اصول و مبانی کارآفرینی

این مقاله آموزشی جهت آشنایی  دانشجویان  آموزش مجازی در رابطه با  اصول و مبانی کارآفرینی ارائه گردیده است، امیدوار است کلاس های مجازی، آموزش های از راه دور، مقالات آموزشی، کتاب های معرفی شده و کلیه ی فعالیت های خدماتی ما برای شما عزیزان مفید واقع گردد.
کلیات و مفاهیم کارآفرینی
مفهوم کارآفرینی با تحولات سریع و شتابان در پهنه گیتی و گذر از جامعه صنعتی به جامعه اطلاعاتی و مواجه اقتصادهای ملی با اقتصاد جهانی و مطرح شدن پدیده هایی همانند (جهانی شدن اقتصاد و( فن آوری) مباحث اساسی در خصوص راه کارهای مختلف برای تسریع فرآیند رشد و توسعه پایدار و رفاه اقتصادی مطرح می¬گردد. یکی از این مباحث جدید، نقش کارآفرینان در این فرآیند می-باشد .
کارآفرینی از مفاهیم جدیدی است که حداقل در محدوده علم اقتصاد، مدیریت، جامعه شناسی و روان شناسی و سایر مقوله های مرتبط با این موضوع قدمتی بسیار کوتاه داشته و از مفاهیم رو به کسترش می¬باشد .
واژه کارآفرینی در قرن هفده و هجده از اقتصاد فرانسه وارد شده است. در فرانسه این واژه به معنای فردی است که مسئولیت انجام یک پروژه ه یک فعالیت بسیار مهمی را بر عهده می¬گیرد. به طور روشن تر، کاربرد این واژه زمانی است که بخواهیم افراد ریسک پذیر را شناسایی کنیم . افرادی که از طریق پیدا کردن راه های بهتر و جدیدتر برای انجام کارها، موجب پیشرفت اقتصادی می¬شوند .
تعاریف متعددی از کارآفرینی ارائه می¬شود تا درک معنا و مفهوم آن آسانتر گردد :
ژوزف شومپیتر : کارآفرین نیروی محرکه اصلی در توسعه اقتصادی و موتور توسعه می¬باشد و نقش وی عبارت است از نوآوری با ایجاد ترکیب های تازه از مواد شومپیتر مشخصه اصلی کارآفرین را ( نوآوری ) می¬دانست و کار یک کارآفرین را (تخریب خلاق) تعریف کرد .
فرهنگ لغت آسفورد : کارآفرین فردی است که با استفاده از ابتکار و ریسک پذیری تلاش می¬کند تا سود به دست آورد .
کارآفرینی اساسا ترکیبی از استعدادها، تفکرات، سرمایه، دانش و فن و پشتکار است .
پیتر دراکر : کارآفرین کسی است که فعالیت اقتصادی کوچک و جدیدی را باسرمایه خود شروع می¬نماید .
مک کله لند : کارآفرین کسی است که یک شرکت راسازماندهی می¬کند و ظرفیت تولیدی آن را افزایش می¬دهد .
بیل گروس : معتقد است که کارآفرینی با درهم شکستن وضعیت موجود، راه های پذیرفته شده انجام کار را رد می¬کندو باعث می¬شود الگوهای سنتی رفتار تغییر کند .
کارلند : کارآفرین فردی است که جهت دستیابی به سود و رشد، شغلی را به وجود می¬آورد و مدیریت می¬کند .
چموف : کارآفرین فردی است که شرکت های جدیدی را که سبب ایجاد و رونق شغل های جدید می¬شوند، شکل می¬دهند .
دایره المعارف بریتانیکا : شخصی که کسب و کار یا موسسه اقتصادی را سازماندهی و مدیریت کرده و خطرات ناشی از آن را می¬پذیرد.
فرهنگ لغت جدید دانشگاهی وبستر : کارآفرین کسی است که متعهد می¬شود مخاطره های یک فعالیت اقتصادی را سازماندهی، اداره و تقبل کند .
