رشته تحصیلی MBA در حدود ده سال است که در دانشگاه های ایران تدریس می‌شود و اخیرا نیز با استقبال بسیار خوبی مواجه شده است. MBA مخفف عبارت Master of Business Administrator می‌باشد و دارای گرایش‌های متعددی می‌باشد که دانشجویان در سال دوم تحصیل می‌توانند گرایش مورد نظر خود را برای ادامه تحصیل در این رشته برگزینند. MBA یکی از پرطرفدارترین و پر سودترین رشته های تحصیلی است و برای تحصیل در آن شما با هر مدرک لیسانسی می‌توانید در آزمون‌های مربوطه ثبت نام کنید.
رشته MBA به دلیل تفاوت‌های ماهیتی از ظاهر آسان و جذابی نسبت به سایر رشته های برخوردار است ولی در عمل برای موفقیت در کنکور و تحصیل در آن نیازمند توانمندی‌های هوشی و ذاتی خواهید بود که می‌تواند تضمین کننده موفقیت یا شکست شما در این رشته باشد.
رشته MBA در کنکور سراسری کارشناسی ارشد ایران جزو رشته های قرار گرفته که افراد می‌توانند بدون توجه به مدرک تحصیلی دوره کارشناسی خود به عنوان انتخاب دوم (52 رشته در این دسته قرار دارند) گزینش نمایند.
دوره کارشناسی ارشد MBA سومین مدرک در مدیریت کسب و کار به حساب می‌آید و اساساً برای ایجاد مهارتهای مدیریتی در مهندسان رشته های مختلف به کار می‌رود.
مجموعه مدیریت اجرایی با هدف پرورش مدیرانی کارآمد و توانمند که قابلیت ارتقای مستمر بهره وری سازمانی را داشته باشند طرحریزی شده و در جمع گزینه های موجود برای ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد قرار گرفته است. این مجموعه دارای ۳ گرایش «مدیریت اجرایی» ، «MBA» و «مدیریت شهری» است که تفاوت این گرایشها را میتوان در رویکرد هر یک از آنها در تعالی سازمان دانست. صرفنظر از گرایش «مدیریت شهری» که نیازمند ۵ سال سابقه کار مدیریتی بوده و با هدف فراهم آوردن سطح آموزش بالاتر برای مدیران کنونی ایجاد گردیده است، تفاوت دو گرایش دیگر (مدیریت اجرایی و MBA) در رویکرد کمی و کیفی آنها به موضوعات کلان مدیریتی در سازمانهاست.
MBA با جذب دانش آموختگان رشته های فنی مقطع کارشناسی و با تاکید بر مباحث کمی در مقطع کارشناسی ارشد سعی بر آن دارد تا راهکارهایی نو برای تلفیق بازاریابی بین الملل ، تجارت الکترونیک و روشهای رو به رشد کسب و کار برای ارتقاء سازمان ارائه نماید. مدیریت اجرایی با نگاهی کیفی و با به خدمت گرفتن ابزارهای مالی و اقتصادی، سیستمهای اطلاعات مدیریت و توسعه نوآوری ، سعی برآن دارد تا سازمان را در جهت دستیابی به اهداف خود یاری نماید.
*درباره MBA
تعریف و اهداف رشته MBA
دوره کارشناسی ارشد مدیریت سازمان که معادل Master of Business Administration )MBA ) است به منظور پرورش مدیران کارآمد برای اداره سازمانهای اقتصادی – اجتماعی، تولیدی و خدماتی طراحی شده است.
رشته MBA یا کارشناسی ارشد مدیریت حرفه ای بازرگانی چنانچه از نامش پیداست تنها مدیریت بازرگانی نیست. از آنجا که در ایران آموزش مدیریت به سه شاخه اصلی بازرگانی، صنعتی و دولتی تقسیم می شود برای اکثر متقاضیان این گمان پیش می آید که MBA تنها در برگیرنده مباحث مدیریت بازرگانی است و به طور مثال برای مدیریت صنعتی باید به سراغ رشته دیگری رفت در حالی که این تصور کاملا اشتباه است.
