روانشناسی اعتیاد
این تحقیق با توجه به اهمیت مسئله اعتیاد در جامعه بویژه در بین نسل جوانان وبا هدف روانشناسی و تذکر بیشتر مجموعه علل و عوامل اعتیاد و مسائل مربوط به جوانان واهمیت نقش روانشناسی در مقوله پیشگیری از این معضل و بلای خانمانسوز صورت گرفته است وبا توجه به نتایج بدست آمده که همگی نشان از اهمیت مسأله و تاثیر بسزای روانشناسی در پیشگیری از اعتیاد دارد ، مبادرت به ارائه پیشنهاداتی نظیر توجه بیشتر به مقوله همیاری جهت تقویت مشارکت بیشتر افراد جامعه ، توجه به وفاق اجتماعی و همگرایی جوانان با ایجاد تشکل های جوانان و شناخت استعدادهای آنها ، بهبود وضع اشتغال ، نظم و امنیت اجتماعی ، بزهکاری و مهاجرت جوانان ، توجه هر چه بیشتر به مناطق حاشیه ای ، تفهیم و تقویت بحث خودشناسی و روانشناسی و ارتباط آن در بین جوانان و بالاخره توجه مضاعف به برنامه ریزی جهت گذران هرچه مطلوب تر اوقات فراغت جوانان گردیده است .
مقدمه
اعتیاد یــک «بیمارى اجتماعی» است که عوارض جسمى و روانى دارد و تا زمانى که بـه علل گرایش «بیمار» توجه نشود، درمان جسمى و روانى فقط براى مدتى نتیجه بخش خواهد بود و فرد معتاد دوباره گرفتار« مواد اعتیاد آور» می گردد. اعتیاد به موادمخدر یکى از مهمترین مشکلات اجتماعی، اقتصادى و بهداشتى است که عوارض ناشى از آن تهدیدى جدى براى جامعه بشرى محسوب شده و موجب رکود اجتماعى در زمینه هاى مختلف مى‌گـــــردد .همچنین ویــرانگری هاى حاصل از آن زمینه ساز سقوط بسیارى از ارزش‌ها و هنجارهاى فرهنگى و اخلاقى شده و بدین ترتیب سلامت جامعه را بطور جدى به مخاطره مى‌اندازد.پدیده شوم قاچاق موادمخدر بیش از آنکه فعالیتى سوداگرانه، تجارى و اقتصادى در عرصه مافیاى اقتصاد بین المللى باشد، ابزارى کارآمد، مؤثر و راهبردى در گسترش نظام سلطه صاحبان قدرت جهان بر کشورهاى توسعه نیافته است. تحلیلگران مسائل سیاسى و اجتماعى بر این باورند که در تهاجم و نفوذ فرهنگی، پدیده موادمخدر مهمترین عامل به تباهى کشیدن و انحطاط اخلاقى جوامع به شمار می رود. متاسفانه گسترش دامنه مصرف موادمخدر در جامعه امروزى به حدى است که حتى قشر متفکر و تحصیل کرده را نیز به سمت خود کشانده است. مبارزه با اعتیاد نیز قطعاً بیش از آنکه ماموریتى در راستاى وظایف مصرحه نیروى انتظامى باشد، اقدامى است استراتژیک در مقابله با ابزار نظام سلطه جهانى در انحطاط اخلاقى جوامع با اهداف خاص سیاسی.اعتیاد بعنوان یک آسیب اجتماعی، هیچ گاه بطور کامل ریشه کن نخواهد شد، اما با تدبیر، اندیشه و تلاشى مخلصانه حداقل میتوان آنرا به کنترل در آورد. در این راستا تلاش ما بر این است تا با ارتقاء سطح آگاهى اقشار مختلف جامعه پیشگیرى از اعتیاد را بر درمان معتادین مقدم بداریم. به امید روزى که جامعه اى داشته باشیم که اگر هم در آن فرد معتادى وجود دارد، درصدد نجات خویشتن باشد.حال تا به کی باید نشست و اشک چشم وآه و ناله هزاران زنانی را که شوهرانشان و یا کودکانی که پدرانشان و یا پدر و مادرانی که فرزندانشان به دام اعتیاد ، این بلای همه جا گیر افتاده اند را تماشا کرد و تأسف خورد؟ آیا قدرتی هست که بتواند جلوی این غول ظالم و بلای خانمانسوز را که بنیان جامعه ، خانواده و زندگی فردی را متزلزل ساخته و آثار و نتایج سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی مهمی را موجب شده بگیرد؟حال باتوجه به مطالب فوق و همچنین علاقه وافر به سلامت جامعه ، خانواده و فرد و اعتقاد به اینکه اعتیاد در مصرف سوء مواد مخدر برای نوع بشر در طول تاریخ یک بلای بزرگ بوده و می باشد که عوارض سوء بسیاری از جمله فقر اقتصادی و اجتماعی و بروز بسیاری از بزه کاری ها بویژه در بین نسل جوان و آنهم در این موقعیت و شرایط از کشورمان که بیش از نیمی از جمعیت کشور را قشر نوجوان وجوان شکل می دهند، اینجانب را برآن داشت تا تحقیقی تحت عنوان روانشناسی اعتیاد در بین نسل جوان ، آنهم با هدف آگاهی بخشیدن هرچه بیشتر به جامعه و دستیابی به راهکارهایی عملی از
جنبه روانشناسی برای کاهش مصرف سوء مواد مخدر در جامعه بویژه دربین نسل جوان انجام دهد .تحقیق مذکور نتیجه مطالعه تئوریک و عملی در رابطه با اعتیاد می باشد که امید است مفید فایده واقع شود.
بیان مسئله:
یکی از مهمترین مسائل و معضلاتی که از گذشته دور و درحال حاضر، جامعه بشری را تهدید می کند ، پدیده اعتیاد و مصرف سوء مواد مخدر است که دارای پیامدهای سنگین مختلفی در ابعاد سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی و روانی در سطوح مختلف جامعه در بین نسل جوان می باشد.
هم اکنون طبق آمار و اطلاعات موجود در سطح جهان 214 میلیون معتاد وجود دارد ، که طبق آمار ارائه شده از سوی ستاد مبارزه با مواد مخدر در کشورمان در حال حاضرقریب به 1 میلیون و 200 هزار نفر به مواد مخدرمختلف اعتیاد داشته و 800 هزار نفر بصورت تفننی از این مواد استفاده می کنند که اکثراً جوان می باشند . با توجه به این گزارش در کشورمان نسبت به کل جهان قریب به 6/5 % درصد اعتیاد به مواد مخدر داشته و 7/3 درصد بصورت تفننی استفاده می کنند که مجموعاً قریب به 2% از کل جمعیت کشور و قریب به 1% از کل جمعیت جهان با این بلای بزرگ دست به گریبان هستند ، طبق مطالعات انجام شده این آمار نشان از کاهش سن اعتیاد در کشورمان را دارد . به طوری که میانگین سن اعتیاد در سالهای قبل 35 تا 36 سال بود . اما این رقم در شرایط کنونی به 27 تا 29 سال رسیده است . همچنین براساس برخی برآورده های آماری 10% جمعیت معتاد کشور زیر 35 سال می باشد 1 که تمامی موارد نشان از حساسیت موضوع دارد.
ضرورت واهمیت تحقیق:
با توجه به اینکه اعتیاد با ابعاد متعدد ودرحال حاضر به عنوان یک مسأله اجتماعی مهم و با ویژگیهایی از قبیل جوان شدن گروه معتادان ، مصرف گروهی توسط جوانان ، همه گیر شدن ، خروج از انحصار طبقاتی خاص ، تنوع طلبی در نوع ماده در یک زمان ، مخفی بودن ، دشواری درمان ، عدم موفقیت در مبارزه و … که همگی نشان از اوضاع وخیم مسأله داشته و جامعه و افراد انسانی را به شدت مورد تهدید قرار داده و لذا ضروری است تا برای اینکه بهتر بتوان به اقدامات پیشگیرانه و مبارزه و مقابله با آن پرداخت ، سعی در آگاهی بخشیدن (آموزش) و درپی آن تشویق مداخله فعال تمامی بخشهای جامعه اعم از دولتی و غیر دولتی و … ویا عبارتی ساده تر عزم ملی ( مشارکت فراگیر )در راستای رسیدن به جامعه ای سالم و پویا داشت ، صورت گرفته است .
اهداف تحقیق:
درحالت کلی ، بررسی نظری وعلل و عوامل اعتیاد و پیامدهای آن و نیز مسائل مربوط به جوانان و ارتباط بین آنها و درحالت خاص ، دستیابی به راهکارهایی مناسب برای پیشگیری از مصرف سوء مواد مخدر بویژه دربین نوجوانان و جوانان با تاکید بر نقش روانشناسی از اهداف مهم این تحقیق می باشد.
روش تحقیق:
روش تحقیق مورد استفاده ، روش اسنادی یا کتابخانه ای است .لذا محقق سعی کرده با مطالعه و بهره گیری از منابع و تحقیقات انجام شده در ارتباط با موضوع و واقعیت های موجود اقدام به جمع آوری و تنظیم مجموعه حاضر بنماید.
1– اعتیاد(Addiction)
اعتیاد در مفهوم کلی عبارتست از «خود را وقف عادتی نکوهیده کردن یا ابتلای اسارت آمیز به ماده ای ـ مواد مخدر ـ که از نظر جسمی یا اجتماعی زیان بخش شمرده می شود.
2- جوان(Young)
جوان با توجه به ویژگیها و اختصاصاتی که در منابع مختلف مطرح شده به کسی اطلاق می شود که از نظر سنی در شرایطی که بلوغ نام دارد قرار گرفته که البته به واسطه عوامل طبیعی و ژنتیکی مشخص می شود و در جوامع مختلف متفاوت است و در این دوران تا رسیدن به دوره بزرگسالی که نقطه پایانی آن با توجه به شرایط اقتصادی واجتماعی نظیر ازدواج و اشتغال که باز هم در جوامع مختلف متفاوت است مشخص می شود ، دارای الگوههای رفتاری خاص خود ویا به عبارتی بهتر خرده فرهنگ هایی است که بواسطه آنها سعی در مطرح نمودن خود دارد. همچنین جوان کسی است که از اوقات فراغت و تاثیرپذیری بیشتر و همچنین استقلال طلبی برخوردار می باشد.
3- آموزش(Education):
آموزش در کلی ترین کاربرد یعنی تعلیم فکری و اخلاقی و رشد شخصیت و توانایی های ذهنی افراد مورد نظر ، که از آن می توان در پایداری حیات اجتماع ، تحولات بنیادی در سطح اجتماع و … بهره برد. همچنین آموزش شامل روشهای تأثیرگذاری بر رفتار انسان می شود. بگونه ای که رفتار را با الگو های قابل قبول سازمان اجتماعی سازگار کرده و منجر به نوعی فرهنگ دهی و فرهنگ سازی می شود.3
4- پیشگیری:
معنی لغوی پیشگیری یعنی« جلوگیری از وقوع یک اتفاق» . از نظر بهداشتی پیشگیری عبارتست از مداخله ای مثبت و اندیشمندانه برای مقابله با شرایط مضر قبل از اینکه منجر به اختلال وناتوانی شود.4
امامفهوم پیشگیری در رابطه با اعتیاد« یعنی بکارگیری اقداماتی که منجر به کاهش ابتلای افراد به اعتیاد می شود ». پیشگیری شامل اقداماتی برای کاهش عواملی که افراد را در معرض خطر قرار می دهد و افزایش عواملی که افراد را از مصرف مواد حفظ می کند.5 لذا هرچه بیشتر بتوان به شناخت این عوامل نائل شد بیشتر می توان به موفقیت دست یافت.
