درباره ی رشته سم شناسی

دپارتمان آموزش مجازی شرکت جهت علاقه مندان به این دوره ی آموزشی توضیحاتی در این رابطه ارائه داده است. جهت ثبت نام در این دوره کوتاه مدت آموزشی و دریافت گواهینامه آموزشی معتبر در این زمینه به قسمت ( ثبت نام دوره ) مراجعه فرمائید. ( در نظر داشته باشید احتمال دارد بر طبق نظر استاد مربوطه سرفصل ها  و یا محتوای دوره ها با آنچه در این صفحه به صورت کلی شرح داده شده است متفاوت باشد.)
برنامه درسي دوره كارشناسي ارشد سم شناسي
 فصل اول
مشخصات كلي برنامه آموزشي مقطع كارشناسي ارشد ناپيوسته
رشته سم شناسي
1- مقدمه
باتوجه به نقش روزافزون داروها و سموم در صنايع، كشاورزي، داروسازي، پزشكي و محيط زيست و آثار مخربي كه تماس با آنها براي انسان و محيط زندگي ممكن است بوجود آورد و نيازهاي روزافزون جامعه و پيشرفت دانش و فن‌آوري در رشته سم‌شناسي، ايجاب مي‌نمايد كه برنامه آموزشي رشته كارشناسي ارشد سم شناسي نيز متناسب با اين تغييرات متحول شده و پاسخگوي نيازهاي جامعه باشد.
2- تعريف رشته
سم شامل هر ماده شيميايي و غيرشيميايي مي‌شود كه درصورت مواجهه موجودات زنده با آن، آثار و عوارض سوء بدنبال داشته باشد. بنابراين سموم دسته بزرگي از مواد مخاطره آميز محيط زيست مي‌باشند و انسانها بطور فزاينده‌اي در معرض تماس با اين مواد هستند كه بسياري از آنها بالقوه سمي هستند. لذا بايد از اثراتي كه اينگونه مواد بر محيط‌زيست وارد مي‌سازند مطلع بود. برنامه تربيت كارشناسي ارشد سم‌شناسي شاخه‌اي از علوم طبيعي و مجموعه‌اي هماهنگ از فعاليت‌هاي تحقيقاتي و آموزشي مي‌باشد كه به منظور رفع نيازهاي خدماتي و پژوهشي مراكز تحقيقاتي، صنايع (دارويي، شيميايي، غذايي و…) مراكز كنترل و نظارت بر سموم، آزمايشگاه‌هاي سم‌شناسي، مراكز پزشكي قانوني، سازمان‌هاي مرتبط با سموم از قبيل حفظ نباتات و محيط زيست تشكيل شده است. فارغ‌التحصيلان اين رشته انتظار مي‌رود اطلاعات كافي در جنبه‌هاي مختلف علم سم‌شناسي در سطح عمومي داشته باشند و نيازهاي جامعه را در اين ارتباط حل نمايد.
3- فلسفه تدوين برنامه
در دنياي حاضر، همزمان با رشد روزافزون علوم، صنعتي شدن جوامع، و معرفي انواع مواد شيميايي، احتمال تماس انسان با سموم و امكان بروز مسموميت‌ها و بيماريهاي گوناگون افزايش يافته است. از آنجا كه حفظ سلامت انسان و محيط زندگي وي از حقوق اصلي او محسوب مي‌شود، در راستاي تحقق عدالت اجتماعي بر مد نظر گرفتن اين حق اساسي تأكيد مي‌شود. دانشمندان مسلمان و ايراني در شناخت محيط زندگي و داروها و سموم پيشقدم بوده‌اند و در اين برنامه بر روح حاكم بر فرهنگ غني ملي در زمينه‌هاي بوم شناختي تأكيد مي‌شود. از آنجا كه تشخيص خصوصيات سموم از جنبه‌هاي قانوني نيز كاربردهاي تعيين كننده دارد بر جنبه‌هاي Moral و اخلاق پزشكي نيز تأكيد مي‌شود. همچنين از نيازهاي اساسي انسانها تمايل به رشد و تعالي است و انسانها فطرتاً طالب شناخت بهتر خلقت هستند. لذا در اين برنامه بر افزودن اطلاعات، ايجاد نگرشهاي لازم و تقويت جنبه پژوهشگري و دستيابي به نهان هاي خلقت تكيه مي‌شود و سعي مي‌گردد با بكارگيري شيوه‌هاي جديد و قديم تعليم و تربيت، در جهت افزايش قدرت تفكر، استقلال، تصميم‌گيري و افزايش توان حرفه‌اي فراگيرندگان با توجه به نيازهاي جامعه و اولويت‌هاي ملي گام برداشته شود. وجود اين دانش اندوختگان در كنار ساير متخصصين سم‌شناسي و پزشكي به شناخت بهتر سموم و عوارض آنها و پيشگيري از مسموميتها كمك خواهد نمود.