MBA مدیریت Business است و Business یعنی کلیه عملیاتی که از تولید تا فروش و خدمات پس از فروش کالا یا خدمات را شامل می شود و به صورت مکرر اتفاق می افتد.
برای رشته MBA حدود 30 گرایش مختلف در کشورهای مختلف تعریف شده است. اما چهار گرایش اصلی این رشته که تقریبا در همه دانشگاه ها تدریس می شوند به شرح زیر است:
1- بازاریابی و مدیریت فروش ( Marketing )
2- مدیریت مالی و مدیریت موسسات مالی ( Finance )
3- مدیریت تولید و سیستمهای تولید و پروژه ( Operation )
4- مدیریت منابع انسانی ( Human Resources )
امروزه حتی MBA با گرایش هایی مانند تجارت الکترونیک و فن آوری اطلاعات نیز ارائه می شود که نشان از انعطاف پذیری بالا و نیاز روز افزون به فارغ التحصیلان این رشته است.
متاسفانه امروزه بسیاری بدون توجه به محتوای MBA آن را با نام مدیریت سازمان می شناسند و تنها به بخش بسیار کوچکی از اهدافی که در این دوره بررسی می شود می پردازند. اگر بخواهیم تعریفی دقیقتر از اهداف MBA داشته باشیم باید توجه داشت که هدف این دوره پذیرش فارغ التحصیلان دوره های کارشناسی در رشته های مختلف به خصوص رشته های فنی و مهندسی و پرورش افرادی است که قادر باشند در زمینه های ذیل انجام وظیفه نمایند:
(1) اداره و راهبری مؤثر و کارآمد سازمان یا یک بخش تخصصی از آن نظیر بخش های تولیدی، بازاریابی و فروش، اطلاعات و مالی
(2) ایجاد تحول در یک بخش تخصصی سازمان
(3) طراحی، هدایت و رهبری تحول در کل سازمان پس از کسب تجارب عملی در مدیریت
(4) کارآفرینی با ایجاد فعالیت های جدید در درون سازمان و یا ایجاد سازمانهای جدید
(5) ارائه خدمات مشاوره ای و مطالعاتی در زمینه های مزبور به مدیران سازمانهای اقتصادی و اجتماعی
افرادیکه در این دوره پذیرفته می شوند، حداقل دوره کارشناسی را در یکی از رشته های دانشگاهی گذرانده و با حوزه تخصصی دوره کارشناسی آشنائی پیدا کرده اند. این افراد پس از فرا گرفتن دانش مدیریت و تمرین مهارتهای مدیریتی در این دوره، نیروهای ارزنده ای خواهند شد که می توانند با ترکیب دانش تخصصی و مدیریتی خود در جهت تحقق هدفهای بالا نقش مهمی در بهبود مدیریت جامعه ایفا نمایند.
تاریخچه MBA :
MBA در خارج از کشور قدمتی حدودا” 80 ساله دارد و به نظر می رسد که در Wharton Business School وابسته به دانشگاه پنسیلوانیا متولد شده باشد. گسترش سریع این رشته در سالهای دهه 60 و 70 میلادی منجر به این شد که در ایران نیز در دهه 70 میلادی مرکزی تحت عنوان ICMS و با همکاری دانشگاه هاروارد راه اندازی شود که بعد از انقلاب منحل گردید. این مرکز علیرغم اینکه تنها دو دوره فارغ التحصیل ارائه کرد لیکن نوستالژی ناشی از آن هنوز در اذهان بخشهای مدیریتی برجسته کشور باقی است. دومین گام در این راستا توسط سازمان مدیریت صنعتی برداشته شد که در اواخر دهه 60 شمسی اقدام به راه اندازی دوره مدیریت اجرایی Executive MBA نمود لیکن به دلیل عدم تبلیغات مناسب و نیز شرایط دشوار ورود جای چندانی در میان فارغ التحصیلان جدید باز نکرد. سرانجام در اول دهه 80 شمسی دانشگاه صنعتی شریف به اتکای وجهه منحصر به فرد خود اقدام به راه اندازی این رشته با توجه به نیاز شدید کشور نمود. علی رغم این تلاشها، هنوز تا رسیدن به کشورهای توسعه یافته و حتی بسیاری از کشورهای در حال توسعه راه درازی در پیش رو داریم. MBA امروزه یکی از معیارهای رشد کشورها محسوب می شود. بطوریکه در سنگاپور با 4 میلیون نفر جمعیت حدود 30 دوره MBA و در آمریکا 700 دوره وجود دارد.