اعتیاد چیست؟
سازمان بهداشت جهاني مادة مخدر را اين‌گونه تعريف ميكند: هر ماده‌اي كه پس از وارد شدن به درون بدن بتواند بر يك يا چند عملكرد مغز تأثير بگذارد، مادة مخدر است. اين تعريف مخدرهايي نظير توتون و مشروبات الكلي و مخدرهاي غير قانوني مانند هروئين و L..S.D را نيز در بر مي گيرد. ضمن اينكه در اين تعريف مصرف‌كنندگان مواد مخدر نيز بيمار تلقي ميشوند.ادت كردن، خو گرفتن و خود را وقف عادتي نكوهيده كردن، اعتياد تلقي ميشود. به عبارت ديگر، ابتلاي اسارت آميز به مادة مخدر كه از نظر جسمي يا اجتماعي زيان‌آور شمرده شود، اعتياد نام دارد. اصطلاح اعتياد به سهولت قابل تعريف نيست، و عواقب آن به صور مختلف نظير تحمل و وابستگي بدني هويدا ميشود.در طب جديد به جاي كلمة اعتياد، وابستگي به مواد به كار ميرود كه همان مفهوم را دارد ولي دقيق‌تر و صحيح‌‌تر است. مفهوم اين كلمه آن است كه انسان با استعمال نوعي ماده شيميايي از نظر جسمي و رواني به آن وابستگي پيدا ميكند. به طوري كه بر اثر دستيابي و مصرف دارو احساس آرامش و لذت به او دست ميدهد، اما با نرسيدن دارو، خماري، دردهاي جسماني و احساس ناراحتي را تجربه ميكند.در سال 1950: سازمان ملل متحد در مورد اعتياد به مواد مخدر تعريف زير را ارائه
كرد:اعتياد به مواد مخدر عبارت است از مسموميت تدريجي يا حادي كه به علت مصرف مداوم يك دارو، اعم از طبيعي يا تركيبي، ايجاد ميشود و به حال شخص و اجتماع زيان‌آور مي‌باشد.به عبارت ساده‌تر، اعتياد عبارت است از وابستگي به موادي كه مصرف مكرر آن با كميت مشخص و در زمانهاي معين، از نظر مصرف كننده، ضروري و داراي ويژگي‌هاي زير است:ـ وابستگي جسمي ايجاد ميكند.
ـ وابستگي رواني ايجاد ميكند.ـ پديدة تحمل در بدن نسبت به مواد مصرفي ايجاد ميشود.ـ مادة مورد نياز به هر شكل و از هر طريق بايد به دست بيايد.ـ ماده مصرفي بر مصرف كننده، خانواده و جامعه تأثير مخرب دارد.وابستگي جسمي حالتي است كه پس از مصرف مكرر ماده‌اي خاص در شخص ايجاد ميشود و در صورت عدم مصرف يا از بين رفتن اثر آن، شخص دچار اختلالات شديد جسمي نظير پا درد، آبريزش بيني، دردهاي شديد استخواني، بي قراري ، دل پيچه و … مي شود.
وابستگي رواني، ميل به تكرار تجربه احساس رضايت ناشي از سوء‌مصرف مواد است. به بيان ديگر،فرد با مصرف مادة مخدر، احساس رضايت را تجربه مي‌نمايد. اين احساس رضايت و خشنودي، ميل به تجربه مجدد آن ماده را در ذهن برمي‌انگيزد كه خود باعث تكرار مصرف ميشود. در واقع اين حالت ميل، گونه‌اي از شرطي شدن است؛ به طوري كه فرد عملاً با مصرف آن ماده در موقع ناراحتي، آن را تجربه ميكند. در اين نوع وابستگي، مصرف كننده علاوه بر مادة مصرفي، به شرايطي محيطي و آدابي كه ويژة افراد مزبور است نيز وابسته ميشود.پديدة تحمل، سازگاري انسان با مادة مصرفي است و نشانة آن تخفيف و كاهش واكنشهاي جسمي، نسبت به مصرف مداوم مقدار معيني از يك ماده است. در نتيجه اگر مصرف كننده بخواهد همان حالات را تجربه كند، بايد مقدار بيشتري از آن ماده را مصرف كند.مثال:اگر فرد روزي يك نخود ترياك مصرف مي‌كرده است، به تدريج مجبور ميشود روزي دو نخود مصرف كند.
اگر فرد روزي دو بار حشيش مي‌كشيده است، به تدريج مجبور ميشود روزي پنج بار حشيش بكشدمنظور از سوء مصرف مواد مخدر، مصرف هر نوع ماده مخدري است كه زيانهاي جسمي، رواني، عاطفي و اجتماعي به شخص مصرف كننده يا ديگران وارد ميكند. به اين ترتيب مصرف هرگونه ماده ممنوع يا تحت كنترل، بدون هدف درماني، سوء مصرف شمرده ميشود.
مثال: ـ مصرف ترياك در كشور ما غير قانوني است. پس حتي يكبار كشيدن آن سوء مصرف است.
ـ مصرف مشروبات الكلي، گاهي باعث بروز عصبانيت و پرخاشگري ميشود پس نوشيدن آن سوء مصرف است.
منظور از ترك،بازگشت معتاد به دوره بهبودي با كاهش يا قطع ماده مصرفي است. از علايم ترك اعتياد مثلاً ترياك، بروز درد در دستها و پاها و ترك حشيش ايجاد حالت تهوع مي‌باشد.
مثال:
ـ ترك ترياك باعث ايجاد درد در دست و پاها ميشود.
ـ ترك حشيش گاهي باعث ايجاد حالت تهوع ميشود.
معتاد كسي است كه بر اثر مصرف مكرر و مداوم مواد مخدر يا دارو به آن متكي شده باشد. به عبارت ديگر، قرباني هر نوع وابستگي دارويي يا رواني به مواد مخدر، معتاد شناخته ميشود. از نظر جامعه شناسي، معتاد كسي است كه به مواد ايجاد‌كننده تغييرات غير قابل قبول اجتماعي و فردي وابستگي دارد و در صورتي كه دارو به بدن وي نرسد، اختلالات رواني و فيزيكي موسوم به سندرم محروميت در او ايجاد ميشود.معتاد، فردي است كه بدون مصرف ماده مخدر يا داروي خاصي دچار علايم محروميت شود.
تاريخچه مواد مخدر (در جهان و ايران)
مکتوبات تاريخي چنين مي نمايد که بشر از آغاز تاريخ از مواد مخدر براي تسکين دردها و آلام خود که به تجربه با آنها آشنا شده بودند استفاده مي نموده است بر خلاف آنچه که مشهور است، چيني ها اولين مردمي نبودند که با ترياک آشنايي داشتند، گرچه حکما و دانشمندان چيني از ديرباز باخواص درماني ترياک آشنا بودند ولي احتمالا در قرن نهم و يا دهم بود که ترياک توسط اعراب به کشور چين معرفي شد.
نوشته هايي که از تمدن سومري ها باقي است، نشان مي دهد که سومريان از کهن ترين اقوامي بودند که نه تنها از ترياک استفاده مي کردند، بلکه نام « گياه شفابخش» نيز بر آن نهاده بودند، که هنوز اين نام شايع است.پزشکان آشوري نيز صدها سال پيش از ميلاد مسيح به خواص داروئي ترياک پي برده بودند. نوشته هاي باستاني نشان مي دهد که ترياک در تمام دوره هاي تاريخ بابل، مصر، يونان و روم استعمال مي شد و حتي هومر شاعر يوناني در آثار خود از گل خشخاش سخن به ميان آورده و آن را جزو گل هاي زينتي باغ هاي روم در ششصد سال پيش از ميلاد مي دانسته است.بر اساس پاپيروس هاي باقيمانده از مصريان، مصري ها از زمان هاي قديم خشخاش (ترياک) استعمال مي کردند و اسم (THE BAICA) مشتق از شهر THEBES است که در آن جا مي کاشتند، لذا کشت خشخاش با اين که در ممالک شرقي از جمله ايران، چين، هند، ترکيه و ممالک اروپايي به عمل مي آمد، ولي اصل آن از مصر بوده است
مجارستان اولين کشور اروپايي است که با خشخاش آشنا شد و گياه شناسان کشور مذکور هزار و دويست سال پيش از ميلاد آن را مي شناخته و شيره اش را به کار مي برده اند.
ساکنان سرزمين هند نيز در شمار نخستين آشنايان به گياه مواد مخدر «کوکنار» مي باشند و گفته مي شود که هنگاميکه داريوش بزرگ آن کشور را گشود هنديها افيون را مي شناخته و با آن سر و کار داشتند.
يونانيان زمان سقراط به آثار طبي ترياک پي برده و براي تسکين و آرامش آلام خود به کار مي بردند.در ايران دانشمندان و پزشکاني چون محمدبن زکرياي رازي و ابن سينا اولين کساني بودند که به خواص داروئي ترياک آشنا بوده و آن را براي مداواي بيماران خود تجويز مي کردند.
به طور کلي استعمال ترياک در ايران را پاره اي ره آورد حمله اعراب يا چنگيز و يا سوغات لشکرکشي نادرشاه به هندوستان مي دانند. ولي آن چه مسلم است در زمان حکومت صفويان مصرف اين ماده متداول بوده و چنانچه از شواهد برمي آيد، زمان صفويه استعمال ترياک بيشتر به منظور تعديل اضطراب خاطر بزرگان و در باريان و رجال عالي مقام معمول بود .در قرن دهم هجري شاه طهماسب صفوي مصرف مواد افيوني را جدي تلقي مي کند و دستور مي دهد تا ترياک موجود در دربار را معدوم نمايند. در زمان شاه عباس ظاهرا بايد مصرف اين مواد توسعه بيشتري پيدا کرده باشد زيرا مي گويند شربت کوکنار که همان جوشانده خشخاش است بسيار رايج بوده به طوريکه شاه عباس دوم ضرورت مبارزه با آن را دريافته و براي جلوگيري از مصرف آن ناگزير از صدور احکام و فرامين موکدي مي شود.
تا پيش از قرن نوزدهم ترياک در ايران به طور وسيع کشت نمي شد و ترياک کشي آن چنان رواج نداشت. ترياک کشي در ايران از زمان ناصر الدين شاه شروع مي شود. در دوران اميرکبير کشت خشخاش به صورت آزمايشي در اطراف تهران انجام گرفته است.