4- مأموريت
سم شناسي علمي است چند جانبه كه نياز به تحقيق و مطالعه دقيق در همه ابعاد آن (پايه، باليني، محيط زيستي و داروئي و پزشكي قانوني) احساس مي‌شود. مأموريت اصلي تربيت دانش آموختگاني است كه مي‌توانند در نظام هاي بهداشتي، پژوهشي و خدماتي مربوط به سموم انجام وظيفه كنند. با تربيت اين نيروها، تشخيص و اندازه گيري سموم و داروها در مايعات بيولوژيك و غير بيولوژيك، و امور مربوط به سم‌شناسي قانوني و پيشگيري از مسموميتها زير نظر متخصصين سم شناسي مقدور خواهد بود. همچنين اميد مي‌رود با اجراي موفق اين برنامه آموزشي سطح علمي در اين رشته ارتقا يافته و در حد استانداردهاي بين‌المللي باشد و كشور و جامعه را با پيشرفت‌هاي علمي هماهنگ نمايد.
5- چشم انداز
در يك دنياي در حال تغيير و تحول و پيشرفت، كارشناسان ارشد سم‌شناسي نقش مؤثر و كارآمدي در پاسخگويي به نيازهاي در حال تحول خدمات بهداشتي جامعه در همكاري با متخصصين گروه پزشكي خواهند داشت. همچنين اميد مي‌رود با اجراي موفق اين برنامه آموزشي سطح علمي در اين رشته ارتقا يافته و در حد استانداردهاي بين‌المللي باشد و كشور و جامعه را با پيشرفت‌هاي علمي هماهنگ نمايد. مطابق استانداردهاي بين‌المللي، كارشناسان ارشد سم‌شناسي بايد جايگاه‌هاي موردنياز در مراكز مختلف پژوهشي و خدماتي جامعه را كسب نمايند. از جمله مي‌توان به خدمات در صنايع داروسازي، سازمان حفاظت محيط زيست، آتش نشاني، شهرداري، آزمايشگاههاي تشخيص طبي بيمارستانها، صنايع آفت كش سازي، مراكز اطلاع رساني سموم، سم‌شناسي قانوني، مؤسسات و مراكز تحقيقاتي سم شناسي و… نام برد. روشهاي شناسايي و تعيين مقدار غلظت داروها و سموم در خون و مايعات بيولوژيك به تحول نياز دارد. عوارض مزمن سموم شيميايي و آفت كش ها و همچنين آثار مزمن سلاح‌هاي شيميايي و سموم محيطي هنوز نيازمند تحقيق و پيگيري است. ابزار و متدهاي تحقيق در اين علم نيز بايد متحول گردند و از همه روشهاي رايج داخل و خارج بدني از جمله تكنيك‌هاي بيوشيميايي، سلولي و ملكولي جديد بايد استفاده گردد. لذا اميد مي‌رود كه اين رشته بتواند لااقل در ده سال آينده جايگاه واقعي خود را از لحاظ رفع نيازهاي حرف وابسته در سطح ملي كسب نمايد.
6- نقش و وظيفه
دانش آموختگان علم سم‌شناسي نقش‌هاي پژوهشي و خدماتي در حيطه علم سم‌شناسي را در سطوح عمومي خواهند داشت.
از جنبه پژوهشي بايد در انجام تحقيقات بنيادي و كاربردي در سم‌شناسي و علوم مرتبط در مراكز تحقيقاتي و مؤسسات مرتبط كوشا باشند. در قسمت تحقيقات بنيادي مي‌توان به بررسي مكانيسم هاي بيوشيميايي، سلولي و مولكولي اثرات سموم با استفاده از نوآوري و برپايي متدهاي تحقيقاتي جديد اشاره نمود. در قسمت كاربري بايد با تشخيص به موقع مشكلات مرتبط به سم‌شناسي در جامعه به انجام پژوهشهاي لازم براي رفع آن نيازها اقدام نمايند. مثلاً ارزيابي ريسك تماس با سموم و مشخص نمودن آثار و عوارض آنها و پيشگيري از آثار زيانبار سموم در سطح پايه و باليني از جمله پژوهشهاي كاربردي در اين رشته هستند.
در قسمت خدماتي مي‌توانند در امور سم‌شناسي و تعيين غلظت خوني داروها در آزمايشگاه ها فعاليت نمايند. همچنين در مراكز سم‌شناسي قانوني در تشخيص و شناسايي سموم همكاري كنند. بعلاوه در سازمانها و مؤسسات مرتبط با علم سم‌شناسي برحسب نياز به امور سم‌شناسي مشغول باشند.
لذا براي دانش آموختگان اين رشته بر مبناي نقش و وظايف ذكر شده بايد اهداف زير در نظر گرفته شود.