زمینه های فعالیت فارغ التحصیلان MBA :
فارغ التحصیلان این دوره با فراگیری دانش و فنون مدیریت قادر خواهند بود در زمینه های ذیل فعالیت نمایند:
اداره امور واحدهای ستادی سازمانهای تولیدی و اجتماعی در جهت کمک به مدیران این سازمانها برای اداره مؤثرتر سازمانهای خود
اداره و راهبری مؤثر و کارآمد یک سازمان یا یک بخش تخصصی از آن نظیر بخش های تولید، تحقیق و توسعه، مالی، فروش، پرسنلی و اطلاعات
ایجاد تحول در یک بخش تخصصی سازمان با تجدید تشکیلات، رویه ها و شیوه های اداری آن بخش
کارآفرینی در یک سازمان برای شروع فعالیت های جدید یا ایجاد و اداره سازمانهای جدید
طراحی تحول در کل یک سازمان و رهبری و هدایت تحولات کلی بعد از کسب تجربیات مدیریتی
اگر به بازار کار MBA در ایران نظر بیافکنیم ایران حداقل تا 10 سال آینده نیازمند متخصصین این رشته خواهد بود. این پیش بینی با توجه به تراکم زیاد مهاجرت فارغ التحصیلان این رشته از کشور برای کار یا ادامه تحصیل در خارج کشور و نیاز شدید سازمان های بزرگ و اقتصادی و شرکت های دولتی و خصوصی که تعدادشان کم هم نیست بسیار با وسواس صورت گرفته است.
اما بازار کار MBA در خارج از کشور نیز از جایگاه مطلوبی برخوردار است و کشور های آمریکا و کانادا در جذب متخصصین این رشته درنگ نمی کنند. از خاطر نبرید که بسیاری از دانشجویان این رشته از همان ابتدای تحصیل دعوت به کار می شوند.
کسانی که دارای مدرک MBA می باشند وارد عرصه مدیریت می شوند و در سطوح مختلف مثل مدیر تولید یا بازاریاب یا مدیر مالی مشغول به کار می شوند یا نهایتا مدیرعامل شرکت می شوند. گروه دوم وارد کار مشاوره می شوند. برخی در شرکت های مشاوره مدیریت (در ایران مثل سازمان مدیریت صنعتی) کار می کنند و گروهی به عنوان کارشناس مثلا تحلیلگر مالی یا تحلیلگر بازار یا متخصص نیروی انسانی بدون اینکه وارد کار اجرایی شوند، در سازمانها کار می کنند. گروه سوم که درصد کمی هستند ممکن است ادامه تحصیل بدهند و دکترا دریافت کنند و استاد شوند. رویکرد کنونی دنیا، رویکرد کار آفرینی است به این معنا که ما باید فارغ التحصیلان MBA را تشویق کنیم تا خودشان کسب و کار راه بیاندازند.
ضرورت و اهمیت MBA :
توسعه کشور و ارتقاء استاندارد زندگی در آن مستلزم بهبود و ارتقاء کیفیت مدیریت در سازمانهای اقتصادی و اجتماعی است. با بهبود مدیریت است که میتوان بهره وری را افزایش داد و از ظرفیت ها و امکانات موجود کالا و خدمات بیشتری را تولید نمود و ظرفیت های زیادتری را بوجود آورد.
بهبود مدیریت نیز مستلزم آگاهی و تسلط به دانش مدیریت است. امروزه مدیریت به عنوان یکی از شاخه های معرفت بشری پیشرفت زیادی نموده است و آموزش و تحقیق در زمینه آن گسترش فراوانی یافته است. باتوجه به اهمیت مدیریت در رشد و ارتقاء سازمانها و جوامع، نظامهای آموزش عالی کشورها آموزش و تحقیق در حوزه مدیریت را از نظر کیفی و کمی به سرعت توسعه داده اند.