اهمیت و نقش کارآفرینی از سه جنبه مورد بررسی قرار می گیرد :
1.    جنبه کلی (عمومی) :
الف) کارآفزینی یکی از بنیادی ترین و اساسی ترین ویژگی های انسان در کره زمین است .
ب) مجموعه تمدن انسان محصول کارآفرینی انسان است .
ج) بدون کارآفرینی امکان رشد انسان دشوار است .
د) کارآفرینی یکی از اصلی ترین اهداف تعلیم و تربیت است .
2 .   جنبه فردی :
الف) کارآفرینی عامل رشد و کوفایی استعدادها و سوق دهنده به سوی خودشکوفایی است .
ب) کارآفرینی عامل موفقیت های فردی، مالی، شغلی و اجتماعی است .
3 .  جنبه سازمانی :
الف) کارآفرینی عامل افزایش کمیت، کیفیت، تنوع تولیدات و خدمات است .
ب) کارآفرینی عامل کاهش هزینه، کاهش ضایعات و جلوگیری از اتلاف منابع است .
ج) کارآفرینی عامل موفقیت مجموعه مدیریت و کارکنان سازمان است .
د) کارآفرینی عامل تحریک، تشویق و حس رقابت جویی است .
چهارچوب نظری کارآفرینی
1.    رویکرد اقتصادی : کارآفرینی اولین بار مورد توجه اقتصاددانان قرار گرفت و بسیاری از مکاتب اقتصادی از قزن شانزدهم تا کنون به نحوی، کار آفرینی را در نظریه های خود تشریح نموده اند .واژه کارآفرینی برای اولین بار در سال 1734 توسط ریچارد کانتیلون به ادبیات اقتصادی معرفی شد .کانتیلون سه عامل اساسی را در عرصه اقتصادی شناسایی کرد :
•    صاحبان املاک : افرادی که صاحب زمین های وسیعی بودند و منابع اولیه را فراهم می¬کردند .
•    کارآفرینان : شامل کشاورزان و بازرگانان بودند که منابع را سازماندهی می¬کردند و از طریق خرید محصولات به قیمت مشخص و فروش ان به قیمت نامشخص، ریسک های ناشی از ان را نیز می¬ پذیرفتند.
•    مزدوران : افرادی که به خاطر ارائه خدمات، اجیر می¬شدند .
2.    رویکرد ویژگی ها : روانشناسان تمام توجه خود را معطوف به این پرسش کردند که چه ویژگی هایی در کارآفرینان وجود دارد که آنها را از غیر کارآفرین متمایز می¬کند ؟به همین دلیل از تحقیقات این دانشمندان به عنوان رویکرد ویژگی ها نام برده می-شود. بیاگرو در مورد ویژگی های کارآفرینان به 10 شاخص مهم زیر اشاره کرده است :
•    رویا 
•    قاطعیت
•    عمل کنندگی
•    عزم و اراده
•    سرنوشت
•    فداکاری
•    دلبستگی
•    جزئیات
•    پول
خلاقیت و نوآوری
ریسک پذیری
نیاز به موفقیت
3.    رویکرد محیطی : در این رویکرد، عوامل فرهنگی – اجتماعی، تجربیات، زمینه خانوادکی، آموزش و دیگر نیروهای فرهنگی و اجتماعی در محیط می¬باشند و عوامل اقتصادی نیز در دسترس بودن سرمایه، موسسات مالی و اعتباری,عوامل عرضه و تقاضا و ساختار بازار را در برمی¬گیرد .اولم وادی (1985)، در بازنگری ادبیات و در تجزیه و تحلیل نمونه های مطالعه شده در مورد کارآفرینی، فهرست جامع از عوامل محیطی که شروع فعالیت های کسب و کار را تحت تاثیر قرار می¬دادندجمع آوری کردند. این عوامل شامل : بانکداران، رقبا، مشتریان، اقتصاد، آداب و رسوم اجتماعی، موسسات آموزشی، دولت ها، رسانه های خبری، موسسات مذهبی، تکنولوژی و اتحادیه ها بودند .