استعمار انگليس پس از به زانو در آوردن هند بر آن شد که ميان لندن و هندوستان خط ارتباطي تلگراف برقرار کند و براي اينکار مي بايست از سرزمين ايران بهره مي گرفتند و از اين جهت آن را به ناصر الدين شاه مطرح و عملي ساختند و به اين طريق سيم بانان و کارگران هندي خط ارتباط ، از بزرگترين انگيزه هاي گسترش و آموزش ترياک کشي در ايران بودند و خراسان به عنوان ترياک کشي در تيررس آرمان هاي شوم آنان قرار گرفت به طوريکه از سال 1851 پيش قراولان قاچاقچيان اين داروي تحذير کننده و اعتياد آور در لباس هاي دراويش هندي در خراسان و کرمان پراکنده شدند و به ترياک کشي پرداختند .چون انگليسي ها ترياک ايران را خوب مي خريدند ، کشاورزان دست از زراعت گندم کشيدند و به کشت خشخاش روي آوردند . قانون هاي تحديد ترياک (1329 قمري) و انحصار ترياک و مجازات مرتکبين قاچاق مواد افيوني و توليد و توزيع غيرقانوني هر چند ظاهرا در جهت کاهش مصرف اين ماده و مبارزه با آن وضع و کنترل محدود هم از بين رفت و در سال هاي جنگ جهاني دوم و بعد از آن قاچاق مواد افيوني و اعتياد آن رواج بيشتري پيدا مي کند در سال 1334 قانون منع کشت خشخاش و جلوگيري از مصرف غير طبيعي ترياک از تصويب مجلس گذشت و وزارت بهداري را مسئول معتادين قرار دادند.
در سال 1348 دولت قانون منع کشت خشخاش را لغو کرد و به جاي آن قانون کشت محدود خشخاش و سهميه کوپن ترياک را رواج داد
پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران ، در خرداد ماه 1359 قانون سهميه ترياک معتادان مجاز لغو و دوره اي به مدت شش ماه به عنوان ترک اعتياد مقرر شد و از آن پس (اتمام مهلت) اعتياد جرم و معتاد مجرم شناختهشد.
شناسایی مواد مخدر
انواع مواد مخدر :
- سستی زا
- توهم زا
- توان افزا
مواد سستى زا :
سستی زا: موادى هستند که مصرف آن بر روى سلسله اعصاب مصرف کننده اثر گذاشته و در نتیجه فعالیت فکرى و بدنى او را سست نماید.
این مواد به دو دسته تقسیم می‌شوند :
– طبیعى ، مانند : استحصالات گیاه خشخاش، تریاک، شیره تریاک، مرفین
– مصنوعى ، مانند : هروئین، متادون، نرمتادون، پاپاورین، پتیدین، انواع و اقسام قرص هاى مسکن و آرام بخش
توهم زا: با مصرف این مواد فرد دچار اوهام حسى و بصرى می شود. این مواد را هالوسینوژن می گویند که شامل:
طبیعى ، مانند : استحصالات گیاه شاهدانه،حشیش، بنگ، ماریجوانا، گراس، چرس؛ مسکالین، جو سیاه آفت زده،برخى از قارچهاى حاوى مواد توهم زا، دانه هاى نوعى نیلوفر وحشی- مصنوعی ،مانند : ال.اس.دی(L.S.D) ، دی متیل تریپتامین (D.M.T) ، دی اتیل تریپتامین (D.E.T)توان افزا: مصرف آن بر روى سلسله اعصاب تأثیر گذاشته و در نتیجه فعالیت فکرى و بدنى مصرف کننده بیشتر و باعث هیجان می شود. این مواد به دو دسته تقسیم می شوند که عبارتند از :
– طبیعی ، مانند : برگ کوکا، کوکائین، کراک، برگ و ساقه برخى درختان مثل خات و کراتم و ناس
– مصنوعی ، مانند : آمفتامین، متیل آمفتامین، ترکیبات آمفتامینها
مواد سستى زا
تریاک :قدیمى ترین و مشهورترین ماده مخدر است که از گیاه خشخاش به دست می آید. این گیاه حدود ۲۵۰۰ ســــال قبل در منطقه مدیترانه کشت مى شده است. سابقه این گیاه را تا ۵۰۰۰ سال قـــــــبــل هم ذکر می کنند. از آثارى که از سومریها باقـــى مانده اســــت، چــنین بــر می آید، آنها این ماده را استعمال می کرده اند و با آن گیاه شادى بخش می گفتند. در نوشته هاى هومر از تریاک نام برده شده است.
تریاک شیره منعقد شده تخمدان کال بوته خشخاش است که از نظر علمى به پاپاور معروف است. خشخاش بوته اى است یکساله که در مناطق معتدل می روید. رشد سالانه این گیاه به ارتفاعى معادل ۱۱۰-۷۰ سانتیمتر میرسد. در اواسط بهار، بعد از این که گلهاى رنگارنگ ان کم کم شروع به ریختن می کند، از میان گلها کپسول ظاهر می شود که به آن گرز خشخاش می گویند. این گرزها در اواخر بهار و اوائل تابستان داراى پوست سبزى است که به زردى مى گراید. البته، قبل از این که میوه گیاه خشک و زرد شود به روش خاص مبادرت به تیغ زدن آن می نمایند. این کار به وسیله افرادى که تجربه خاصى در تیغ زدن دارند، انجام می‌شود. آنان در ساعات اولیه شب با تیغهاى مخصوص و با ایجاد چندین شیار افقى و یا عمودى و یا مورب بر روى گرزها مبادرت به تیغ زدن مینمایند. صبح روز بعد، شیره سفید رنگى از محل شکافهاى گرز به بیرون ترشح می‌کند و در مجاورت هوا به صمغ قهوهاى رنگ تبدیل گردیده در پیاله مخصوص جمع آورى و براى تریاک مالى آماده و به صورت لول روانه بازار قاچاق می شودتریاک آماده مصرف، ماده اى است خمیرى به رنگ قهوهاى که بر حسب نوع و منطقه کشت خشخاش و آب و هواى منطقه پرورش از قهوهاى روشن تا تیره وجود دارد نامهاى دیگر آن افیون، اپیوم و تریاق می باشد.
شیره تریاک:
پس از تیغ زدن گرز خشخاش، ماده اى شیرى رنگ از آن خارج می شود که به آن شیره تریاک گویند. این شیره در مجاورت هوا تیره شده به رنگ قهوه اى تبدیل می گردد
نحوه مصرف :
– تدخین به وسیله وافور و یا با وسیلى مانند آن مثل قلیان، قلقلی، سیخ و سنگ
– استفاده به صورت قرص
– حل کردن در آب یا چاى و نوشیدن آن
عوارض :
– مغز: وابستگى (اعتیاد)، بیخوابى هنگام شب، خواب الودگى در طى روز
– تغییرات شخصیتی:
۱-کاهش علائق و انگیزهها
۲-کاهش احساس مسئولیت
۳-کاهش توجه به تحصیل، شغل و خانواده
۴-افسردگى و بی قراری، پرخاشگری، اغماء به دنبال مصرف زیاد
– گوارش: تهوع و استفراغ، کاهش اسید معده و اختلال در هضم غذا، کاهش فعالیت روده ها و یبوست مزمن، بی اشتهایى و کاهش وزن، سوء تغذیه، خشکى دهان، اختلال در کبد
– پوست: خارش، تیره شدن رنگ پوست، تیرگى لبها، کهیر
– بیضه و تخمدان: کاهش توان و میل جنسی، بهم خوردن دوره هاى قاعدگى در زنان
– تضعیف دفاع بدن علیه بیماریها: بی حسى و عدم تعادل بدنی، عفونت ریه، یست تنفسى به دنبال مصرف زیاد، انقباض مردمک چشم
الکالویید : تریاک داراى ترکیبات بسیارى است که تاکنون ۲۵ نوع موثر آن شناخته شده است. مهمترین آلکالوییدهاى تریاک عبارتند از مرفین، نارکوتین، پاپاورین، تبائین، کدئین و نارسئین.
مرفین :
مرفین از کلمه مورفئوس خداى رویایى یونان باستان مشتق شده است و یکى از اجزاى اصلى و اساسى تریاک است که به طور متوسط از هر ۱۰ کیلوگرم تریاک یک کیلوگرم مرفین تهیه می‌شود. رنگ آن به صورت کرم روشن و گاهى اوقات به رنگ آرد نخودچى و مزه آن تلخ است. ذرات آن در زیر ذره بین
شبیه کریستال هاى سوزنى است. از نظر دارویی، ضد درد بوده، با اثرات رخوت زیى که بر روى مغز دارد، باعث کنترل دردهاى شدید می شود و به همین خاطر مصرف مجاز آن فقط در بیمارستانهاست.
هروئین :
هروئین از کلمه هیروس یا هیرو به معنى مرد قهرمان گرفته شده است. البته این کلمه به معنى زن قهرمان، زن برجسته، زنى که خدمات بزرگى به عالم بشریت کرده و زن ایده آل نیز اطلاق می‌شود. هروئین یکى از ترکیبات مرفین مى باشد که با عمل استیلاسیون بدست مى آید.ا ین ماده به رنگ سفید میل به کرم داراى طعمى تلخ و بى بو است که پس از مدتى نگهدارى بوى ترشى و سرکه می دهد.
نحوه پیدایش :
هروئین، قویترین و مخربترین ماده مخدر دنیا به شمار مى اید که در سال۱۸۷۴ توسط یک دانشمند انگلیسى ساخته شد و تحقیقات بیشتر را درباره این ماده دانشمندان آلمان در سال ۱۸۹۰ تکمیل نموده و آن را به عنوان دارو معرفى نمودند. در ایران اولین لابراتور هروئین سازى در سال ۱۳۳۴ توسط فردى به نام دکتر مصطفوى ایجاد گردید. وى نحوه ساخت و استخراج هروئین از تریاک را به عده اى آموخت که باعث به وجود آمدن لابراتوارهاى بیشترى در سطح کشور گردید.
نحوه استعمال :
هروئین از طریق کشیدن از راه مجارى تنفسی، تزریق داخل رگها و تزریق زیر جلدى استعمال می‌شود. مصرف هروئین از طریق مجارى تنفسی(دهان) با زرورق به این صورت است که لبه زرورق سیگار یا هر نوع زرورق دیگر را به طرفى که از جنس کاغذ است تا می کنند و با آن یک لوله میسازند، سپس هروئین را که معمولا حدود ۵ سانتى است روى سطح زرورق دیگرى می ریزند و یک تکه مقواى بریده و نازک را به صورت چوب کبریت درآورده پس از آتش زدن زرورق گرفته سپس دود حاصله را از دهان استنشاق می کنند.
در استعمال تزریقی، ابتدا معتادان از رگهایى که جلوى ساعد دستها نمایان است استفاده کرده، پس از آن که مدت طولانى از تزریق نقاط مختلف دستها گذشت و دیگر این نقاط جوابگو نبود ، به ترتیب نوبت به پشت دست، ساق پا، گردن و در نهایت به بیضه ها میرسد. تزریق در بیضه ها آخرین مرحله این گونه معتادان است.