یکی از زمینه های بارز توسعه آموزش مدیریت ایجاد رشته کارشناسی ارشد مدیریت سازمان ( MBA ) در کشورهای مختلف جهان است. این رشته به سرعت نخست در آمریکا و کشورهای صنعتی و سپس در کشورهای در حال توسعه موفق، گسترش یافته است.
همانطوریکه قبلا ذکر شد، فارغ التحصیلان دوره های کارشناسی و مخصوصا فارغ التحصیلان دوره های فنی و مهندسی وارد این دوره شده و در یک آموزش فشرده و پرکار به فراگیری دانش و فنون مدیریت می پردازند. ترکیب دانش تخصصی دوره کارشناسی و آگاهی و تسلط به دانش و فنون مدیریت در دوره کارشناسی ارشد، از فارغ التحصیلان این دوره مدیران کارآمد و مؤثری میسازد که در افزایش کارآیی و رشد سازمانهای اقتصادی – اجتماعی تأثیر بسزایی دارند. به خاطر کسب همین توانایی هاست که در سه دهه اخیر دوره های MBA در کشورهای مختلف جهان به سرعت گسترش یافته و تنها در کشور آمریکا حدود 700 موسسه آموزش عالی دوره MBA ارائه میدهند.
اگر می خواهید خود را قانع کنید که چرا باید MBA را انتخاب کنید، کار دشواری نخواهید داشت. جایگاه MBA در دنیای امروز امکان ادامه تحصیل در برترین دانشگاههای داخل و خارج را در اختیار شما قرار خواهد داد. در صورتی که زمینه شغلی مدنظر شما باشد، با توجه به اینکه این رشته بسیار نوپاست و با استقبال شدید سازمانها نیز مواجه شده است می توان بازار کار بکر و دست نخورده ای برای آن در نظر داشت، هرچند در آمریکا علی رغم سابقه 80 ساله هنوز بازار کار بسیار وسیعی در اختیار فارغ التحصیلان قرار دارد. در ایران نیز آمارهای فعلی نشان از تضمین شغل در آینده دارد. MBA قابلیتهای شما را ورای تخصصی که اکنون دارید توسعه خواهد داد و شما را به شخصی مبدل خواهد کرد که هیچ سازمانی قادرنخواهد بود به راحتی از روی تخصص شما عبور کند. این نکته که قادر هستید MBA را به عنوان رشته دوم همراه با رشته اصلی خود امتحان دهید نیز قابل توجه است. هرچند MBA ارزشی ورای رشته های تخصصی و فنی در دنیای امروز دارد.
طول دوره و شرایط ورود MBA :
دوره کارشناسی ارشد MBA به صورت کارشناسی ارشد ناپیوسته و آموزشی است. این دوره به نام دوره MBA در اکثر نظامهای آموزش عالی کشورهای پیشرفته و در حال توسعه ارائه می شود. با توجه به اینکه فارغ التحصیلان رشته های مختلف و به خصوص رشته های فنی و مهندسی وارد این دوره می شوند و باید با مبانی و اصول مدیریت علمی و دانش روز مدیریت در حوزه های مختلف آشنا شوند، طول دوره حداقل 2 و حداکثر 3 سال بوده و تعداد واحدهای لازم برای فارغ التحصیل شدن بر خلاف سایر فوق لیسانسها که 32 واحد است 58 واحد درسی است. بنابراین دانشجویان این دوره، مانند سایر دانشجویانی که در سایر نقاط جهان در این رشته به تحصیل می پردازند، برای تکمیل دوره خود در طی 2 سال یا 4 ترم باید به طور متوسط در هر نیمسال تحصیلی حدود 14 واحد درسی را بگذرانند. به این لحاظ دوره کارشناسی ارشد MBA ، دوره سنگین و پر کاری است و دانشجویانی که وارد این دوره می شوند باید از لحاظ استعداد و فرصت مطالعه و تحصیل در وضعیت خوبی قرار داشته باشند.
دانستنیهایی درباره MBA :
- آیا می دانید فرق کارشناسی ارشد MBA با کارشناسی ارشدهای دیگر این است که MBA رساله ندارد.