ویژگی های کارآفرینان
•    آینده نگر بودن و داشتن چشم انداز
•    مصمم بودن
•    انگیزش
•    تمرکز
•    ازخودگذشتگی
•    میل به پاداش گرفتن
•    خوشبینی
•    تلاش برای سود کردن
•    توانایی استفاده فرصت
•    ریسک پذیری
•    سایر ویژگی ها (نوآوری-استقلال-خلاقیت-دان فنی-هدف گرا-اعتماد به نفس-مرکز کنترل داخلی)
جدول 1-1 : مقایسه فعالیت های کارآفرینان در قرن 20 و 21
کارآفرینان در قرن 20    کارآفرینان در قرن 21
برنامه ریز    دوراندیش
سازمان دهنده    رهبر
کنترل کننده    استراتژیست
با انگیزه    یاد گیرنده
ریسک پذیر    موسس و بنیان گذا -Builder
ذی نفع-Stakeholder    انجام دهنده -Achiever
ایجاد کننده سود    ایجاد کننده ارزش
انــواع کــارآفـرینـی
کارآفرینی فردی- مستقل (کارآفرین از ایده تا محصول را خود در دست دارد، تشکیل بنگاه اقتصادی)
کارآفرینی فردی  :
کارآفرینی فردی- سازمانی (کارآفرین تحت حمایت سازمان فعالیت خود را به ثمر می¬رساند)
کارآفرینی گروهی- شرکتی (فرآیند تشویق کارکنان به کارآفرینی)
کارآفرینی گروهی :
کارآفرینی گروهی- اجتماعی (توسعه برنامه های نوآورانه برای کمک به بهبود معیشت کسانی که فاقد کسب و کار و قرت مالی هستند)
فــرآیند کارآفـریـنـی
فرآیندهایی که یک کارآفرین باید طی کند تا کسب و کار موفقی داشته باشد :
•    تحقیق، انتخاب و طراحی تولید یا خدمات
•    شناسایی راه های بالقوه تامین مالی برای پروژه
•    یادگیری و استفاده از وسایل مورد نیاز برای کار
•    انتخاب کارکنان (یا شبکه حمایتی)
•    حفظ و تقویت روحیه
•    شناسایی و پاسخ گویی مناسب به توسعه و تنوع
عـوامـل مـوثر بر فـرآیند کـارآفرینـی
عوامل موثر بر فرآیند کارآفرینی به پنج دسته تقسیم می¬شوند :
1.    اقتصادی و بازاری
•    منایع مالی (دسترسی به وام)
•    زیر ساخت های اقتصادی (جاده – ارتباطات)
•    نیروی کار ماهر
•    خدمات تخصصی (مشاوره و حسابداری)
•    تسهیلات فیزیکی
•    محیط اقتصادی کلان (تورم و نرخ بهره)
2.    ساختار پویایی صنعت
•    اندازه بازار
•    تمرکز جغرافیای صنعت
•    رشد بازار
•    استراتژی شرکت های بزرگ
3.    چهارچوب قوانین و مقررات
•    سیستم مالیاتی
•    قوانین و مقررات
•    سیستم حقوق (مالکیت معنوی)
•    سیاست های حمایتی (مشوق های مالیاتی)
4.    سرمایه های اجتماعی
•    یکپارچگی و یا سلسله مراتب اجتماعی
•    شبکه کارآفرینی
•    فرهنگ احترام به کارآفرین
•    پشتیبانی نهادی
•    سیستم آموزشی (تدریس کارآفرینی)
5.    جنبه های فردی مربوط به کارآفرین
•    تجربه کاری (تجربه مدیریتی و مشاغل قبلی)
•    عوامل جمعیت شناسی
•    تحصیلات
•    ظرفیت کارآفرینی
•    دارایی
خــلاقـیت و نـوآوری
خلاقیت یک توانایی فردی است که می¬تواند به یک اختراع با ایده ای بکر، توسط فرد خلاق منجر شود .
