حضور کشور ما در بازار حمل و نقل بين‌المللي و کسب درآمدهاي ارزي بيشتري مي‌گردد. اين رشته داراي سه گرايش مهندسي کشتي، کشتي‌سازي و دريانوردي است.
گرايش مهندسي کشتي:
مهندسين کشتي به عنوان مدير فني کشتي؛ مسؤول تعمير، نگهداري و راه‌اندازي موتور کشتي هستند و به همين دليل دانشجويان اين رشته پس از آموزش‌هاي تئوري يک دوره کارآموزي را بر روي کشتي‌هاي اقيانوس‌پيما در خارج از کشور مي‌گذرانند.
درس‌هاي اين رشته در طول تحصيل :
- دروس مشترک در گرايش‌هاي مختلف مهندسي دريا:
رياضي، معادلات ديفرانسيل، محاسبات عددي، فيزيک مکانيک، فيزيک، شيمي و خواص مواد، مباني مهندسي برق، رسمي فني، استاتيک، ديناميک، مقاومت مصالح، ترموديناميک، مکانيک سيالات، طراحي اجزاء و ماشين، انتقال حرارت، کنترل اتوماتيک.
- دروس تخصصي گرايش مهندسي کشتي:
شناخت کشتي، الکترونيک ارتباطات، آرشيتکت کشتي، کمک‌هاي اوليه، دريانوردي و ملواني، ماشين دريايي، صافي‌هاي فرعي، سيستم‌‌هاي انتقال قدرت.
گرايش مهندسي کشتي‌سازي:
کشتي‌سازي يک رشته بين‌رشته‌اي است زيرا در ساخت يک کشتي، تخصص‌هاي متعددي مانند مکانيک، عمران، برق، متالورژي و … مورد نياز است. در اين ميان مهندس کشتي‌ساز، مسؤوليت طراحي، محاسبات مربوط به بدنه کشتي، ساخت و نظارت بر ساخت کشتي و تعميرات آن را برعهده دارد. در واقع هدف مهندسي کشتي‌سازي، طراحي کشتي‌ها به نحوي است که توانايي حمل مقدار معيني بار و مقاومت و حرکت در درياي متلاطم را داشته باشد و با سرعت معيني حرکت کند. گفتني است که با به ميدان آمدن کشتي‌هاي تندرو با بدنه‌هاي جديد و روش‌هاي جذب انرژي حاصل از جزر و مد امواج آب، افق‌هاي جديدي را در اين زمينه گشوده است.
- دروس تخصصي مهندسي کشتي‌سازي:
تکنولوژي کشتي، تحليل سازه‌ها، آرشيتکت کشتي (استاتيک)، آرشيتکت کشتي (مکانيک)، ماشين‌هاي محرکه، مهندسي دريا، فيزيک موج، علم مواد و شناخت فلزات، رياضيات مهندسي. (بسياري از درس‌هاي اين گرايش همراه با آزمايشگاه يا کارگاه است.)
گرايش دريانوردي:
هدايت و رهبري کشتي و مديريت نيروي انساني شاغل بر کشتي وظيفه يک مهندس دريانوردي است. به همين دليل استادان رشته مهندسي دريا معتقدند که اين رشته را نبايد يکي از گرايش‌هاي مهندسي دريا به شمار آورد چرا که يک مهندس دريا به عنوان کاپيتان کشتي مسؤوليت راهبري و مديريت کشتي را برعهده دارد و حرفه‌اش يک کار فني يا مهندسي نيست. دانشجويان دريانوردي با اين که تاحدودي مسايل فني را مي‌خوانند ولي مقدار قابل توجهي از درس‌هايشان ارتباطي با مسايل فني ندارد. براي مثال مطالعه آب و هوا، جغرافيا و چگونگي يافتن مسيرها از جمله درس‌هاي اين گرايش است که ارتباطي با دروس رشته‌هاي مهندسي ندارد.
توانايي‌هاي لازم :
يک مهندس کشتي يا دريانوردي به دليل سفرهاي دريايي گاه ماه‌ها در کنار خانواده‌اش نيست. همچنين يک مهندس کشتي‌سازي نيز بايد خود را براي محيط‌هاي ساحلي تطبيق بدهد. به همين دليل قبل از پذيرش نهايي در رشته‌هاي فوق از دانشجويان اين گرايش آزمايشات پزشکي کامل به عمل مي‌آيد که در اين ميان سلامت دانشجويان دريانوردي بطور دقيق سنجيده مي‌شود چون اين دسته از دانشجويان نبايد ناتواني‌هايي نظير کوررنگي داشته باشند. از نظر علمي نيز دانشجويان مهندسي دريا در هر سه گرايش بايد در دروس رياضي و فيزيک قوي بوده و به زبان انگليسي مسلط باشند. گفتني است داوطلبان دختر از ميان گرايش‌هاي مهندسي دريا تنها مي‌توانند گرايش مهندس کشتي‌سازي را انتخاب نمايند.
موقعيت شغلي در ايران :
دانشجويان مهندسي کشتي بنا بر سفارش ارگان‌هاي خاصي همچون “شرکت کشتيراني جمهوري اسلامي ايران” پذيرفته مي‌شوند و از همان ابتدا بورسيه نهادهاي دريايي مي‌باشند و در نتيجه آينده شغلي آنها تضمين است. در مورد موقعيت شغلي فارغ‌التحصيلان مهندسي کشتي‌سازي نيز بايد گفت تنها اگر کارخانه کشتي‌سازي “صدرا” در بوشهر با تمام ظرفيت خود راه‌اندازي شود، نياز به 300 الي 400 فارغ‌التحصيل مهندسي کشتي‌سازي دارد. کارخانه “نکا” در شمال و “اروندان” در خليج‌فارس نيز از ديگر کارخانه‌هاي مهم کشتي‌سازي ايران هستند. علاوه بر کارخانه‌هاي فوق مهندس کشتي‌ساز مي‌تواند در سازمان بنادر و کشتيراني، وظيفه ساخت سکوهاي شناور را برعهده گرفته يا به عنوان مهندس ناظر بر حـُسن اجراي طرح‌هاي اجرايي نظارت کند و بالاخره در صنايع دريايي به کارهاي تحقيقاتي بپردازد. فارغ‌التحصيلان گرايش دريانوردي نيز بورسيه ارگان‌هاي دريايي کشور هستند و پس از آنکه بر روي آب‌هاي خارج از کشور دوره کارآموزي خود را گذراندند، در ناوگان ارگان بورس‌دهنده مثل “کشتيراني جمهوري اسلامي ايران” و “شرکت ملي نفت‌کش” مشغول به کار مي‌شوند.
————————————————————————————
پیروز باشید