عوارض
1-وابستگی، افسردگی
2-تغییرات شخصیتى
3-کاهش علائق و انگیزه ها
4-کاهش احساس مسؤلیت
5-کاهش توجه به تحصیل ، شغل و خانواده
6- بیخوابى هنگام شب، خواب آلودگى در طى روز، پرخاشگری، آبسه چرکى مغز، عفونت مغز، بیماریهاى مختلف ناشى از مرگ بخشى از سلولهاى مغزى و نخاع به دنبال مصرف زیاد
7- گوارش : تهوع و استفراغ، کاهش اسید معده و اختلال در هضم غذا بى اشتهایى و کاهش وزن
8- کلیه : ناتوانى در تخلیه ادرار، نارسایی، عفونت کلیه
9- پوست : خارش، تیره شدن رنگ پوست، تیرگى لبها، کهیر، عفونت پوست
10- ریه : انسداد ناگهانى رگهاى تغذیه کننده ریه، عفونت ریه، ایست تنفسى به دنبال مصرف زیاد
11- قلب : نارسایى قلب، بهم خوردن نظم ضربان قلب، عفونت کلیه داخلى و دریچه هاى قلب
12- عروق و خون : سخت شدن دیواره عروق، التهاب عروق، عفونت عروق
13- کبد : اشکال در کار کبد، عفونت و التهاب کبد، بیمارى مزمن کبدى
14- بیضه و تخمدان : کاهش میل جنسی، کاهش توان جنسى
متادون :
یک ماده مخدر مصنوعى است که در جنگ جهانى دوم به علت کمبود مرفین براى تسکین مجروحین به وسیله آلمانى ها ساخته شد. در حقیقت متادون یک داروى برطرف کننده درد است که براى تسکین سرفه هم از آن استفاده میکنند. گرچه متادون خود یک ماده اعتیادآورنده قوى است ولى به عنوان یک داروى پزشکى براى ترک و معالجه معتادان به تریاک، هروئین و مرفین از آن استفاده می کنند. اثرات دارویى آن تا حدى شبیه به مرفین بوده، با این تفاوت که پس از مصرف، مدت بیشترى طول میکشد تا اثرات آن ظاهر شود و به مدت طولانى تر در بدن باقى می ماند
کدئین :
یکى از مشتقات معروف تریاک است که ۰/۲الى ۰/۸ درصد آن را تشکیل می‌دهد و به عنوان مسکن در اشکال مختلف قرص، کپسول و شربت در پزشکى کاربرد دارد. اثر کدئین در حدود اثر مرفین است و در صورتى که زیاد مصرف شود علائمى مانند اثرات مرفین خواهد داشت. نحوه مصرف آن به صورت تزریقى و خوراکى میباشد.
پاپاورین :
یکى از مشتقات مؤثر تریاک میباشد که سفید کریستالى است و از نظر زهرآگین بودن حد وسط مرفین و کدئین است. ماده اى است نشاط آور و محرک. کار عضلات صاف مثل روده را کند کرده و باعث شل شدن آنها میگردد. در برونشها و رگها انبساط ایجاد نموده و در آب نامحلول است و در الکل حل می‌شود.
پتیدین :
این ماده هم مثل متادون از داروهاى سستی زاى مصنوعى می باشد که قدرت ضد درد آن از مرفین کمتر است و عضلات بدن را سست و شل می کند
مواد توهم زا :
حشیش :
ماده اى به رنگ سبز تیره و گاهى قهوه اى مایل به سبز شبیه حنا که از گل، برگ و ساقه گیاه شاهدانه مؤنث و از ترشحات چسبنده آنها به صورت صمغ به دست می آید. شاهدانه بوته اى است شبیه گزنه که بلندیش تا ۲ متر میرسد. گیاه نر و ماده آن به صورت جداگانه بوده داراى برگهاى انبوه دراز و کنگره دار میباشد که میوه آن در سر شاخه به صورت خوشه نمایان است. اصولا شاهدانه براى روغن گیرى و خوراک طیور استفاده می‌شود. بو داده و برشته آن را مردم به صورت تفنن میخورند. نام لاتین این گیاه کانابیس است. اگر از سر شاخه هاى به گل نشسته گیاه ماده چسبندهاى به نام رزین که در حال ترشح است جمع آورى و خشک شود، در واقع حشیش به دست آمده است. این گیاه در آمریکاى شمالى به نام ماریجوانا یا چرس، در انگلیس به گراس، در فرانسه ادب، در هندوستان بنگه و گنجا، در خاور نزدیک و خاورمیانه حشیش، در افریقاى جنوبى دگا، در سوریه و لبنان حشیشه الکیف، در ترکیه اسر یا اسرا، در افریقاى مرکزى کامبا، در اسپانیا و در دیگر کشورها به اسامى مختلفى چون وید، پات، شانگ، چاراز، مکونا و غیره شهرت دارد.
در هر حــال هــر اســم و نــامــى بر ایــن گیاه و مشتقات آن نهاده شود، اثرات توهم زایى آن همچنان پابر جاست در اینجا به حالاتى که پس از استعمال حشیش و ماریجوانا در مصرف کننده روى می‌دهد به طور اختصار اشاره می کنیم :
در اثر نشئه شدن اشیاى مجاورش را بزرگتر و یا کوچکتر مى بیند.
اشتهاى کاذب و میل به مصرف غذا پیدا می کند.
احساس قدرت عجیب در خود داشته و دست به اعمال وحشیانه و جنون آور و خشونت زا زده و احساس پرواز کردن و سفر در آسمان و نوعى انبساط خاطر و آرامش و اعتماد به نفس کاذب پیدا می‌کند.4- فرد به خواب عمیقى فرو مى رود.حشیش حاوى مادهاى شیمیایى به نام H.C (تترا هیدرو کانا بینول) است که ماده مؤثر آن به شمار می رود. حــشیـش در طــبــقـه بـنـدى مـواد مخدر، جزء مواد توهم زاى طبیعى می باشد.
آثار مصرف حشیش:
- تغییر در درک رنگ و صدا 2- افزیش اشتهاى کاذب 3- – تند شدن ضربان قلب 4– قرمزى چشم 5- ختلال حافظه، گیجى و بیتوجهى به اطراف 6- به همخوردگى تعادل حرکتى 7- علائم روانى شدید، مانند شنیدن صداهاى غیر واقعی، صحبتهاى نامربوط، توهم و هذیان، اختلال توجه، احساس کند شدن گذر زمان، سرخوشى و خنده خود به خود
عوارض مصرف طولانى حشیش:
- بیماریهای تنفسى مزمن و سرطان ریه 2- نازایى در زن و عقیمى در مرد 3 – از بین رفتن سلولهاى مغزى (پوک شدن مغز) 4- التهاب و انسداد مزمن مجارى تنفسى 5- اختلال روانى شدید و پیدار 6 – کم شدن علاقه و انگیزه براى زندگی، شغل و روابط اجتماعى و خانوادگى 7 – سندرم بی انگیزگى (ناامیدی، بی تفاوتى و بی مسئولیتى در مقابل امور جارى زندگى) 8 – تشنج
علائم ترک حشیش:
1– تحریک پذیری، بی قرارى و اضطراب 2 – اختلال خواب و بی اشتهایى 3 – تعریق و لرزش 4 – اسهال، تهوع و استفراغ 5 – دردهاى عضلانى 6 – افزیش درجه حرارت
بنگ :
سر شاخه هاى گلدار یا به میوه نشسته و خشک شده بوته شاهدانه – اعم از ینکه ماده رزینى آن را قبلا گرفته یا نگرفته باشند – بنگ نامیده می شود.
مارى جوانا :
در آمریکا برگها و گلهاى شاهدانه آمریکایى را خشک میکنند و از آن توتون سبز رنگى به دست می آورند که همان ماری جواناست. چون این توتون خیلى زبر است براى پیچیدن آن از چندین دور کاغذهاى سفید یا قهوه اى رنگ استفاده میکنند و آن را ریفر مى نامند. مشتاقان آن را به صورت دسته جمعى در محل هایى به نام تیپاد تدخین میکنند. این سیگار به کندى میسوزد و خیلى زود خاموش میگردد، به همین علت معتادان با پکهاى سریع و دسته جمعى مانع خاموش شدن آن می شوند و براى این که از این سیگار استفاده کامل بشود در اماکن سر بسته استعمال میگردد.
گراس :
در زبان انگلیسى به معنى علف است و در اصطلاح همان بنگ و ماریجواناست. برگهاى بوته شاهدانه که در واقع مثل علف است جمع آورى کرده، مانند سیگار مصرف می کنند، گاهى هم آن را مثل چاى دم کرده و می خورند.
چرس :
همان حشیش است که از رزین آماده شده از سر شاخه هاى گلدار و به میوه نشسته گیاه بالغ شاهدانه تهیه می‌شود و از انواع دیگر ان مرغوبتر است.
مسکالین :
ماده اصلى و فعال کاکتوس است (معمولا این کاکتوسها به نام پیوت معروفند) که قرنهاست به عنوان دارویى سحرآمیز براى درمان دردها مصرف می شود. نحوه تهیه آن به این صورت است که تکه هایى از قسمت فوقانى این گیاه را بریده و پس از خرد کردن می جوند و یا با ساییدن آن را به صورت پودر درآورده و با ریختن به داخل کپسول، مورد استفاده قرار می‌دهند.
ال.اس.دی :
مخفف “ اسید لیزرژیک دى اتیل امید ” ماده نیمه ترکیبى است که در لابراتور به دست مى آید. این ماده به صورت طبیعى در چاودار آفت زده وجود دارد. بر روى آن قارچى به رنگ مس نشو و نما می‌کند که آرگو نامیده می‌شود. این قارچ حاوى اسیدى به نام اسید لیزرژیک میباشد و مشتقات آن توهم زا می باشد. یکى از عوارض مصرف، تیره شدن مردمک چشم و ایجاد خطوط رنگین به هنگام بسته شدن چشمها در منطقه بینایى است. عمق تصاویر و اشیا در نظر مصرف کننده تشدید شده و اشیاى ثابت ممکن است در نظرش به حرکت درآیند، گاهى حالت تهوع، سرد شدن بدن و لرزش احساس می‌شود. قدرت شنوایى تشدید شده و زمزمه هاى نامفهوم به گوش میرسد. حس زمان و گذشت آن در حد بسیار زیادى کند می‌شود. انطباق فکر از بین رفته و هر چه میزان مصرف بیشتر باشد تجزیه و تحلیل منطقى کمترى در ذهن به وجود می آید.
دى . ام . تى :
یکى از مواد توهم زا می باشد که معمولا معتادین ال . اس . دى از این ماده استفاده می کنند. آثار آن شبیه ال. اس .دى است. کسانى که به دنبال راه گریز سریع از واقعیتها هستند از ان مصرف میکنند. اگر از راه دهان مصرف شود تولید دل درد می کند. بنابرین یا از راه تزریق عضلانى استعمال و یا با توتون و ماریجوانا مخلوط کرده دود می کنند.