نوآوری، فرآیندی است که اختراع یا ایده را به محصول یا خدمتی که قابل عرضه در بازار است تبدیل می¬کند .
ویژگی های افراد خلاق :
1.    سلامت روانی و ادراکی : توانایی ایجاد تعداد زیادی ایده به طور سریع
2.    انعطاف پذیری ادراک : توانایی دست کشیدن از یک قاعده و چهارچوب
3.    ابتکار : توانایی در ایجاد و ارائه پیشنهادهای جدید
4.    ترجیح دادن پیجیدگی نسبت به سادگی : توجه کرده و درنظرگرفتن چالش های جدید مسائل پیچیده
5.    استقلال رای و داوری : متفاوت بودن از همکاران در ارائه نظرات و اندیشه های نو
ضرورت و نقش خلاقیت :
1.    نقش خلاقیت در افزایش رضایت شغلی : خلاقیت در کار موجب افزایش راندمان شغلی و حرفه ای می¬شود و خود مستلزم وجود ایده مناسب و برنامه ریزی قوی است. خلاقیت ورزی در عرصه کار و تلاش به افزایش روحیه نشاط و تنوع طلبی منتهی می¬شود.و تاثیر مضاعفی بر اقزایش رضایت دارد، اگر بستری برای اندیشیدن خلاق در محیط کار وجود داشته باشد .
2.    نقش خلاقیت در تقسیم فرصت های شغلی : معمولا توسعه مشاغل جدید با ایجاد فرصت های شغلی در جامعه همراه است. این رویداد را می¬توان نوعی حق انتخاب بین مشاغل تعبیر کرد. در محیط های اجتماعی حامی اشتغال خلاق، به افراد ضمن بهره مند شدن از سیاست های حمایتی و قانونی، فرصت مستقیم خلق مشاغل جدید و سازنده داده می¬شود. از این حیث ضریب اشتغال نیز بالا می¬رود .
3.    نقش خلاقیت در ایجاد مشاغل جدید : در جوامع توسعه یافته حوزه اشتغال صرفا به امکانات دولتی محدود نشده و به تعبیری نوعی خلاقیت در عرصه آزاد  مشاهده می¬شود. صاحبان مشاغل آزاد نیز می¬توانند با تغییر و توسعه شغل خود امکان اشتغال زایی را چندین برابر کنند .
4.    نقش خلاقیت در ایجاد ارتباط بین واحدهای شغلی : اگر محیط احتماعی و سازمانی، از حسن توجه و علاقه به خلاقیت برخوردار باشد به سرعت پیوندهایی بین محصولات و فن آوری های مختلف ایجاد می¬شود. به عنوان مثال تلفیق دو محصول بی سیم و تلفن به اختراع موبایل منجر شده است .
عـنـاصـر خــلاقـیـت :
خلاقیت متشکل از عناصر و اجزای مختلفی است. آمابلی رئیس مرکز پژوهش های دانشکده بازرگانی دانشگاه هاروارد، سه عنصر مهارت های مربوط به قلمرو یا موضوع، مهارت های مربوط به خلاقیت و انگیزه را اجزای اصلی خلاقیت می¬داند .
مـوانـع خـلاقــیـت :
1.    ناهمسویی آموزش با کارآفرینی و خلاقیت
2.    استفاده از الگوهای قالبی
3.    شتاب زدگی در ارزیابی
4.    تاکید بر مفروضات قبلی
5.    فشار اجتماعی
6.    چاره جویی کوتاه مدت
7.    تکیه بیش از حد به نقش جنسیت
8.    تاکید بر مهارت های کلامی
9.    تاکید زیاد بر پیشگیری
10.    سایر موارد ( ترس از شکست و انتقاد و عدم اعتماد به نفس)
ویژگی های سازمان خلاق :
1.    رقابت کامل و فشرده است:(در یک سازمان در صورتی خلاقیت صورت می¬پذیرد که رقابت کامل در آن حاکم باشد).