7- اهداف
اهداف آرماني:
الف – برنامه ريزي آموزشي براي رسيدن به كيفيت مقبول و موردانتظار در علم سم‌شناسي براساس استانداردها و نياز جامعه.
ب – ايجاد تسهيلات و محيط رقابت و تفكر براي دانشجويان مستعد در نيل به دانش افزون در سم‌شناسي.
د – ارتقاي سطح بهداشت و سلامت جامعه
اهداف كلي:
الف – برآوردن نيازهاي عمومي آموزشي براي فهم بهتر علم سم‌شناسي و عوامل مرتبط با اين علم.
ب – آشنايي دانشجويان با علوم تئوري و عملي علم سم‌شناسي
اهداف پاياني:
دانش آموختگان اين رشته بايد داراي آگاهي و مهارت كامل در موارد زير باشند:
1- شناسايي منابع تماس با سموم در محيط زيست
2- تعيين خصوصيات جذب، توزيع، متابوليسم و حذف سموم در موجودات زنده
3- تعيين اثرات سموم شامل آثار حاد، مزمن و تحت مزمن براي مواد شيميايي موجود در محيط، داروها، افزودني‌هاي غذا، آفت كش‌ها، داروها، و حلالها و غيره
4- تعيين مكانيسم و شدت سميت با انجام تست‌هاي داخل بدني و خارج بدني و تكنيك‌هاي جديد
5- شناسايي و تعيين مقدار سموم و داروها در مايعات بيولوژيك و غيربيولوژيك
6- پيشگيري از مسموميت ها
7- طراحي و اجراي پژوهش در زمينه سمومي كه در جامعه برحسب مورد مشكلات زيستي و سلامت ايجاد كنند
8- آشنايي با مراجع و رفرانس‌هاي سم شناسي
8- استراتژي هاي تدوين برنامه
اين برنامه مبتني است بر:
استراتژي تلفيقي (دانشجو يا استاد محوري برحسب نوع درس و شرايط)، استفاده از فنون جديد يادگيري و ياددهي و پژوهش، آموزش در محيط كار واقعي، تحليل وظايف حرفه‌اي آينده، شناخت علوم و ابزارها و تكنيكهاي تخصصي جديد.
همچنين در اين برنامه برحسب شرايط از فنوني نظير كار و تمرين عملي در محيط آزمايشگاه و فيلد، كار در گروههاي كوچك، طرح و حل مسئله، شيوه‌هاي آموزشي ماجولر و خودآموزي، استفاده از كامپيوتر، سخنراني، ارائه سمينار و فعاليت‌هاي آموزشي نظري توسط فراگيرنده demonstration و evidence based approach استفاده خواهد شد.
9- شرايط و نحوه پذيرش دانشجو
مدارك علمي مورد قبول:
الف – دارا بودن مدرك كارشناسي در يكي از رشته‌هاي حشره شناسي پزشكي و مبارزه با ناقلين، شيمي، علوم آزمايشگاهي، علوم بيولوژي (جانوري، سلولي مولكولي، گياهي، ميكروبيولوژي و ژنتيك) بيوشيمي، شيمي مواد غذايي، بهداشت عمومي، بهداشت حرفه‌اي، بهداشت محيط، تغذيه، گياه پزشكي، علوم و صنايع غذايي، فيزيولوژي، ايمونولوژي، پرستاري، سم‌شناسي، داروشناسي و بيهوشي.
ب – دارا بودن مدرك دكتراي عمومي در يكي از رشته‌هاي پزشكي، داروسازي و دامپزشكي.
شرايط جسماني:
داشتن سلامت رواني و جسماني (دو عدد گوش، دو عدد چشم، دو عدد دست و دو عدد پا) بنا به تاييد پزشك.
مباحثات امتحان ورودي و درصد آنها:
الف – زبان (ضريب 2)
ب – شيمي (ضريب 3) بيولوژي (ضريب 2) بيوشيمي (ضريب 3)، فيزيولوژي (ضريب 2)
فصل دوم
برنامه دروس دوره كارشناسي ارشد ناپيوسته
رشته سم شناسي
مشخصات دوره
1- طول دوره و ساختار آن:
نام رشته:
سم شناسي (توكسيكولوژي)
مقطع تحصيلي:
كارشناسي ارشد ناپيوسته (Master of Science)
طول دوره تحصيل:
طول مدت دوره كارشناسي ارشد سم شناسي 2 سال است و نظام آموزشي آن مطابق آيين نامه آموزشي كارشناسي ارشد ناپيوسته مصوب شوراي عالي برنامه ريزي مي‌باشد.
تعداد كل واحدهاي درسي:
32 واحد شامل دروس اصلي 27 واحد و پايان نامه 5 واحد.
دانشجو علاوه بر دروس اصلي براساس تشخيص گروه آموزشي مربوطه تا سقف 9 واحد از دروس كمبود يا جبراني را بايستي بگذراند.