مواد توان افزا :
کوکائین :
یک از موادمخدر توان افزاى طبیعى می باشد که از برگ کوکا تهیه می‌شود کشورهاى بولیوی، کلمبیا و پرو بزرگترین محل رشد و نمو کوکا به شمار میروند. کوکا گیاهى است که در ارتفاع ۶۰۰ تا ۲۰۰۰ مترى از سطح دریا در دامنه باخترى کوههاى آند که هواى معتدل و مرطوبى دارد میروید. ارتفاع این گیاه به ۲ متر هم میرسد و برگهایى دارد که شکل و رنگ و ابعاد آن یاد آور درخت زیتون است. گیاه کوکا حاوى ماده توانا فزا ست که مصرف آن سبب فعال شدن مرکز بیخبرى و سرخوشى در مغز مصرف کننده می‌شود. ماده حاصل از برگ کوکا، کوکائین نامیده می‌شود.نخستین بار بومیان کشور “پرو” از برگ این درخت براى تسکین درد و رفع خستگى استفاده نمودند. اعتیاد به آن جنبه روانى دارد. کوکائین ماده مؤثر رگ برگهاى این گیاه است که به ارى تاکسیلین شهرت دارد. رنگ آن سفید شفاف و همانند کریستال ریز میباشد و با مختصر تکانى بلورهاى ریزان بر روى هم میغلتند. این ماده، یک ضد درد موضعى بسیار قوى است، از پوست و مخاط بینى هم جذب می‌شود. گرد کوکائین از راه بینى استنشاق و یا در رگ تزریق می‌شود که خاصیت آن، ایجاد نیرو و هیجان، کاهش احساس گرسنگى مى نماید و استعمال زیاد آن موجب جنون می‌شود. نامهاى خیابانى آن کوک، کاندی، هپى میباشد.
کراک :مشتقى از کوکائین است که جنبه اعتیادآورى آن بسیار زیاد و اثرات جانبى آن دهشتناک است. در واقع کراک، کوکائینى است که دستکارى شده و غالبا با پیپ هاى شیشهاى دود می‌شود. براى معتاد شدن به کراک فقط چند پیپ کراک کفایت می‌کند.
خات یا قات :
خات علاوه بر این که به صورت وحشى رشد مى کند، عمدتا در مناطق مشخصى از شرق افریقا و شبه جزیره عربستان کشت می‌شود. برگهاى این گیاه با توجه به خواص محرکشان به صورت جویدنى مصرف مى شوند، به طورى که به مصرف کننده احساس نشاط داده و تا حدودى جلوى گرسنگى را میگیرد .
طعم آن تلخ است و مصرف آن بیشتر در عصر و اوائل شب صورت میگیرد. کشورهاى تولیدکننده، مقادیر انبوهى محموله هاى منجمد، خشک و واکیوم شده خات را به اروپا و سایر نقاط جهان ارسال میکنند. این محموله در کشورهاى مزبور توسط اتباع کشورهاى تولید کننده مصرف می‌شود. برخى کشورها جهت محدود کردن واردات یا مصرف خات تدابیرى اتخاذ کرده اند. خات در حال حاضر تحت کنترل مقررات بین المللى قرار ندارد.
کراتم :
درختى است که در تایلند می روید. مردم آن سرزمین برگهاى تازه آن را میجوند و یا آن را خشک کرده مانند سیگار میکشند. خاصیت ماده مؤثر این درخت، توان افزیى است و احساس نشاط و هوشیارى کاذب مختصرى نیز در مصرفکننده به وجود مى آورد.
ناس :
در بسیارى از منابع آمده است، ناس بوته اى است که در افغانستان و پاکستان مى روید. برگهاى آن را اگر تازه باشد ، میجوند و خشک کرده آن را مثل حنا کوبیده در زیر لثه قرار می‌دهند. براى تأثیر بهتر و بیشتر، کمى خاک سیگار یا آب آهک به آن اضافه میکنند. مصرف کنندگان آن احساس گرمى و نشاط میکنند، ولى اثر آن به مراتب از سایر مواد محرک کمتر است.
آمفتامین:
گروه وسیعى از داروهاى محرک (توان افزا) هستند که باعث تحریک و فعالیت سلسله اعصاب مرکزى مى شوند و به اشکال قرص، کپسول، پودر و میع وجود دارند.
شیشه:
يكي از انواع موادمخدر كه امروزه از مواد نسبتاً پر مصرف مي باشد کریستال دى متامفتامین هیدروکلرید یا به زبان عامیانه آيس ، شيشه يا كريستال است. وجه تسميه اين ماده‌مخدر اين است كه اين ماده در بعضی حالات ، شكل ظاهري آن شبيه خرده شیشه است و يا تكه‌هاي كوچک يخ ، اما بیشتر به صورت دانه های ریز است . اين ماده در اروپا و آمريكا بيشتر به نام آيس شناخته ميشود. شابو كه در آسياي جنوب‌شرقي و خاوردور رواج دارد نيز شباهت‌هايي با اين ماده دارد.
تحقيقات نشان ميدهد كه مهمترين تركيب اين ماده‌مخدر آمفتامين است. سابقه توليد و مصرف آمفتامين به قبل از جنگ جهاني دوم مي‌رسد و در زمان جنگ جهاني دوم به عنوان يك داروي مؤثر در رفع افسردگي سربازاني كه مشغول جنگ بودند و يا نيروهايي كه قرار بود چندين شبانه‌روز را به صورت پيوسته به نبرد مشغول باشند و فرصت استراحت نداشتند براي بالا بردن سطح انرژي آنان استفاده مي‌شد.
نشئگي حاصل از مصرف اين ماده تقريباً شبيه هيچ مادمخدر ديگري نيست. عوارض مصرف اين ماده ، بسيار خطرناك و سنگين است. مصرف‌كنندگان اين ماده در دفعات اولیه مصرف ، گاه تا 72 ساعت نمي‌خوابند. در اين مدت ، سطح انرژی بسیار بالا ، توهم شديد و خيره شدن به يك نقطه خاص براي چندين ساعت و همينطور رفتارهاي بي‌پروا ، از حالات نشئگي اين ماده محسوب ميشود. پس از بين رفتن اثر اين ماده ، شخص مصرف‌كننده طوري احساس خستگي و كوفتگي ميكند كه ممكن است حدود 48 ساعت يا 2 شبانه‌روز به صورت پيوسته خواب باشد و پس از بيداري سر دردهاي شديد ، بي‌قراري ، لرزش و حركات غيرعادي اعضاء بدن مثل دست و سر از حالات آن است.مصرف‌كنندگان شيشه براي از بين بردن اين حالت معمولاً دوباره مصرف مي‌كنند و مانند ساير موادمخدر فرايند اعتياد آغاز ميشود و پس از مدتي مصرف‌كننده شيشه تبديل به يك معتاد تمام‌عيار ميشود كه البته با مصرف‌كنندگان ساير موادمخدر مثل ترياك و حتي هرويين بسيار تفاوت دارد. عوارض مصرف شيشه را در طول چندماه ، حتي مصرف هرويين در طول چندين سال به وجود نمي‌آورد.
عوارض مصرف شيشه به قدری وحشتناک است که حقیقتاً هرویین و یا قوی ترین مخدرهای سنتی در مقابل آن بسیار ضعیف هستند .مصرف‌كننده شيشه در حالت خماري ، دست به حركات جنون‌آميزي ميزند كه شايد از ديوانگان زنجيري هم سر نزدند. از مهمترين عوارض طولاني مدت مصرف شيشه كه معمولاً بعد از گذشت كمتر از 6 ماه مصرف خود را نشان ميدهد اختلال شديد در عملكرد دريچه پروستات است كه معمولاً ادرار و اسپرم با هم دفع ميشوند. آسيب‌هاي شديد كبدي و جوش‌هاي صورت ، ايجاد عفونت در دستگاه گوارش ، خصوصاً روده ها ، كوچك شدن بيضه‌ها به همراه درد شديد و تضعيف قواي جنسي از ديگر عوارض اين ماده‌مخدر خطرناك است.
توهمات شيشه به گونه ای است که بیان آن ها کار ساده ای نیست ، باورکردنی نیست . شیشه ای ها پس از گذشت مدتی از مصرف شیشه شدیداً بدبین می شوند ، همه مردم را دشمن خود می دانند ، فکر می کنند سیستم های امنیتی از کا ، گ ، ب گرفته تا سی آی ، ای همه دنبال آن ها هستند ، تصور می کند در همه جا مشغول پاییدن او هستند ، حتی در خانه اش ابزار مراقبت کار گذاشته اند ، به نزدیک نرین افراد خانواده خود شدیداً بدبین می شود ، بدبینی که قابل گفتن نیست ، اگر متاهل باشد به همسر خود بدبین می شود حتی فکر می کند که فرزندانش متعلق به او نیستند ، وقتی با او صحبت می کنند هرگز حاضر نیست حرف و صحبت دیگران را بپذیرد و تایید کند ، فکر می کند همه اشتباه می کنند ، همه دنیا اشتباه می کنند و فقط اوست که درست فکر می کند ، یکی از تفکرات جالب شیشه ای ها این است که فکر می کنند از زمانی که مصرف کننده شیشه شده اند بسیار پیشرفت کرده اند و تبدیل به انسان های دانایی شده اند و چیزهایی را می فهمند که دیگران نمی فهمند
اكستازي:
متيل نيديوكسي مت آمفتامين كه معمولاً به اختصار MDMA يا اكتساسي خوانده ميشود (يك داروي غير قانوني است كه هم ويژگي محرك زاها را دارد و هم توهم‌زاها. اين قرص به نام قرص شادي‌آورنيز نام برده مي شود وجوانان در كلوپها و باشگاهها از آن استفاده مي‌كنند. با اينكه MDMA توهمان آشكاري ايجاد نمي‌كند بسياري از افراد، دچار تحريف زماني و ادراكي مي شوند. اين ماده در انسان و حيوان، بيش فعالي شبيه به آمفتامين را ايجاد مي‌كنند و مانند
ساير محرك‌ها به نظر مي‌رسد:
1ـ وابستگي زيادي را ايجاد ميكند.
2ـ اين ماده ضربان قلب را افزايش ميدهد.
3ـ فشار خون را بالا ميبرد.
4ـ تنظيم حرارت بدن را دچار اختلال ميكند.
5ـ حرارت بدن را افزايش ميدهد.
6ـ باعث نارسايي قلبي و كليوي درباره افراد ميشود.
MDMA يك داروي صناعي است. نوعاً به شكل كپسول يا قرص است. معمولاً از راه دهان مصرف مي شود. بعضاً گزارش شده به شيوه‌هاي ديگري چون تزريقي و استنشاق نيز مصرف ميشود.
اثرات حاد MDMA بسته به ميزان مصرف بين سه تا شش ساعت معمولاً طول مي‌كشد MDMA به خوبي از راه معده‌اي ـ روده‌اي جذب ميشود و پس از يك ساعت از زمان مصرف به بالاترين سطح خود مي‌رسد.