2.    فرهنگ : (یکی از عوامل عمده ای که به بالندگی مدیریت کمک می¬کند فرهنگ مردم است)
3.    دسترسی به مدیران : (مدیران می¬توانند افکار و نظرات پراکنده دیگران در سازمان را مستقیم و بدون واسطه دریافت کنند )
4.    ارائه خدمات مردمی : (هدف نهایی سازمان توجه به نیازمندی های جامعه و جلب رضایت آحاد مردم است).
5.    کارگروهی : (روابط دائمی و بلند مدت کارکنان).
6.    استقبال مدیران از عامل تغییر
7.    رعایت کرامت انسانی و احترام به افراد
8.    فرهنگ ارتقای بهره وری : (سازمان خلاق سازمانی است که در آن بستر لازم برای بهبود مداوم فعالیت ها مهیا باشد).
9.    توجه تمام و کمال به مشتری ها
10.    امنیت شغلی
11.    فرهنگ خودارزیابی و خودکنترلی : (همزمان با رشد و توسعه کارکنان، مدیران، بسط فرهنگ ارتقا و کار تیمی در سازمان، کنترل از درون یا خود کنترلی جایگزین کنترل از بیرون می¬گردد).
مفهوم خلاقیت در شرکت های ژاپنی :
از دیدگاه مدیران شرکت های ژاپنی خلاقیت در سازمان عبارت است از فرآیند مستمر مسئله یابی، چاره جویی و حل مسائل .
صاحب نظران معتقد اند که امر پژوهش و ابداع (تحقیق و توسعه) که بطور سنتی در شرکت های آمریکای در انحصار گروهی نخبه علمی و فنی است، از جمله فعالیت های عمومی است که همه کارکنان می¬توانند و باید در آن مشارکت و سهمی داشته باشند. از دیدگاه مدیریت ژاپنی، هدف اساسی فرآیند خلاقیت در سازمان ایجاد تغییرات مطلوب است .
نظام پیشنهادهای کارکنان و حلقه های کنترل کیفی دو عنصر مهم و مکمل نظام مشارکت و ترغیب خلاقیت از سوی کارکنان در شرکت های ژاپنی هستند. از طریق این دو نظام ابتکارات فردی و گروهی به خوبی ابراز شده و به سوی تدوین راه حل های عملی حل مسائل سازمان روان می¬شوند.
نظام پیشنهادها، چهارچوبی است که از طریق آن ابتکارات کارکنان به صورت فردی ابراز می¬شود. از طریق این نظام کارکنان تشویق می¬شوند که به محیط و فرآیندهای کار خود توجهی خاص داشته باشند، مسائل شغلی و سازمانی را بیابند و از این طریق برای حل مسائل و اجرای راه حل های یافت شده در درجه نخست کار خود و سپس امور سازمان را بهبود بخشند.
از سوی دیگر، حلقه های کنترل کیفی ساختاری برای رسیدگی و چاره اندیشی گروهی برای مسائل محیط کار در اختیار می¬گذارد.
با آنکه عضویت در این حلقه ها از لحاظ نظری داوطلبانه است اما عموم مردم در این حلقه ها عضویت رایگان دارند و کار در آن را همچون سایر وظایف جاری خود تلقی می¬کنند. از جمله تفاوت های مهم نظام پیشنهادها و حلقه های کنترل کیفی، به غیر از فرد محوری و گروه محوری، قلمرو فعالیت ها است. از طریق نظام پیشنهادها کارکنان می¬توانند به همه امور سازمان بپردازند و پیشنهادهای اصلاحی خود را بر اساس فرآیندی مشخص، تدوین کنند. اما وظایف حلقه ها حول محورهایی است که معمولا هر شش ماه یکبار از سوی مدیریت تعیین می¬شود. می¬توان گفت فعالیت حلقه ها در چهارچوب محدودتری صورت می¬گیرد و متمرکز بر امور خاص از پیش تعیین شده است. معهذا فعالیت حلقه ها، فهرستی از مسایل درخور توجه در اختیار کارکنان می¬گذارد که می¬تواند الهام بخش کار فردی آنان از طریق سیستم پیشنهادها باشد .