- آیا می دانید بعد از آمریکا، انگلستان اولین کشوری بود که MBA را ایجاد کرد.
- آیا می دانید حقوق کسانی که MBA خوانده اند در آمریکا 3/5 برابر کسانی است که با همان تحصیلات و سن در موقعیت های دیگری کار می کنند.
- آیا میدانید که MBA پرهزینه ترین رشته دانشگاهی در خارج کشور است و هزینه سالانه آن در برخی دانشگاهها به 70000 دلار در سال می رسد؟
- آیا می دانید که MBA در دانشگاه هاروارد تنها رشته ای است که به دلیل اطمینان از اشتغال خوب فارغ التحصیلان آن در آینده تحت پوشش کامل وام CITIBANK آمریکا قرار دارد و دانشجویان کلیه هزینه های خود را از آنجا تامین می کنند؟
- آیا می دانید که اکثر دانشگاههای آمریکا، کانادا و اروپا به دلیل تقاضای بسیار بالای داخلی به اتباع خارجی جهت MBA پذیرش نمی دهند؟
- آیا می دانید در رشته MBA کل دروس، کلاس ها، تحقیقات و ارائه آنها باید به زبان انگلیسی باشد و حتی در کشورهایی مانند فرانسه، آلمان و روسیه هم با تمام تعصباتی که روی زبان اصلی شان دارند، MBA به زبان انگلیسی تدریس می شود؟
- آیا می دانید خصوصیت بارز دیگر MBA این است که علاوه بر درس های تئوری همراه با تحقیق Case Study ، بازیهای تجاری Business Games و ارائه نتایج در قالب Presentation و معمولا تز و کارآموزی می باشد؟
قبل از انتخاب MBA به این موارد دقت کنید:
قبل از تصمیم گیری برای انتخاب این رشته، اگر شاغل هستید و باید هزینه زندگی را خودتان تامین کنید، حتما به این نکته فکر کنید که برای گذراندن این دوره نیاز به برنامه زمانی پیچیده و گذراندن یک زندگی سخت و پرکار دارید. درس ها به شدت وقت گیر هستند و هریک از دروس بیش از دروس کارشناسی وقت می گیرند. در نظر داشته باشید که باید زمان زیادی را در هفته برای مطالعه و انجام پروژه های درسی اختصاص دهید.
اگر زبان انگلیسی شما خوب نیست یا زبان خود را تقویت کنید و یا از خیر این دوره بگذرید چون احتمالا این رشته برای شما ساخته نشده است.
و در پایان اگر همسر و فرزند دارید مطمئن شوید می توانند با این مساله کنار بیایند که طی دو سالی که در این رشته تحصیل می کنید یا در منزل نخواهید بود و یا در ساعاتی هم که در منزل هستید به نظر می رسد که باز هم در منزل نیستید… چون زمانی برای مشارکت در زندگی نخواهید داشت.
توجه داشته باشید که رشته MBA بر خلاف سایر رشته های کارشناسی ارشد دارای 57 واحد درسی است که معادل دو دوره کارشناسی ارشد در رشته های دیگر است و باید در هر ترم 14 تا 16 واحد با این حجم را بگذرانید…
پس خوب فکر کنید…شرایط زندگی خود را در نظر بگیرید…و تلاش کنید…اگر مسیرتان را درست بروید احتمالا طی چند سال آینده مدیر ارشد یکی از سازمان های موفق کشورمان خواهید بود…
چه کسانی برای MBA اقدام نکنند:
– اگر از ثروت خوشتان نمی آید
– اگر روحیه رهبری ندارید و نمی خواهید به دست آورید و می خواهید همیشه پیرو باشید
– اگر فکر می کنید موفق شدن یا ثروتمند شدن شانسی است.
– اگر از شهرت خوشتان نمی آید و یا قدرت ریسک معقول ندارید.
– اگر فکر می کنید نمی توان بدون سرمایه و نفوذ یک شرکت بزرگ به وجود آورد.
و اگر باروحیه ای متواضع حاضر به تلاش برای رسیدن به اهداف متعالی نیستید بهتر است در رشته دیگری ادامه تحصیل دهید.
پیروز باشید.