اثرات MDMA
1ـ مشكلات حافظه
2ـ آسيب مغزي
3ـ افسردگي
4ـ گمگشتگي
5ـ مشكلات خواب
6ـ اضطراب
7ـ رفتارهاي پرخاشگرانه
مصرف اكستازي در پارتي‌ها وميهماني‌ها به عنوان يك ماده انرژي‌زا مصرف ميشود و مصرف‌كنندگان آن مي‌توانند ساعتها بدون استراحت بيدار بمانند و از انرژي‌هاي نهفته يا ذخيره شده در جسم خود در حد بالايي بهره‌برداري نمايند كه پس از مدتي شديداً با كمبود انرژي مواجه مي‌گردند كه از ظاهر آنها كاملاً مشخص ميشود. متأسفانه يكي از تبليغات غلط در مورد اين ماده‌مخدر اين است كه حتي رسانه‌هاي جمعي از آن به عنوان قرص شادي یا
ساير محرك‌ها به نظر مي‌رسد:
1ـ وابستگي زيادي را ايجاد ميكند.
2ـ اين ماده ضربان قلب را افزايش ميدهد.
3ـ فشار خون را بالا ميبرد.
4ـ تنظيم حرارت بدن را دچار اختلال ميكند.
5ـ حرارت بدن را افزايش ميدهد.
6ـ باعث نارسايي قلبي و كليوي درباره افراد ميشود.
MDMA يك داروي صناعي است. نوعاً به شكل كپسول يا قرص است. معمولاً از راه دهان مصرف مي شود. بعضاً گزارش شده به شيوه‌هاي ديگري چون تزريقي و استنشاق نيز مصرف ميشود.
اثرات حاد MDMA بسته به ميزان مصرف بين سه تا شش ساعت معمولاً طول مي‌كشد MDMA به خوبي از راه معده‌اي ـ روده‌اي جذب ميشود و پس از يك ساعت از زمان مصرف به بالاترين سطح خود مي‌رسد.
اثرات MDMA
1ـ مشكلات حافظه
2ـ آسيب مغزي
3ـ افسردگي
4ـ گمگشتگي
5ـ مشكلات خواب
6ـ اضطراب
7ـ رفتارهاي پرخاشگرانه
مصرف اكستازي در پارتي‌ها وميهماني‌ها به عنوان يك ماده انرژي‌زا مصرف ميشود و مصرف‌كنندگان آن مي‌توانند ساعتها بدون استراحت بيدار بمانند و از انرژي‌هاي نهفته يا ذخيره شده در جسم خود در حد بالايي بهره‌برداري نمايند كه پس از مدتي شديداً با كمبود انرژي مواجه مي‌گردند كه از ظاهر آنها كاملاً مشخص ميشود. متأسفانه يكي از تبليغات غلط در مورد اين ماده‌مخدر اين است كه حتي رسانه‌هاي جمعي از آن به عنوان قرص شادي یا
۱۰ خواب آلوده و افسرده بودن همراه با شادابی بسیار و زودگذر.
۱۱ پرگویی و یاوه گویی، دروغ گویی و دادن وعده های بی اساس.
۱۲ استعمال داروهای ویژه اعصاب یا خواب آور.
13 اشتهای زیاد پس از مصرف حشیش
14بی‌اشتهایی همزمان با مصرف زیاد چای و سیگار
۱5پیدا کردن وسایل مصرف مثل زرورق، کش، سرنگ و…
16تغییر صدا، دورگه و زنگ‌دار شدن آن
17وجود آثار تزریق در دستها
18ضعف جنسی در درازمدت
۱9مصرف قرص و شربت به طور مستمر
20 طفره رفتن از آزمایش خون و یا تعویق انداختن آن
21 قرمز شدن چشم، استفاده از قطره چشم بدون دلیل ، برق زدن چشم پس از ریختن قطره‌های پزشکی درآن.
22 خرج شدن پول زیاد در مدت کوتاه (که صرف تهیه مواد شده) و گم شدن پول و اثاث خانه.
23 در خواست مکرر پول از افراد مختلف به بهانه‌ها و با دروغهای مختلف.
خارش بعد از مصرف بخصوص در بازوان , صورت بويژه پيشاني و بيني , آلت تناسلي و سرخ شدن چشمها از دیگر علایم اعتیاد است . استفاده بيش از حد از ترياک موجب استفراغ ميشود که در بين معتادين به تگري زدن معروف است و فرد معتاد به محض استفراغ حالش بهبود ميابد و بر خلاف آن، فرد حشيشي با وجود استفراغ کردن تا چند روز حالش بد باقي مي ماند . بيماران معتقدندکه ترياک مزاج سرد دارد لذا براي از بين رفتن آثار استفاده بيش از اندازه آن از موادي که طبع گرم دارند (مواد قندي ) استفاده ميشود . در مجموع معتادين با مواد غذايي که طبع سرد دارند مانند برنج و کله پاچه رابطه خوبي ندارند . معتادين معتقدند آب ليمو اثر ترياک را از بين ميبرد و به نشئگي خاتمه ميدهد
مصرف کنندگان معتقدند شيره مزاج گرم دارد لذا براي بريدن آن (از بين رفتن آثار استفاده بيش از اندازه ) از موادي که طبع سرد دارند مانند هندوانه استفاده ميشود
به گفته افراد وابسته به مواد افيوني يبوست ناشي از مصرف ترياک بسيار شديد است و لذا اکثرمعتادان به ملينها روي مي آورند و در سنين بالا دچارعارضه هموروئيد (بواسير) ميشوند
افراد معتاد به علت ترس از لو رفتن به مسافرت نميروند به هيچ وجه حاضر نيستند در بيمارستان بستري شوند و پس از بستري شدن اجباري در بيمارستان , معتادين اصرار عجيبي در نشان دادن علائم بهبودي دارند . اين افراد با کسي در گير نميشوند چون اگر بازداشت شوند اعتيادشان لو ميرود . گذشته از آنچه گفته شد افراد معتاد کاملا ترسو هستند و حتي باصدائي کم از جا مي پرند . شنيده ميشود که بعضي از دانشجويان در شبهاي امتحان تا حتي 3 شب با مصرف ترياک بيدار ميمانند و درس ميخوانند اگر چه نشئگي باعث سرحالي و افزايش هوشياري فرد ميگردد اما عموما اين دانشجويان بعد از مدت کوتاهي مبتلا به اعتياد دائم ترياک ميشوندو ميزان مصرفشان بيشتر شده ومعمولا به آن درجه از سرحالي و هوشياري هم براي ادامه تحصيل دست نمي يابند ودر نهايت بعلت اعتياد ترک تحصيل ميکنند . خودمعتادين معتقدند فرد ي که نشئه است فک ميزند يعني خيلي دوست دارد حرف بزند و دوست دارد ديگران به حرفهاي او توجه نمايند . فرد معتاد به ترياک پس از نشئه شدن ميتوانديک خاطره کوتاه را شاخ و برگ داده و ساعتها باآن جمعي را سرگرم کند افرادي که ترياک را به صورت تدخيني مصرف ميکنند اگر دوره هاي خماري و محروميت نديده باشند عموما قيافه اي مانند افراد عادي دارند . اين افراد معمولا موهاي پر پشتي دارند و اگر در رفتارشان دقت نمائيم هميشه در حدود ساعت خاصي يافتن آنها غير ممکن است!! البته افرادي که مدتها از وافور استفاده کرده اند , به علت فشار منفي لازم براي کشيدن دود وافور در حفره دهاني عموما گونه هاي فرو رفته دارند.
اعتیاد و ابتلا به بیماری ایدز
براساس آمار جمع‌آوری شده از دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور، تا تاریخ اول تیرماه سال 1390 مجموعاً 23 هزار و 125 نفر از افراد مبتلا به HIV/AIDS در کشور شناسایی شده‌اند.آخرین آمار اعلام شده از مبتلایان HIV/ایدز، 22 هزار و 727 نفر بود که اکنون افزایش 398 نفری را نشان می دهد.این آمار درحالی اعلام می شود که وزارت بهداشت تاخیری دو و نیم ماهه در اعلام آمار مبتلایان به ایدز داشته است. این روند تاخیری، در یک سال گرشته تکرار شده و وزارت بهداشت آمار مبتلایان به HIV/ایدز را با تاخیر دو سه ماهه اعلام می کند.دکتر عباس صداقت، رئیس اداره ایدز وزارت بهداشت درباره جزئیات این آمار گفت: “91.5 درصد از مبتلایان را مردان و 8.5 درصد را زنان تشکیل می‌دهند.”به گفته صداقت، بر طبق آمار سال ،90 اعتیاد تزریقی علت 66.4 درصد، موارد ابتلا به بیماری ایدز بوده است.
علل ایجاد اعتیاد و سوء مصرف مواد
در یک تقسیم بندی اولیه و کلی میتوان علل زیر را برای اعتیاد بر شمرد:
– نداشتن آگاهی:
– آگاهی نداشتن فرد ،خانواده و جامعه از عوارض مصرف مواد مخدر و الکل.
باورهاي غلط:
– این تصور غلط که براي کاهش درد ودرمان بیماریها می توان از مواد مخدر استفاده کرد. مردم فکر می کنند تریاك فشار خون یا دیابت را کنترل و ناتوانی جنسی را درمان می کند حال آنکه ممکن است این گرفتاري ها را شدیدترسازد.
-این تصور غلط که مصرف تفریحی مواد باعث اعتیاد نمی شود و فرد هرگاه بخواهد می تواند مواد را مصرف نکند.
-این تصور غلط که می توان با افراد معتاد دوستی کرد و معتاد نشد.
-این تصور غلط, که ترک و درمان اعتیاد بسیار آسان است.
-باور غلط در باره مواد مثل این باور که مصرف مواد نشانه بزرگی و احترام است.
مشکلات فردي , خانوادگی و محیطی
– مشکلات فردي
-بیماري هاي جسمی مزمن مانند دیابت وکمردرد.
-بیماري هاي روانی مانند افسردگی و بیماري شدید روانی.
-خود کم بینی و کمبود اعتماد بنفس, ناتوانی در دادن جواب رد به درخواست دوستان معتاد براي مصرف مواد وگاه خودنمایی و جلب توجه دیگران.
-مشکل هاي شغلی و تحصیلی مانند مشاغل دشوار و یا بیکاري و اخراج شدن ازمدرسه.
– عدم پایبندي فرد به مسایل اخلاقی، معنوي و دینی, بی بند و باري و بی توجهی به ارزش ها و قوانین اجتماعی.
ب- مشکلات خانوادگی
-داشتن والدین و یا بستگان معتاد.
-وجود درگیري وطلاق در خانواده.
-وجود والدین سختگیر و یا سهل انگار در تربیت فرزندان.
-پایبند نبودن خانواده به مسایل اخلاقی، معنوي و دینی.
ج- مشکلات محیطی
-دسترسی آسان به مواد در جامعه.
-فقر و مشکلات اقتصادي در جامعه.
-تغییرهاي محیط زندگی مانند مهاجرت از روستا به شهر.
-داشتن محیط آلوده و دوستان مصرف کننده مواد.
– کمبود مراکز تفریحی سالم براي گذراندن اوقات فراغت.
عوامل زمینه ساز و موثر در گرایش به مصرف مواد مخدر:
دوره نوجواني: مخاطره‌آميزترين دوران زندگي از نظر شروع به مصرف مواد دورة نوجواني است. نوجواني دورة انتقال از كودكي به بزرگسالي و كسب هويت فردي و اجتماعي است.در اين دوره، ميل به استقلال و مخالفت با والدين به اوج خود مي‌رسد و نوجوان براي اثبات بلوغ و فرديت خود ارزشهاي خانواده را زير سوال ميبرد و سعي در ايجاد و تحليل ارزش هاي جديد خود دارد. مجموعة اين عوامل، علاوه بر حس كنجكاوي نياز به تحرك، تنوع و هيجان، فرد را مستعد مصرف مواد مي‌نمايد.
ژنتيك: شواهد مختلفي از استعداد ارثي اعتياد به الكل و مواد وجود دارد. تأثير مستقيم عوامل ژنتيكي عمدتاً از طريق اثرات فارماكوكينتيك و فاركوديناميك مواد در بدن مي‌باشد كه تعيين كنندة تأثير ماده بر فرد است. برخي از عوامل مخاطره‌آميز ديگر نيز تحت نفوذ عوامل ژنتيكي هستند مانند برخي اختلالات شخصيتي و رواني و عملكرد نامناسب تحصيلي ناشي از اختلالات يادگيري.
صفات شخصيتي: عوامل مختلف شخصيتي با مصرف مواد ارتباط دارند. از اين ميان، برخي از صفات بيشتر پيشبيني كنندة احتمال اعتياد هستند و به طور كلي فردي را تصوير مي‌كنند كه با ارزش‌ها يا ساختار‌هاي اجتماعي مانند خانواده، مدرسه و مذهب پيوندي ندارد و يا از عهدة انطباق، كنترل يا ابزار احساسات دردناكي مثل احساس گناه، خشم و اضطراب برنمي‌ايد. اين صفات عبارتند از: عدم پذيرش ارزشهاي سنتي و رايج، مقاومت در مقابل منابع قدرت، نياز شديد به استقلال،صفات ضد اجتماعي، پرخاشگري شديد، احساس فقدان كنترل بر زندگي خود، اعتماد به نفس
پايين، فقدان مهارتهاي اجتماعي و انطباقي. از آنجا كه اولين مصرف مواد، معمولاً از محيط‌هاي اجتماعي شروع مي شود هر قدر فرد قدرت تصميم‌گيري و مهارت ارتباطي بيشتري داشته باشد، بهتر مي‌تواند در مقابل فشار همسالان مقاومت كند.
اختلالات رواني: در حدود 70 درصد موارد، همراه با اعتياد اختلالات ديگر روانپزشكي نيز وجود دارد. شايع‌ترين تشخيص‌ها عبارتند از: افسردگي اساسي، اختلال شخصيت ضد اجتماعي، فوبي، ديس تايمي، اختلال وسواسي ـ جبري، اختلال مانيك، مانيا، اسكيزوفرنيا.
نگرش مثبت به مواد: افرادي كه نگرش‌ها و باورهاي مثبت و يا خنثي به مواد مخدر دارند، احتمال مصرف و اعتيادشان بيش از كساني كه نگرش‌هاي منفي دارند. اين نگرش‌هاي مثبت معمولاً عبارتند از: كسب بزرگي و تشخص، رفع دردهاي جسمي و خستگي، كسب آرامش رواني، توانايي مصرف مواد بدون ابتلا به اعتياد.
موقعيت‌هاي مخاطره‌آميز فردي: بعضي از نوجوانان و جوانان درموقعيت‌ها ياشرايط قرار دارند كه آنان را در معرض خطر مصرف مواد قرار ميدهد. مهمترين اين موقعيت‌ها عبارتند از: در معرض خشونت قرار گرفتن در دوران كودكي و نوجوني، ترك تحصيل، بي‌سرپرستي يا بي خانماني، فرار از خانه، معلوليت جسمي، ابتلا به بيماريها يا دردهاي مزمن. حوادثي مانند از دست دادن نزديكان يا بلاياي طبيعي ناگهاني نيز ممكن است منجر به واكنشهاي حاد رواني شوند. در اين حالت فرد براي كاهش درد و رنج و انطباق با آن از مواد استفاده ميكند.
تأثير مواد بر فرد: اين متغير وقتي وارد عمل ميشود كه ماده حداقل يك بار مصرف شده باشد. چگونگي تأثير يك ماده بر فرد، تابع خواص ذاتي مادة مصرفي و تعامل آن با فرد و موقعيت فرد مصرف كننده است. تأثير مواد بر فرد مصرف كننده، به ميزان قابل توجهي، به مشخصات او بستگي دارد. اين مشخصات عبارتند از: شرايط جسمي فرد، انتظار فرد از مواد، تجربيات قبلي تأثير مواد و مواد ديگري كه همزمان مصرف شده‌اند، مواد مختلف نيز تأثيرات متفاوتي بر وضعيت فيزيولوژيك و رواني فرد دارند، مثلاً: هروئين و كوكائين سرخوشي شديد، الكل آرامش و نيكوتين مختصري هشياري و آرامش ايجاد ميكند.
عوامل مربوط به خانواده: خانواده اولين مكان رشد شخصيت، تشكيل باورها و الگوهاي رفتاري فرد است. خانواده علاوه بر اينكه، محل حفظ و رشد افراد و كمك به حل استرس و پاتولوژي است، منبعي براي تنش، مشكل و اختلال نيز مي‌باشد. ناآگاهي والدين، ارتباط ضعيف والد و كودك، فقدان انضباط در خانواده، خانوادة مشتنج يا آشفته و از هم گسيخته، احتمال ارتكاب به انواع بزهكاري‌ها مانند سوء مصرف مواد را افزايش ميدهد. همچنين والديني كه مصرف كنندة مواد هستند باعث ميشوند فرزندان با الگوبرداري از رفتار آنان، مصرف مواد را يك رفتار بهنجار تلقي كرده، رفتار مشابهي پيشه كنند.
تأثير دوستان: تقريباً در 60 درصد موارد، اولين مصرف مواد بدنبال تعارف دوستان رخ ميدهد. ارتباط و دوستي با همسالان مبتلا به سوء مصرف مواد، عامل مستعد‌كنندگان مواد براي گرفتن تاييد رفتار خود از دوستان، سعي مي‌كنند آنان را وادار به همراهي با خود نمايند. گروه “همسالان” به خصوص در شروع مصرف سيگار و حشيش بسيار مؤثر هستند. بعضي از دوستي‌ها، صرفاً حول محور مصرف مواد شكل مي‌گيرد نوجوانان به تعلق به
يك گروه نيازمندند و اغلب پيوستن به گروههايي كه مواد مصرف مي‌كنند، بسيار آسان است. هرچه پيوند فرد با خانواده، مدرسه و اجتماعات سالم كمتر باشد، احتمال پيوند او با اين قبيل گروهها بيشتر ميشود.
عوامل مربوط به مدرسه: از آنجا كه مدرسه بعد از خانواده، مهمترين نهاد آموزشي و تربيتي است، مي‌تواند از راه‌هاي زير زمينه‌ساز مصرف مواد در نوجوانان باشد:بي‌توجهي به مصرف مواد و فقدان محدوديت يا مقررات جدي منع مصرف در مدرسه، استرس‌هاي شديد تحصيلي و محيطي، فقدان حمايت معلمان و مسئولان بهنگام نياز عاطفي و رواني زمان بروز مشكلات و طرد شدن از طرف آنان.
عوامل مربوط به محل سكونت: عوامل متعددي در محيط مسكوني مي‌تواند موجب گرايش افراد به مصرف مواد مي شود:فقدان ارزشهاي مذهبي و اخلاقي، شيوع خشونت و اعمال خلاف، وفور مشاغل كاذب، آشفتگي و ضعف همبستگي بين افراد محل و حاشيه‌نشيني از جمله اين عواملند.مشخصات فردي و عوامل محيطي بخشي از علل اعتياد هستند و بخش ديگر را بازارهاي بين‌المللي مواد و عوامل اجتماعي ـ اقتصادي حاكم بر جامعه تشكيل مي‌دهند. اين عوامل عبارتند از:
قوانين: فقدان قوانين جدي منع توليد، خريد و فروش، حمل و مصرف مواد، موجب وفور وارزاني آن ميشود.
مصرف مواد به عنوان هنجار اجتماعي: در جوامعي كه مصرف مواد نه تنها ضد ارزش تلقي نمي‌شود، بلكه جزئي از آداب و سنن جامعه و يا نشان تمدن و تشخص و وسيلة احترام و پذيرايي است، مقاومتي براي مصرف مواد وجود ندارد و سوء‌مصرف و اعتياد شيوع بيشتري دارد.
كمبود امكانات فرهنگي، ورزشي، تفريحي: كمبود امكانات لازم براي ارضاي نيازهاي طبيعي رواني و اجتماعي نوجوانان و جوانان از قبيل كنجكاوي، تنوع طلبي، هيجان‌خواهي، ماجراجويي، مورد تأييد و پذيرش قرار گرفتن و كسب موفقيت بين همسالان، موجب گرايش آنان به كسب لذت و تفنن از طريق مصرف مواد وعضويت در گروه‌هاي غير سالم ميشوند.
عدم دسترسي به سيستم‌هاي خدماتي، حمايتي، مشاوره‌اي و درماني: در زندگي افراد، موقعيت‌ها و مشكلاتي پيش مي‌آيد كه آنان را از جهات مختلف در معرض خطر قرار ميدهد. فقدان امكانات لازم يا عدم دسترسي به خدماتي كه در چنين مواقعي بتواند فرد را از نظر رواني، مالي، شغلي، بهداشتي و اجتماعي حمايت نمايد، فرد را تنها و بي‌پناه، بدون وجود سطح مقاومت اجتماعي رها ميكند.
توسعة صنعتي جامعه:
توسعة صنعتي جامعه، مهاجرت، كمبود فرصت‌هاي شغلي و محروميت اقتصادي ـ اجتماعي: توسعة صنعتي، جوامع را به سمت شهري شدن و مهاجرت از روستاها به شهرها سوق ميدهد. مهاجرت باعث ميشود تا فرد، براي اولين بار، با موانع جديدي برخورد نمايد. جدايي از خانواده، ارزشهاي سنتي و ساختار حمايتي قبلي به تنهايي، انزوا و نااميدي فرد مي‌انجامد. كم سوادي، فقدان مهارتهاي شغلي، عدم دسترسي به مشاغل
مناسب و به دنبال آن محدوديت در تأمين نيازهاي حياتي و اساسي زندگي و تلاش براي بقاء، فرد را به مشاغل كاذب يا خريد و فروش مواد مي‌كشاند و يا براي انطباق با زندگي سخت روزمره و شيوة جديد زندگي به استفاده از شيوه‌هاي مصنوعي مانند مصرف مواد سوق ميدهد.
عوامل مقاوم ساز در مقابل اعتیاد:
عوامل شخصيتي: داشتن اعتماد به نفس بالا و مهارتهاي اجتماعي، علاوه بر كاهش استرس‌هاي محيطي ناشي از ارتباط با ديگران، باعث توانايي مقاومت در مقابل خواسته‌هاي خلاف ديگران و اصرار دوستان براي مصرف ميشود. همچنين مهارتهاي انطباقي موجب ميشود كه فرد هنگام برخورد با استرس، براي حل مشكلات و تطابق با آن از شيوه‌هاي مناسبي استفاده نمايد.
باورها وارزش‌ها: اعتقادات و باورهاي راسخ ديني و مذهبي، فرد را در مقابل مصرف مواد محافظت ميكند. نگرش منفي به مواد، شامل باور به اعتياد آور بودن و اثرات تخريبي مواد، احتمال مصرف آن را كاهش ميدهد.
موفقيت‌ها: موفقيت‌هاي تحصيلي، شغلي و اجتماعي با افزايش اعتماد به نفس، ايجاد ثبات و هدفمندي در مسير زندگي و كسب حمايت‌هاي لازم، فرد را از خطر مواد مخدر حافظت مي‌نمايد.
داشتن خانواده‌اي سالم و همبسته: پيوند و تعامل مثبت بين فرد و والدين از سنين كودكي موجب ارضاي نيازهاي عاطفي ـ رواني كودك ميشود. اين افرد، با تجربة روابط منطقي و قابل پيشبيني، كمتر دچار انحرافات شخصيتي ميشوند و مهارتهاي گوناگوني را كه لازمة برقراري روابط سالم بين فردي و اجتماعي است مي‌آموزند و با داشتن حس تعلق و وابستگي، كمتر احساس تنهايي و انزوا نموده و به دامن اعتياد كشيده نميشوند.
هشياري و حمايت خانواده، مدرسه و اطرافيان: هشياري و آگاهي والدين از خطر مصرف مواد مخدر و احتمال اعتياد فرزندان، كنترل و مراقبت كافي و تأمين حمايت و راهنمايي لازم از طرف خانواده، مدرسه، اطرافيان و دوستان سالم و صميمي، به هنگام نياز، احتمال مصرف مواد و يا سوء مصرف و اعتياد را كاهش ميدهد.
ضد ارزش بودن مصرف مواد: در محيط‌ها و جوامعي كه به وضوح هرگونه مصرف مواد نهي ميشود و اعتبار موقعيت فردي، خانوادگي، شغلي و اجتماعي افراد مصرف كننده تنزل مي‌يابد، نگرش منفي افراد به مواد كاهش شيوع اعتياد مي‌انجامد.
دسترسي به خدمات: دسترسي به خدمات حمايتي (هنگام بروز مشكلاتي مانند بي‌سرپرستي و از دست دادن شغل)،خدمات مشاوره‌اي (هنگام بروز مشكلات عاطفي يا اتخاذ تصميم مهم) و خدمات درماني (براي بيماراني كه تمايل به ترك اعتياد دارند)، موجب ميشود تا عوامل مخاطره‌آميزي كه فرد ممكن است در طي زندگي با آنها روبرو شود، تشديد نشده و يا ازمان نيابند.سوختة ترياك: پس از مصرف تدخيني (كشيدن) ترياك ماده‌اي به رنگ قهوه‌اي سوخته و براق به دست مي‌آيد كه “سوخته” نام دارد. گاهي آن را در آب حل كرده و به صورت شربت بنفش رنگي مصرف مي‌كنند.
عوارض کلی مصرف مواد مخدر:
مواد مخدر تنها به فرد مصرف‌كنده آسيب نمي‌رساند بلكه به هركس كه با آن در تماس باشد آسيب مي‌رساند؛ و زماني كه تعداد معتادان فراتر از حد قابل جبران باشد، جامعه صدمه مي‌بيند.اعتياد خسارات و هزينه‌هاي بسياري را به جامعه تحميل ميكند. بنابراين، عوارض ناشي از اعتياد شامل عوارض فردي، خانوادگي، شغلي، اجتماعي و اقتصادي مي‌باشد.
1-عوارض جسمي و رواني
– آسيب‌هاي عضلاني
– ختلالات كبدي و كليوي
– عفونت‌هاي خطرناك (ايدز، هپاتين، كزاز)
– بيماريهاي مزمن تنفسي
– اختلالات قلبي ـ عروقي
– سكته‌هاي قلبي و مغزي
– آتروفي مغزي
ناتواني جنسي و عقيمي
– اختلالت خواب
– افسردگي
– اختلالات رواني شديد و پايدار
2) عوارض خانوادگي
– خشونت در خانواده شامل كودك‌آزاري و همسر آزاري
– عفلت از فرزندان
– مشكلات تحصيلي، اختلالات رواني و خودكشي فرزندان
– نابساماني و آشفتگي خانواده
– محدوديت در روابط سالم خارج از خانواده
– افت سطح اقتصادي و اجتماعي خانواده
– بي كفايتي در سرپرستي خانواده
– طلاق
3- عوارض شغلي
– افت اعتبار فردي و موقعيت شغلي
– سوانح و حوادث حين كار
– غيبت از كار
– كاهش كارايي
– اخراج و بيكاري
4- عوارض اقتصادي
– خسارات ناشي از كاهش نيروي مولد و افزايش نيروي مصرف كنندة جامعه.
– هزينه‌هاي تحمل شده به نيروهاي انتظامي و جمع‌آوري امكانات لازم براي مبارزه با جرايم مستقيم و غير مستقيم ناشي از مواد مخدر
– صرف وقت دادگاه‌ها و نيروهاي قضايي
– هزينة نگهداري مجرمين مواد مخدر و معتادان در زندان‌ها
– هزينة مراكز بازپروري و درمانگا‌ه‌هاي ترك اعتياد
– هزينه و خسارات ناشي از مراقبت‌هاي بهداشتي ثانيه شامل بيمارستان‌ها و درمانگاه‌ها
5- عوارض اجتماعي
– ضعف پاي‌بند به اصول اخلاقي و مذهبي
– انواع جرايم مثل سرقت، فحشا، خشونت، تجاوز و قتل
– افزايش مشاغل كاذب و بيكاري
– بي خانماني و فقر
اختلالات روانی و اعتیاد
اختلال شخصیتی بیش از همه چیز فرد را در برابر اعتیاد آسیب‌پذیر می‌سازد. سپس اعتیاد ، خود اختلالهای موجود را تشدید می‌کند و دایره معیوب ادامه می‌یابد. شخص معتاد برای بدست آوردن ماده مخدر دست به اعمال خلاف قانون و اخلاق می‌زند و با آزاد شدن از قید و بندهای اخلاقی مرتکب جنایت نیز می‌شود. در کل شخصیتهای روان‌نژند و نیز روان‌پریش را میتوان در برابر اعتیاد بسیار آسیب‌پذیر دانست. شخصیتهای روان‌نژند، یعنی کسانی که دارای بیماریهای روانی خفیف هستند که با ضعف روانی ، اضطراب ، وسواس ، ترس و بی‌تصمیمی مشخص می‌شوند؛ شخصیتهای روان‌پریش ، یعنی کسانی که به علت عدم رشد خلقی ، در سازش اجتماعی دچار اشکال هستند و دارای خلق و خوی متغیر و قضاوت ناپایدار می‌باشند. مبتلایان به این بیماریها آسانتر به مواد مخدر گرایش می‌یابند و در زمره معتادان درمی‌آیند. بدیهی است بسیاری از همین شخصیتها نیز غیر معتاد باقی می‌مانند.روان‌پریشها دارای رفتارهای ضد اجتماعی و اختلال خلقی هستند و توانایی کافی برای پیروی از قوانین و مقررات را ندارند و روابط آنها با دیگران سطحی است. با آنکه این افراد کم‌هوش نیستند، ولی قادر به تحمل فعالیتهای منظم جسمی و ذهنی نیستند و جا و مکان و کار ثابتی را پذیرا نمی‌شوند. سابقه این افراد نشان می‌دهد که در دوران کودکی ، نا‌آرام و مشکل‌ساز بوده و در مدرسه قدرت سازش نداشته و در محیطهای دیگر نیز فاقد سازش اجتماعی بوده‌اند. روان‌پریشهای مهاجم که دارای اختلال رفتاری شدید هستند و به انجام اعمال تهاجمی و جنایت و حتی آدم‌کشی دست می‌زنند از جمله کسانی به شمار می‌آیند که بیش از همه به طرف اعتیاد گرایش می‌یابند. در عین حال روان‌پریشهای نالایق و غیرفعال نیز که معمولا به دروغ‌گویی ، دزدی ، تقلب و آزار دیگران می‌پردازند، مواد مخدر را وسیله خوشی و آسایش خود به شمار می‌آورند.اختلال شخصیتی بیش از همه چیز فرد را در برابر اعتیاد آسیب پذیر می سازد. سپس اعتیاد، خود اختلال های موجود را تشدید می کند و دایره معیوب ادامه می یابد. شخص معتاد برای بدست آوردن ماده مخدر دست به اعمال خلاف قانون و اخلاق می زند و با آزاد شدن از قید و بندهای اخلاقی مرتکب جنایت نیز می شود. در کل شخصیت های روان نژند و نیز روان پریش را می توان در برابر اعتیاد بسیار آسیب پذیر دانست. شخصیت های روان نژند، یعنی کسانی که دارای بیماری های روانی خفیف هستند که با ضعف روانی، اضطراب، وسواس، ترس و بی‌تصمیمی مشخص می شوند؛ شخصیت های روان پریش، یعنی کسانی که به علت عدم رشد خلقی، در سازش اجتماعی دچار اشکال هستند و دارای خلق و خوی متغیر و قضاوت ناپایدار می باشند. مبتلایان به این بیماری ها آسان تر به مواد مخدر گرایش می یابند و در زمره معتادان درمی‌آیند. بدیهی است بسیاری از همین شخصیت ها نیز غیر معتاد باقی می مانند. روان پریش ها دارای رفتارهای ضد اجتماعی و اختلال خلقی هستند و توانایی کافی برای پیروی از قوانین و مقررات را ندارند و روابط آن ها با دیگران سطحی است. با آن که این افراد کم‌هوش نیستند، ولی قادر به تحمل فعالیت های منظم جسمی و ذهنی نیستند و جا و مکان و کار ثابتی را پذیرا نمی شوند. سابقه این افراد نشان می دهد که در دوران کودکی، نا‌آرام و مشکل‌ساز بوده و در مدرسه قدرت سازش نداشته و در محیط های دیگر نیز فاقد سازش اجتماعی بوده‌اند. روان پریش های مهاجم که دارای اختلال رفتاری شدید هستند و به انجام اعمال تهاجمی و جنایت و حتی آدم‌کشی دست می زنند از جمله کسانی به شمار می آیند که بیش از همه به طرف اعتیاد گرایش می یابند. در عین حال روان پریش های نالایق و غیر فعال نیز که معمولا به دروغ گویی، دزدی، تقلب و آزار دیگران می پردازند، مواد مخدر را وسیله خوشی و آسایش خود به شمار می آورند.کمک می‌کند، بلکه در صورت اعتیاد اتفاقی در دوره بلوغ نیز درمان را آسان می‌سازد.
نویسنده:م.دویلان
